၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘလွန်းစ်ဘယ်ရီ (Bloomsbury) စာတိုက်မှထုတ်ဝေခဲ့သည့် ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) ‌အင်္ဂလိပ်လိုရေးသားခဲ့သော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် (Anachafeminism) စာအုပ်မှ မူရင်းမိတ်ဆက်အခန်းကို မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဖတ်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ဘာသာပြန်နိုင်ရန် ဤစာအုပ်ကိုလက်ဆောင်ပေးသော “ကိုလိုနီသဘောတရားများချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်အစုအဝေး” (Decolonial Feminist Collective) မှ မိတ်ဆွေ J ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။

ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင်တည်ရှိသော လူမှုရေးသုတေသနဆိုင်ရာကျောင်းသစ် (The New School for Social Research)မှ ဒဿနိကဆိုင်ရာတွဲဘက်ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၄င်းတက္ကသိုလ်မှ ဂျန်ဒါနှင့်လိင်သ‌ဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာသင်ကြားရေးအင်စတီကျု (The Gender and Sexualities Studies Institute) ၏ပူးတွဲဒါရိုက်တာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာအုပ်မိတ်ဆက်အခန်းကို အပိုင်းခွဲဘာသာပြန်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသောမှတ်စုများသည် မူရင်းစာရေးသူ၏မှတ်စုများဖြစ်ပြီး ထိုမှတ်စုများကိုပါ အတတ်နိုင်ဆုံးဘာသာပြန်ထားသည်။

အပိုင်း (၁) ဖတ်ရန်

အပိုင်း (၂) ဖတ်ရန်

၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘလွန်းစ်ဘယ်ရီ (Bloomsbury) စာတိုက်မှထုတ်ဝေခဲ့သည့် ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) ‌အင်္ဂလိပ်လိုရေးသားခဲ့သော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် (Anachafeminism) စာအုပ်မှ မူရင်းမိတ်ဆက်အခန်းကို မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဖတ်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ဘာသာပြန်နိုင်ရန် ဤစာအုပ်ကိုလက်ဆောင်ပေးသော “ကိုလိုနီသဘောတရားများချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်အစုအဝေး” (Decolonial Feminist Collective) မှ မိတ်ဆွေ J ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။

ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင်တည်ရှိသော လူမှုရေးသုတေသနဆိုင်ရာကျောင်းသစ် (The New School for Social Research)မှ ဒဿနိကဆိုင်ရာတွဲဘက်ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၄င်းတက္ကသိုလ်မှ ဂျန်ဒါနှင့်လိင်သ‌ဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာသင်ကြားရေးအင်စတီကျု (The Gender and Sexualities Studies Institute) ၏ပူးတွဲဒါရိုက်တာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာအုပ်မိတ်ဆက်အခန်းကို အပိုင်းခွဲဘာသာပြန်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသောမှတ်စုများသည် မူရင်းစာရေးသူ၏မှတ်စုများဖြစ်ပြီး ထိုမှတ်စုများကိုပါ အတတ်နိုင်ဆုံးဘာသာပြန်ထားသည်။

အပိုင်း (၁) ဖတ်ရန်

အရေးကြီးသော ဝေါဟာရများ

အန်နာခါ (anacha) – မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင် (မ)။ အန်နာခီ (anarchy) ဆိုသော “မင်းမဲ့သဘောတရား” (သို့) “ဗဟိုအုပ်ချုပ်သူကင်းမဲ့ရေးသဘောတရား”စကားလုံးကို နာမဝိသေသနပြုရာတွင် ပုံမှန်လက်တင်နွယ်ဖွားဘာသာစကားများ၏စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းအရ အန်နာခို (anacho) ဟူ၍ “ဖို”နာမဝိသေသနအဖြစ်သာပြောင်းလဲသုံးစွဲကြသည့်ကို ဝေဖန်သုံးသပ်သည့်အနေနှင့် မူရင်းစာရေးသူသည် အန်နာခါ (anacha) ဟူ၍ပြောင်းလဲရေးသားထားသည်။ ဗမာဘာသာစကားတွင် ထိုကဲ့သို့ “ဖို”/”မ” နာမဝိသေသနနှစ်မျိုးမကွဲသော်လည်း မူရင်းစာရေးသူ၏စာလုံးများထဲမှဖိုသဘောတရားကြီးစိုးမှုများကို ပြန်လည်ဝေဖန်ဆင်ခြင်မှုကို ထိန်းသိမ်းလိုသောအနေဖြင့် ဤဘာသာပြန်တွင် “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်” နှင့် “မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” ဟူသော စကားလုံးနှစ်မျိုးကို သင့်လျော်သကဲ့သို့ ပြောင်းလဲအသုံးပြုထားသည်။

အန်နာခစ် (anarchist) (နာမ်/နာဝိ) – မင်းမဲ့သမား (သို့) မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာ။

အန်နာခီ (anarchy) – မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု။

အန်နာခစ်ဇင် (anarchism) – မင်းမဲ့သဘောတရား။

မဟာဖိုဝါဒ (သို့) ပေထရီရာခီ (patriarchy) – “ဖို”သဘောတရားများသည် အခြားသောဂျန်ဒါသဘောတရားများထက် ပိုမိုသာလွန်ကြီးမြတ်သည်ဟုယူဆသောသဘောတရား။ ဤနေရာတွင် “ဖို”သဘောတရားဆိုသည်မှာ ဇီဝဗေဒအရ “ဖို”ဟုသတ်မှတ်ထားသော ယောင်္ကျားများတင်သာမက “ခက်ထန်ခြင်း”၊ “မာကျောခြင်း”၊ “သန်မာခြင်း” အစရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းများမှသတ်မှတ်လက်ခံထား‌သော အခြားသော “ဖို”သဘောတရားများကိုပါဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။

မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒ (သို့) မီဆိုဂျနီ (misogyny) – မဟာဖိုဝါဒလွှမ်းမိုးမှုကြောင့် မိန်းမနှင့် မိန်းကလေးများဆိုလျှင် မုန်းတီးရွံရှာစက်ဆုပ်ခြင်း။ မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒနှင့် မဟာဖိုဝါဒသည် အချင်းချင်းဆက်စပ်ပတ်သက်နေပြီး အချင်းချင်းအပေါ် ပြန်လည်သက်ရောက်နေသောအယူအဆအမူအကျင့်များဖြစ်သည်။

အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီ (intersectionality) – နေထိုင်ရာနေရာဒေသ၊ လူမျိုးရေး၊ ဂျန်ဒါ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ရာဘာသာ၊ လူတန်းစား၊ လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုဖော်ပြချက် အစရှိသောဖြစ်တည်မှုပေါင်းများစွာသည် တစ်သီးတစ်သန့်တည်းတည်ရှိနေသည်မဟုတ်ဘဲ အချင်းချင်းရောယှက်နေသည်ကိုထောက်ပြသောအယူအဆသဘောတရား။

 ‘မ’ပြုခြင်း – နဂိုမူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘောသဘာဝများ၊ အယူအဆများနှင့်ပြည့်နှက်နေသည့်အယူအဆများ၊ ဖြစ်စဥ်များ၊ လုပ်ရပ်များကို ‘မ’သဘောသဘာဝအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း။ ဥပမာ – မူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘာဝနှင့်သာ ချိတ်ဆက်မြင်ယောင်လေ့ရှိသောဖြစ်စဥ်တစ်ခုဖြစ်သော လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ခြင်းကို မိန်းမဟု‌သောလူများပါဝင်လာခြင်းဖြင့် ‘မ’ပြုကြသည်။

AFAB (Assigned Female at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

AMAB (Assigned Male at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

ဆစ်ဂျန်ဒါ (Cisgender) – မွေးရာပါလိင် (မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတ) နှင့် မိမိလိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုထပ်တူညီနေသောသူ။ ဥပမာ – မွေးကင်းစတွင် “ယောင်္ကျားလေး” ဖြစ်သည်ဟူ၍ တရားဝင်စာရွက်စာတမ်းများတွင် လိင်သတ်မှတ်ပေးခံလိုက်ပြီး ကြီးပြင်းလာပြီနောက် ၄င်းသည်သူ့ဘဝတစ်လျှောက် ယောင်္ကျားလေးတွေသည်သာ ပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေပါက ၄င်းကို ဆစ်ဂျန်ဒါ (သို့) ဆစ်ယောင်္ကျားဟုခေါ်ဝေါ်၍ရသည်။ ဆစ်မိန်းမဆိုသည်မှာလည်း မွေးကင်းစတွင် “မိန်းကလေး” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရပြီးနောက် မိန်းကလေးများပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့်အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေသူကိုဆိုလိုသည်။

ထရန်စ်ဂျန်ဒါ (transgender) – မိမိအပေါ်မွေးကင်းစမှ သမုတ်လိုက်သောလိင်မှ မိမိလိင်စိတ်ဖော်ပြမှု၊ တိမ်းညွှတ်မှုနှင့်ကိုက်ညီသောလိင်ကိုပြောင်းလဲထားသောသူ။ ဤပြောင်းလဲခြင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – အချို့ ထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဥ်လုံးဝဥဿုံကိုပြောင်းလဲထားပြီး (သို့) ပြောင်းလဲချင်သူများဖြစ်သော်လည်း အခြားထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ဇီဝဗေဒအရခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို မပြုပြင်ဘဲ အစိတ်အပိုင်းအနည်းငယ်မျှကိုသာပြောင်းလဲထားသူများဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်သည်။

မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (femicide) – မိန်းမများကို ယောင်္ကျားများမှ မိန်းမမုန်းတီးရေဝါဒ (မီဆိုဂျနီ)ကြောင့် မိန်းမဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း။ ဥပမာ – အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခြင်းမှတဆင့် မိမိချစ်သူ၊ လင်ယောင်္ကျားမှသတ်ဖြတ်ခြင်းကိုခံရခြင်း၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရိုးရာဓလေ့အချို့တွင်ပြုကျင့်လေ့ရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာသတ်ဖြတ်မှု (honor killing) ဟုခေါ်သော မိဘ (အထူးသဖြင့် ဖခင်)မှ မိသားစုမျက်နှာအိုးမည်းသုတ်သည်ဟုယူဆပါက ၄င်းတို့၏သမီးကို ၄င်းတို့ကိုယ်တိုင်ပြန်လည်သတ်ဖြတ်ခြင်း။ တောင်အမေရိကတိုက်မှနိုင်ငံအချို့တွင် လက်ရှိ ဂိုဏ်းအဖွဲ့များမှကျူးလွန်နေသော မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုများသည် အကြီးမားဆုံးပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်နေသည်။ ယောင်္ကျားဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ယောင်္ကျားမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (androcide) ဟုခေါ်ဝေါ်ပြီး စစ်ပွဲများတွင် စစ်တိုက်သူအချင်းချင်းပြုကျင့်လေ့ရှိကြသည်။ လိင်အခြေပြုမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ဂျန်ဒါမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း (gendercide) ဟုခေါ်ဆိုသည်။

‘မ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (feminicide) – ‘မ’သဘောတရားမှန်သမျှကို နိမ့်ပါးသည်ဟုမှတ်ယူပြီး သတ်ဖြတ်သုတ်သင်ခြင်း။ ဤနေရာတွင် “မိန်းမ”/”ယောင်္ကျား”ဆိုသည်ထက် ‘မ’သဘောတရားအမူအကျင့်များရှိနေသည့်မည်သူ့ကိုမဆို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ – မွေးရာပါ “ယောင်္ကျား”ဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောသူများ “မိန်းမ”ဂျန်ဒါသို့ပြောင်းလဲခြင်းကို ‘မ’သဘောတရားလွန်ကဲလာသည်ဟူ၍မနှစ်မြို့၍ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမများကို တမင်တကာသတ်ဖြတ်ခြင်း။

ဆစ်ဖီမီနင့်ဇင် (cis-feminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

ထရန်စ်ဖီမီနင့်ဇင် (transfeminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများသာမက လိင်ပြောင်းလဲထားသူများ၏ဖိနှိပ်မှုများကိုပါ ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

အာခိ (archē) – “မူရင်း”၊ “ကနဦး”၊ “အစ” (ဂရိ)။

လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်မှုအထူးပြုစံနှုန်း (heteronormativity) – ဇီဝဗေဒအရ လိင်မတူသူများအချင်းချင်းကြား ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခြင်း (heterosexuality) ကိုသာ လူတိုင်းကျင့်သုံးသည်၊ ထိုချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုကသာလျှင် သဘာဝကျသည်၊ လိင်တူချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှု/bi ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုများထက် ပိုပြီးအခွင့်ထူးခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု မှတ်ယူသော အယူအဆ။

ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံရေး (Prefigurative Politics) – တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ၄င်းတို့၏တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုများထဲတွင် ၄င်းတို့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကျင့်သုံးစေချင်သောအမူအကျင့်များ၊ ပေါင်းကူးဆက်ဆံမှုများကို ကျင့်သုံးခြင်း။ မင်းမဲ့သဘောတရားများတွင် ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းသည် ပါဝင်မှုကိုအားပေးသောဒီမိုကရေစီ၊ တပြေးတည်းဖြစ်တည်မှု၊ အများပါဝင်ထည့်သွင်းမှုနှင့် တိုက်ရိုက်လုပ်ရပ်များ (direct action) တို့ပါရှိသည်။ (ဂီဟာမေးဖီရန်း (Guilherme Fians) ၏ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး” ဆောင်းပါး (https://www.anthroencyclopedia.com/entry/prefigurative-politics) ကိုကြည့်ပါ။)

ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍ (gender role) – များသောအားဖြင့် ဇီဝဗေဒလိင်အရ ယောင်္ကျားဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်၊ မိန်းမဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်ဟူ၍သတ်မှတ်ထားခြင်း။ ဂျန်ဒါနေရာများသည် ရိုးရာဓလေ့အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုချင်းစီအလျောက် အသေးစိတ်ကွာခြားချက်များရှိနေနိူင်သော်လည်း ယေဘုဘျအားဖြင့် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာသည် အိမ်‌ထောင်ဦးစီး၊ အလုပ်လုပ်သူ၊ ပိုက်ဆံရှာသူ၊ ခွန်အားရှိသူ၊ မိန်းမဂျန်ဒါနေရာသည် သားမွေးသူ၊ အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းသူ၊ သိမ်မွေ့သူ၊ အားနည်းသူ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ရိုးရာဓလေ့များတွင်မှတ်ယူထားကြသည်။ လိင်ကွဲပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးများတွင်လည်း ဤလိင်ကွဲအခြေပြုဂျန်ဒါနေရာများကို ပြန်လည်မွေးမြူကျင့်သုံးခြင်းများရှိကောင်းရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – လက်စဘီယန်စုံတွဲတစ်တွဲတွင် တစ်ယောက်သည် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး ပိုက်ဆံရှာခြင်း၊ အဓိကအလုပ်လုပ်သူအနေဖြင့်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားကဲ့သို ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများနှင့် အခြားတစ်ယောက်သည် မိန်းမဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ သားမွေးခြင်း၊ မိန်းမကဲ့သို့ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများလည်း ရှိနိူင်သည်။

အပိုင်း (၂) မူရင်းစာမျက်နှာ (၆) မှ (၁၀) ထိ

မေ့ဖျောက်ခံထားရတဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်အသံတွေကို ပြန်လည်တူးဖော်ခြင်းဟာ ဒီခေတ်ကဖီမီနင့်တွေအတွက်အရေးကြီးတဲ့အလုပ်တစ်ခုဆိုပေမဲ့ အဲ့ဒါက ဒီစာအုပ်ရေးရခြင်းအဓိကအကြောင်းရင်းတော့မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီစာအုပ်ကိုအန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့တွေကို ပြန်လည်အောက်မေ့ဖို့အတွက်ဆိုပြီးရည်ရွယ်ခဲ့ပေမဲ့ ရေးရင်းနဲ့ စာအုပ်က အခြားအကြောင်းရင်းတစ်ခုအတွက်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ “အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့” ဆိုတာကိုရှာဖွေလေလေ၊ “အန်နာခါဖီမီနင့်ကျမ်းဂန်” ဆိုတာကို အဆိုပြုမိလေလေ ငါတို့ အဲ့ဒီအလုပ်ကို ပိုပြီးစိတ်မဝင်စားလေလေဖြစ်လာတယ်။ ဒီစာအုပ်အတွက် ရှာဖွေလေ့လာရင်း “အန်နာခါဖီမီနင့်ကျမ်းဂန်” နေနေသာသာ၊ “အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့” ဆိုတာဟာ အရှေ့အနောက်မညီတာတွေ ထင်ထင်ရှားရှားရှိနေသလို အတွင်းထဲမှာ တင်းမာမှုတွေနဲ့ပြည့်နှက်နေတယ်ဆိုတာကို တွေ့ရတယ်။ “ရိုးရာဓလေ့” (tradition) ဆိုတာဟာ မျိုးဆက်တစ်ဆက်ရဲ့ စဥ်းစားတွေးခေါ်မှုအထုအထည်တစ်ခုကို နောက်ထပ်မျိုးဆက်တစ်ဆက်စီ အတွင်းထဲကနေလက်ဆင့်ကမ်းသယ်ပို့ခြင်းလို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။ အဲ့ဒီ့အဓိပ္ပါယ်နဲ့စဥ်းစားမယ်ဆိုရင် ရိုးရာဓလေ့ဆိုတာဖြစ်ဖို့ အရင်ဆုံး အဲ့လိုသယ်ပို့ဖို့ “တန်းဝင်ပါတယ်” လို့သတ်မှတ်လိုက်ကြတဲ့ သယ်ပို့သင့်ရလောက်တဲ့ စဥ်းစားတွေးခေါ်မှုအထုအထည်အသင့်အတင့်တစ်ခုရှိမှဖြစ်မယ်လေ။ အဲ့ဒီစဥ်းစားတွေးခေါ်မှုအထုအထည်တွေနဲ့ အမူအကျင့်တွေကို ရှားပါးတော်ဝင်တယ်လို့ မသတ်မှတ်ရင်တောင်မှ စစ်မှန်တယ်၊ အခြေခံကျတယ်လို့လက်ခံထားကြတဲ့စာအုပ်တွေကို ကိုးကားထားမှသာလျှင် “ကျမ်းဂန်” (canon) မြောက်မယ်လို့ခံယူကြတယ်။

ဒါပေမဲ့ “မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတာ နိုင်ငံရေးအရဖြစ်စေ၊ ကျမ်းဂန်အရဖြစ်စေ၊ တွေးခေါ်မှုအရဖြစ်စေ ဘယ်နေရာကမဆို အထက်အောက်စနစ်တွေကို ချွတ်ချခြင်းကိုဆိုလိုတာလေ။ အဲ့ဒီ့တော့ “ဂန္တဝင်မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတဲ့ခေါင်းစဥ်အောက်ကနေ မင်းမဲ့ “ကျမ်းဂန်”တွေကိုထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တာတွေကို မကြာခဏလုပ်လာကြတာတွေဟာ နောက်ဆုံးမှာ ဥရောပစံပြု၊ ယောင်္ကျားစံပြုပြီး ဘေးဖယ်ထုတ်နေတာပါပဲ။[i] အန်နာခါဖီမီနင့်ကျမ်းဂန်ဆိုတာကို အသာထား၊ အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့တစ်ခုကို တည်ဆောက်ရမယ်လို့ပြောတာဟာ အပေါ်ယံဟန်ပြရှေ့နောက်မညီဖြစ်မနေဘူးလား?

ဒီလောကမှာ ငါတို့ပိုကျင်လည်လေလေ၊ ဒီလောကထဲကတင်းမာမှုတွေကို ပိုပြီးသတိထားမိလာလေလေပါပဲ။ ကျမ်းဂန်တစ်ခုရယ်လို့ သတ်သတ်မှတ်မှတ်ပြလို့မရတဲ့ အမြဲတစေရွေ့လျားပြောင်းလဲနေတဲ့စာအုပ်တွေ၊ လုပ်ရပ်တွေနဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကြားမှာ “အန်နာခါဖီမီနင့်ဒဿန”ဟာ ပျံ့နှံ့နေတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အန်နာခါဖီမီနင့်စာရေးသူတွေဟာလည်း သူတို့ကိုယ်သူတို့ အန်နာခါဖီမီနင့်စာရေးသူပါလို့ နာမည်တပ်ဖို့စိတ်မဝင်စားကြဘူး။ တချို့က ကိစ္စရပ်တချို့ကို အထူးဦးစားပေးကြပေမဲ့ တချို့ကတော့ တမင်တကာသိသိသာသာမပြတဲ့နည်းလမ်းကို ရွေးချယ်ကြတယ်။ အကျိုးဆက်ကတော့ အန်နာခါဖီမီနင့်လို့ကိုယ့်ကိုကိုယ်ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ကြတဲ့အုပ်စုတွေနဲ့ စာအတူတူဖတ်ကြတာ၊ နှီးနှောဖလှယ်ကြတာတွေဟာ အသုံးဝင်ပေမဲ့ အကျိုးရှိလှဆုံး အန်နာခါဖီမီနင့်ဒဿနတွေကို မိမိကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လို့မခေါ်တဲ့စာရေးသူတွေ၊ ဒဿနိကသမားတွေ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေမှာ ပိုပြီးတွေ့ရတာပဲ။ ဒီအခြေအနေကို တခြား‌သော မင်းမဲ့သဘောတရားတွေမှာလည်း တွေ့ရတတ်တယ်။ ဥပမာ – အခြားသူတွေထောက်ပြထားတဲ့အတိုင်း[ii] မိမိကိုယ်ကို “လူမည်းမင်းမဲ့သမား” လို့ အမည်တပ်ခေါ်တဲ့သူရှားပေမဲ့ မင်းမဲ့အတွေးအခေါ်တွေနဲ့ ခံစားချက်တွေကို လူမည်းရာဒီကယ်ရိုးရာဓလေ့တွေနဲ့ လူမည်းဖီမီနင့်စာပေတွေမှာ တွေ့ရတတ်တယ်။ ဒါဆို ဒီရှုပ်ထွေးမှုတွေကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းကြမလဲ? ဒီသဘောတရားနှစ်ခုက အချင်းချင်းပြန်လည်ဆက်စပ်နိူင်မလဲ?

“မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု/အန်နာခီ” နဲ့ “မင်းမဲ့သ‌ဘောတရား/အန်နာခစ်ဇင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးတွေရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှုရဲ့ဒဿနိကနဲ့ကျင့်ဝတ်တစ်ခုလို့ပဲမှတ်ယူလိုက်ကြမယ်ဆိုရင် ဒီရှုပ်ထွေးမှုတွေကပျောက်သွားပါတယ်။ မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှုဟာ အာခိ (archē)/မူရင်းကနဦးဆိုတာတွေမရှိတော့တာ (ဒါက အလုံးစုံခြုံလွှမ်းနေတဲ့နိယာမတစ်ခုကိုဦးစီးသူဆိုတာမရှိတော့တာ) ဆိုရင် စီမံခန့်ခွဲ့ပေးသူတွေမပါဘဲ လုပ်ရပ်တွေကိုဖွေရှာကြည့်ကြဖို့ ငါတို့ကို တွန်းအားပေးလာနိူင်တယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း မင်းမဲ့သမားတော်တော်များများဟာ မင်းမဲ့”ကျမ်းဂန်”ဆိုတာကို တည်ထောင်ဖို့နေနေသာသာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဒီလိုပါ၊ ဟိုလိုပါလို့ ခေါင်းစဥ်တပ်ကြဖို့စိတ်မဝင်စားကြတာပဲ။ မင်းမဲ့စဥ်းစားတွေးခေါ်သူတော်တော်များများဟာ အာခိတွေကိုဖြိုချဖို့စိတ်ဝင်စားကြပြီး (ပညာရှင်လောကမှာပြုလုပ်လေ့ရှိတဲ့) ဘယ်ဟာကတော့ဖြင့် ရိုးရာပါ၊ ကျမ်းဂန်ပါလို့ခေါ်ဆိုခြင်းလေ့ကျင့်ခန်းတွေမှာမပါဘဲ သူတို့ရဲ့ကာလံဒေသံနဲ့ကိုက်ညီတဲ့တိုက်ပွဲတွေမှာသာ တိုက်ခဲ့ကြတာပဲ။ အဲ့ဒါကြောင့် “လူမည်းမင်းမဲ့ရိုးရာ” ဆိုတာကိုဖွေရှာဖို့ထက် “မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာလူမည်းဖြစ်တည်မှု” ဆိုတာကို တည်ထောင်ဖို့ အဖြစ်နိူင်ဆုံးအခြေအနေပဲ။ အဲ့လိုပဲ မိမိကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ပါလို့နာမည်မတပ်ဘဲ၊ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာဘာလဲမသိဘဲနဲ့ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်အတွေးအခေါ်တွေကိုမွေးမြူနိူင်တာတွေလည်းရှိတယ်။ ဒါက မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့အားသာချက်တစ်ခုပဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို အစိုင်အခဲတစ်ခုအနေကနေ သမရိုးကျကျင့်စဥ်တစ်ခုအနေနဲ့ ပြောင်းလဲခြင်း၊ အဲ့လိုပြောင်းလဲခြင်းရဲ့အားနည်းချက်တွေကနေ ကာကွယ်ပေးနိူင်လို့ပဲ။ (မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်သဘောတရားကိုကျင့်သုံးခဲ့ကြသူတော်တော်များများကလည်း အဲ့ဒီလိုမျက်ကန်းမှုတွေရဲ့သားကောင်တွေ အလွယ်တကူဖြစ်ခဲ့တဲ့သာဓကတွေရှိနေတာကိုး။)

ဒီစာအုပ်ထဲမှာတော့ အဲ့ဒီအားနည်းချက်ကို အားသာချက်အဖြစ်ပြောင်းကြည့်ချင်တယ်။ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဒဿနိကရဲ့ ပျော့ပျောင်းနိူင်စွမ်း၊ ပြောင်းလဲနိူင်စွမ်းကို တစ်ခုနဲ့တစ်ခုချိတ်ဆက်နေခြင်းမရှိတဲ့ စာသားတွေ၊ နိူင်ငံရေးစီမံကိန်းတွေနဲ့ ဒဿနိကအတွေးအခေါ်တွေကြားက ဒိုင်ယာလော့ခ်တစ်ခုအနေနဲ့ အသုံးချကြည့်ချင်တယ်။ အဲ့ဒီလိုလုပ်တဲ့အခါ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လို့ မိမိကိုယ်ကိုခေါ်ဝေါ်တဲ့ သီအိုရီပညာရှင်တွေ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေကို ကိုးကားရုံသာမက ကိုယ့်ကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လိုမခေါ်တဲ့သူတွေကိုပါ ကိုးကားမယ်။ ဒါကြောင့် ဒီစာအုပ်ဟာ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်သီအိုရီကို သစ္စာရှိရှိ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်းဆိုတာထက် ငါတို့လက်ရှိကာလမှာတွေ့ကြုံနေရတဲ့စိန်ခေါ်မှုတွေကို တုံ့ပြန်တဲ့ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဒဿနိကတစ်ခုကို ကောက်ကြောင်းဆွဲကြည့်ခြင်းသာဖြစ်တယ်။ စာသားတွေ၊ လူတွေနဲ့ နိူင်ငံရေးဒဿနအစီအစဥ်တွေရဲ့လေဘယ်တွေထက် မင်းမဲ့သဘောတရားဟာ နည်းနာ[iii] တစ်ခုသာဖြစ်တယ်။ အထက်အောက်စနစ်မှန်သမျှကို မေးခွန်းထုတ်တဲ့နည်းနာတစ်ခု၊ သူတို့အချင်းချင်းကြား ဘယ်လိုပြန်လည်ခွန်အားပေးမှုတွေရှိနေသလဲဆိုတာ စိစစ်တဲ့ဖိတ်ခေါ်ချက်တစ်ခုသာဖြစ်တယ်။ ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့အ‌ရှေ့မှာ မင်းမဲ့လို့ကပ်လိုက်ခြင်းဟာ ဇီဝလိင်၊ လူတန်းစားနဲ့လူမျိုးရေး၊ ဆစ် (သို့) လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်ခြင်းကိုစံနှုန်းပြုမှုတွေနဲ့ ငါတို့ရဲ့ဂျန်ဒါစာအုပ်စင်ကနေ ရွေးချယ်ထားတဲ့ အခြားသောကိစ္စရပ်တွေကို အထူးပြုချင်တာမဟုတ်သလို မိန်းမတွေရဲ့ မြောက်မြားလှစွာသော ဖိနှိပ်မှုတွေထဲကနေ သူမတူထူးခြားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ပြတ်ပြတ်သားသားပေးတဲ့မူရင်းကနဦး အာခိကို ဖော်ထုတ်ဖို့စိုင်းပြင်းတာလည်းမဟုတ်ဘူး။

ဒါကတော့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ခဲ့ကြတဲ့သူတွေရေးခဲ့တဲ့ သမိုင်းထဲကစာတွေထဲမှာရော မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဆိုတဲ့လေဘယ်ကိုမသုံးဘဲ ဒီအတွေးအခေါ်တွေကိုကျင့်သုံးခဲ့ကြတဲ့ သီအိုရီပညာရှင်တွေနဲ့ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေရဲ့စာတွေထဲမှာပါ တွေ့ရတဲ့ “မင်းမဲ့ဖီမီနင့်သဘောတရား” ရဲ့အဓိပ္ပါယ်ပဲ။ သူတို့ကြားထဲမှာ တူညီနေတာက မိန်းမတွေခံနေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေထဲမှာ တစ်စုံတစ်ခုရှိနေတယ်ဆိုတဲ့သိမှုရယ်နဲ့ မတူညီတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေအချင်းချင်း ပြန်လည်တွန်းအားပေးမှုတွေရှိနေတာကြောင့် ဖိနှိပ်မှုတွေအားလုံးကို မညွှန်းဆိုဘဲ ဖိနှိပ်မှုတစ်ခုတည်းကို ပပျောက်ဖို့ကြိုးစားလို့မရဘူးဆိုတဲ့သိမှုတွေပဲ။ တိုတိုပြောရရင် သူတို့တွေအကုန်လုံးကြားထဲကတူညီတဲ့လက်ခံချက်က အားလုံးတန်းတူညီမျှမလွတ်မြောက်သေးသရွေ့ ဘယ်သူမှမလွတ်မြောက်ဘူးဆိုတာပဲ။

ဥပမာ – ဒီမင်းမဲ့ဖီမီနင့်အယူအဆကြောင့်ပဲလည်း (ဒီစာအုပ်ရေးဖို့အကြောင်းဖန်လာစေတဲ့ တိုက်တွန်းချက်တွေထဲကသူတစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့) အန်မာဂိုးလ်မန်း (Emma Goldman) ဟာ “ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့လေဘယ်ကို ငြင်းချက်ထုတ်ပြီး “မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတာကိုသာ ရွေးချယ်ကျင့်သုံးခဲ့တယ်။ သူ့အတွက်ကတော့ မင်းမဲ့သဘောတရားဟာ ဘဝကိုပေါင်းစည်းပေးတဲ့ဆရာတစ်ဆူဖြစ်ပြီး ဖိနှိပ်မှုအပေါင်းဟာ ဆုံမှတ်တစ်ခုမှာလာစုစည်းနေကြတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကိုထောက်ပြတာပဲတဲ့။ တစ်ဖက်မှာတော့ ၂၀ ရာစုအစ နယူးယောက်မြို့မှာ “ဖီမီနင့်ဇင်” ဟာ လူတန်းစားအရခေါင်းပုံဖြတ်ခံနေရတာတွေနဲ့ အခြားသောလွှမ်းမိုးမှုတွေကို လားလားမျှစိတ်မဝင်စားတဲ့ လူလတ်တန်းစားမိန်းမတွေသာပါဝင်တဲ့အ‌ရွေ့တစ်ခုနဲ့သာ သက်ဆိုင်နေခဲ့တယ်တဲ့။ ဒါကြောင့် ဂိုးလ်မန်းရဲ့ ဒဿနက “ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့လေဘယ်ကိုဆန့်ကျင့်ပြီး မင်းမဲ့သဘောတရားကနေတဆင့် မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးမေးခွန်းကို အဖြေရှာဖို့ကြိုးစားတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ဒဿနဟာလည်း အန်နာခါဖီမီနင့်သဘောတရားတွေ စိမ့်ဝင်နေသေးတာပဲဆိုတာကို ထင်ထင်ရှားရှား ဒီစာအုပ်ထဲမှာတွေ့ရလိမ့်မယ်။

တကယ်တော့ “အန်နာခါ-ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးကို ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွေက ဖီမီနင့်ဇင်အသွင်တစ်မျိုးအောက်ကနေလှုပ်ရှားခဲ့ကြတဲ့ ဖီမီနင့်လူမှုရေးအရွေ့တွေမှာ ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်ဆိုတာတွေ့ရတယ်။ အဲ့ဒီအရွေ့တွေက သူတို့ကိုယ်ကိုယ် မင်းမဲ့သမားတွေလိုမြင်ခဲ့ကြပြီး မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ကြားက အရေးကြီးတဲ့ပေါင်းကူးမှုတွေကို ထောက်ပြခဲ့ကြတယ် — အဲ့ဒီပေါင်းကူးမှုဟာ အ‌ရေးကြီးလွန်းလို့ တချို့တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက “မင်းမဲ့သဘောတရားက သင်ပေးတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်”[iv] လို့တောင် ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်။ ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွေထဲက ဖီမီနင့်တော်တော်များများလိုချင်ခဲ့တာကလည်း အထက်အောက်စနစ်ပေါင်းစုံကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊ အရင်းရှင်စနစ်၊ ဂျန်ဒါပုံသေမှတ်ယူမှုများ၊ လူအချင်းချင်းကြားကျူးလွန်တဲ့အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ပပျောက်စေလိုခြင်းဆိုတဲ့ မင်းမဲ့ပန်းတိုင်တွေပါပဲ။ သူတို့တွေက မင်းမဲ့သမားတွေ အသုံးပြုလေ့ရှိတဲ့ အလေ့အထ (အကူအညီတောင်းခံခြင်းကနေအစ ရင်းနှီးရာအုပ်စုတွေကြားထဲမှာ အများသ‌ဘောဆန္ဒရရှိရန်တည်ဆောက်ခြင်း) တွေကနေတဆင့် “ပုဂ္ဂိုလ်ရေးသည် နိူင်ငံရေးဖြစ်သည်” (မင်းမဲ့သမားတွေခေါ်တာတော့ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး”[v]) လို့ ကြွေးကြော်ခဲ့ကြတာပဲ။

ဒါပေမဲ့လည်း ဖီမီနင့်ဇင်အမျိုးမျိုးဟာ သမိုင်းအရ မင်းမဲ့သဘောတရားဆန်နေတာကို တွေ့ကြရလိမ့်မယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ကြသူတွေအတွက်တော့ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ယောင်္ကျားနဲ့မိန်းမကြား တန်းတူညီမျှမှုတစ်ခုရောက်ရှိရေးကိုဆိုလိုတာဖြစ်ပြီး မိန်းမတွေကလည်း ယောင်္ကျားတွေနည်းတူ အာဏာနေရာတစ်ခုမှာ ပျော်မွေ့နိူင်ရေးအတွက် လိုအပ်တဲ့ ဥပဒေရေးရာနဲ့ နိူင်ငံရေးအခြေအနေတွေကိုရှာဖွေကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ယောင်္ကျားတိုင်းဟာ အာဏာအထက်အောက်စနစ်ထဲမှာ တန်းတူညီမျှနေရာရနေတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ အဲ့ဒါကြောင့် ဖီမီနင့်ဇင်က ယောင်္ကျားတွေနဲ့တန်းတူနေရာရရေးအတွက် ဦးတည်တဲ့အခါ ဆိုလိုရင်းက အနည်းငယ်သောယောင်္ကျားတချို့နဲ့သာတန်းတူနေရာရရေးဖြစ်သွားတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ယောင်္ကျားတချို့ခံစားရတဲ့အခွင့်ထူးခံစားရမှုတွေကို မိန်းမ (အချို့) ခံစားရရေးဖို့အတွက်သာ အားထုတ်တဲ့ အီလစ်စနစ်တစ်ခုသာ အလွယ်တကူပြန်ဖြစ်သွားနိူင်တယ်။ ဒီစာအုပ်ထဲမှာတော့ ငါတို့နားလည်တာက ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ယောင်္ကျားတချို့နဲ့တန်းတူနေရာရရေးအတွက် ရုန်းကန်ခြင်းမဟုတ်ဘူး – မိန်းမတွေအကုန်လုံးရဲ့ဖိနှိပ်ခံရမှုတွေအတွက် ရုန်းကန်ခြင်းဖြစ်တယ်ဆိုတာပဲ။[vi] အဲ့ဒါအပြင် ကျဥ်းမြောင်းလှတဲ့ “မိန်းမဖြစ်တည်မှု” ဆိုတဲ့နားလည်ချက်အောက်ကနေ ဖိနှိပ်ခံနေရတာတွေပါ ရုန်းကန်ခြင်းဖြစ်တယ်။

ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့မှန်ဘီလူးလို့ အကြမ်းဖျင်းမှတ်ယူမယ်ဆိုရင် ငါတို့ကိုယ်တွင်းထဲမှာ အမြစ်တွယ်နေတဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေကိုပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး ဖိနှိပ်မှုတွေအကြောင်းကို ပိုပြီး ထဲထဲဝင်ဝင်နားလည်လာနိူင်မယ်။ သမိုင်းထဲကဖီမီနင့်တွေးခေါ်ပညာရှင်တွေကလည်း လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးမှုယန္တရားတွေကို သိမ်မွေ့စွာနဲ့ အထုပ်ဖြေပြနိူင်ခဲ့ကြတယ်။ မိန်းမတွေကြုံတွေ့ရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေမှာ တစ်စုံတစ်ရာသူမတူထူးခြားနေတာတွေရှိတယ်ဆိုတာ မှန်ပေမဲ့ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာ အဲ့ဒီထူးခြားမှုကို ဝေဖန်ပိုင်းခြားခြင်းဟာလည်း လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးမှုယန္တရားတွေအကြောင်းကို သေသေချာချာပိုထောက်ပြလာနိူင်တယ်။ ဖီမီနင့်တချို့အတွက်ကတော့ လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးမှုတွေရဲ့ ကောက်ကျစ်မှုသဘာဝဟာ ပါဝါရဲ့ညို့ငင်ဆွဲဆောင်မှု (မင်းမဲ့သမားတွေခေါ်တာကတော့ “စိတ်လိုလက်ရအလုပ်အကျွေးပြုခြင်းအကြပ်အတည်း”) ကနေ ဆင်းသက်လာတာဖြစ်တယ်။ အေတီးယန်း ဒီလာဘိုအဲတီ (Étienne de la Boétie) တစ်ခါပြောခဲ့သလို တချို့အုပ်ချုပ်သူတွေ အချိန်အကြာကြီး ပါဝါရှိနေတာဟာ အများက လိုလိုလားလားနာခံနေကြလို့ပဲ။[viii] အဲ့ဒီပါဝါကိုဖြုတ်ချဖို့ဆိုရင် အရှင်းဆုံးအဖြေက လူအများစုအနေနဲ့ နာခံနေတာတွေကို ရပ်လိုက်ဖို့ပဲ။ ဘာလို့လူတွေက အဲ့ဒီပါဝါတွေမှာ ဆက်လက်ဒူးထောက်နေကြသေးတာလဲ? မဟာဖိုဝါဒက ဘာလို့ဆက်ရှင်သန်နေသေးတာလဲ? ဖီမီနင့်စာပေတွေကို ကြည့်ရင် မိန်းမတွေကိုယ်တိုင် သူတို့ကို အချိန်ကာလကြာမြင့်စွာ ဖိနှိပ်ထားတာဖြစ်တဲ့ ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍတွေနဲ့ ဂျန်ဒါပုံသေမှတ်ယူမှုယန္တရားတွေကို လိုလိုလားလား ပြန်လည်မွေးမြူနေသေးတာတွေကို ထဲထဲဝင်ဝင်မြင်ရတယ်။ ဥပမာပေးရရင် စီမုန်းဒီဘူဘွား (Simone de Beauvoir) က လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၇၀ ကျော်ကတည်းက ဒီပြဿနာကိုထောက်ပြခဲ့ထားပြီးသားဖြစ်တယ် — အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအတွင်းမှာ လူသားမျိုးစိတ်တစ်ခုကနေ နောက်ထပ်တစ်ခုအပေါ်ကို လွှမ်းမိုးနိူင်စွမ်းရှိခဲ့တဲ့ တခြားသာဓကတွေ၊ များသောအားဖြင့် နံပါတ်အရမညီမျှတာတွေကြောင့် ဒီလိုအခွင့်ထူးခံစားမှုတွေဖြစ်ပေါ်လာတာ အခုချိန်ထိတည်ရှိနေတဲ့သာဓကတွေရှိခဲ့ပေမဲ့ မိန်းမတွေအတွက်တော့ ဒီလိုမဖြစ်ခဲ့ဘူး။ မိန်းမတွေဟာ နံပါတ်အရနိမ့်ပါးနေတာ၊ ဖိနှိပ်ခံနေရတာမဟုတ်ဘူး။ တကယ်တမ်းတော့ အဲ့ဒါနဲ့ပြောင်းပြန်ပဲ — ‘မ’သဘောတရားများမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနဲ့ မညီမျှမှုတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့လူဦးရေကနေ မိန်းမတွေအများကြီးပျောက်နေတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့် ဖိနှိပ်မှုတွေဆက်ရှိနေရခြင်းရဲ့အကြောင်းရင်းဟာ အခြားတစ်ခုခုဖြစ်နိူင်တယ်။ စီမုန်းဒီဘူဘွားအတွက်တော့ အဲ့ဒါဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ “မိန်းမကို အခြားတစ်ပါး (Other) လို့ပြုကျင့်လိုက်တဲ့ယောင်္ကျားဟာ သူ(မိန်းမ)ရဲ့ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း သိလျက်နဲ့ပါဝင်နေမှုတွေထဲမှာ ရှာတွေ့မဲ့” “အခြားတစ်ပါးပြုကျင့်မှုကို ဆန့်ကျင့်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားနဲ့အတူ သိလျက်နဲ့ရေငုံနှုတ်ပိတ်ပါဝင်နေမှုတွေကို ဆန့်ကျင့်ခြင်းဟာ သူတို့ထက် ပိုမြင့်မြတ်ပါတယ်ဆိုတဲ့ဇာတ်အတန်းအစားနဲ့ အလိုတူအလိုပါပြုခြင်းကနေရရှိမဲ့ အခွင့်အရေးတွေကိုအကုန်လုံးကို ငြင်းဆိုရာရောက်လို့ပဲ” တဲ့။[ix] ဂျန်ဒါလွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်မှုတွေမှာ ထူးဆန်းတဲ့ကောက်ကျစ်ယုတ်မာမှုတစ်ခုရှိတယ်။ အဲ့ဒီတော့ သူ့ကိုအဖြေရှာဖို့ကြိုးစားတာကလည်း လွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်မှုယန္တရားတွေ ဘယ်လိုလည်ပတ်သလဲဆိုတာကို ပိုပြီးကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်မြင်လာစေပြီး သူတို့တွေပျက်စီးဖို့အတွက်အဆင့်သင့်ပြင်ထားပြီးသားဖြစ်တယ်။ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ယေဘုယျဝေဖန်ပိုင်းခြားချက်တစ်ခုရဲ့နောက်ဆက်တွဲပဲတော့ မဖြစ်သင့်ဘူး။ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ယေဘုယျဝေဖန်ပိုင်းခြားချက်တစ်ခုရဲ့ အစတစ်နေရာဖြစ်ရမယ်။[x]

ဆက်ရန်

ပုံ – ၁၉၁၁ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှစက်မှုလုပ်သားများ (The Industrial Workers of the World or IWW) မှထုတ်ပြန်သော အရင်းရှင်စနစ်ပိရမစ်ပိုစတာ။

[i] ဥပမာ – ‌ဂျော့ချ်ခရိုဒါ (George Crowder) ရဲ့ “ဂန္ထဝင်မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတဲ့စကားလုံးမှာ “ဂန္ထဝင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးစကားလုံးဟာ သူ့ရဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရားကို ပြန်လည်တည်ဆောက်တဲ့နေရာမှာ ဂေါ့ဒ်ဝင် (Godwin)၊ ပရုဒုန် (Proudhon)၊ ဘာကူနင် (Bakunin) နဲ့ ခရောပေါ့တ်ကင် (Kropotkin) အစရှိတဲ့ ယောင်္ကျားလေးယောက်ရဲ့အတွေးအခေါ်တွေမှာပဲ ကန့်သတ်လိုက်သလိုပဲ။ အဲ့လိုလုပ်ခြင်းကြောင့် မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ အခြားသောဂျန်ဒါတွေကို ဖျောက်ဖျက်လိုက်ရာရောက်တယ်။ ဂျော့ချ်ခရိုဒါရဲ့  ဂန္ထဝင်မင်းမဲ့သဘောတရား – ဂေါ့ဒ်ဝင်၊ ပရုဒုန်၊ ဘာကူနင်နှင့် ခရောပေါ့တ်ကင်တို့၏နိူင်ငံရေးအတွေးအခေါ် (Classical Anarchism – The Political Thought of Godwin, Proudhon, Bakunin, and Kropotkin) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။ မကြာခဏမေ့နေတတ်ကြတာက ဂန္ထဝင် (classical) နဲ့ လူတန်းစား (class) ဆိုတဲ့စာလုံးတွေဟာ လက်တင်စာလုံးမူရင်း classis ကနေဆင်းသက်လာတာဖြစ်ပြီး အဓိပ္ပါယ်ကတော့ လူတန်းစားလို့ရိုးရိုးရှင်းရှင်းဆိုရပေမဲ့ ပြင်သစ်လို classique လို့ခေါ်တဲ့စကားလုံးကတော့ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်ကောင်းမွန်လှသော (par excellence) အတန်းအစားလို့လည်း တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် လူအများသဘောပေါက်ကြတယ်ဆိုတာပဲ။ (ဘာသာပြန်မှတ်ချက် – မြန်မာစကားလုံးမှာလည်း ပါဠိကနေ မွေးစားထားသော “ဂန္ထဝင်” ဆိုသောစကားလုံးသည် အလွန်ရှေးကျသော၊ နန်းထိုက်သောဟူသည့်အဓိပ္ပါယ်သက်ရောက်သည်။ “နန်း” ဟူသည်မှာ ဘုရင်၊ မင်းအစရှိသည့် အုပ်ချုပ်သူတို့စံမြန်းသည့်နေရာဖြစ်သဖြင့် “ဂန္ထဝင်ဆန်သော မင်းမဲ့သဘောတရား”၊ “နန်းထိုက်သော မင်းမဲ့သ‌ဘောတရား” ဆိုသည်မှာ ဆိုလိုရင်းသဘောတရားရှေ့နောက်မညီဖြစ်နေသည်။)

[ii] မာကစ်စ်ဘေး (Marquis Bey) လေ့လာထားသလို လူမည်းမင်းမဲ့သဘောတရားအတွက်ဆိုရင်လည်း ဒီအဆိုကမှန်ပါတယ်။ မာကစ်စ်ဘေးရဲ့ မင်းမဲ့လူမည်းသဘောတရား – လူမည်းမင်းမဲ့သဘောတရားဆီသို့ မှတ်စုများ (Anarcho-Blackness: Notes towards a Black Anarchism) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[iii] အယ်ရီကိုမာလက်တက်စတာ (Errico Malatesta) ရဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရား (မ) L’anachia ဆိုတဲ့စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[iv] အမြင်များအစုအစည်း (Perspectives Collective) က ထုတ်ပြန်သော မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင် – မင်းမဲ့သီအိုရီ၏အမြင်များအထူးပေါင်းချုပ် Anarchafeminism – A Special Issue of Perspectives on Anarchist Theory” စာအုပ်ထဲက ဂျူလီယာတန်နန်ဘော (Julia Tanenbaum) ရဲ့ “လွှမ်းမိုးမှုအားလုံးကို ဖျက်ဆီးရန် – မင်းမဲ့ဖီမီနင့်သီအိုရီ၊ စည်းရုံခြင်းနှင့် လုပ်ရပ် ၁၉၇၀-၁၉၇၈” (“To Destroy Domination in All Its Form: Anarchafeminist Theory, Organization, and Action, 1970-1978” ကိုကြည့်ပါ။

[v] ဂျူလီယာတန်နန်ဘော (Julia Tanenbaum) ရဲ့ “လွှမ်းမိုးမှုအားလုံးကို ဖျက်ဆီးရန် – မင်းမဲ့ဖီမီနင့်သီအိုရီ၊ စည်းရုံခြင်းနှင့် လုပ်ရပ် ၁၉၇၀-၁၉၇၈” (“To Destroy Domination in All Its Form: Anarchafeminist Theory, Organization, and Action, 1970-1978” ကိုကြည့်ပါ။

[vi] ဇီဝအခြေပြုဖိနှိပ်မှုတွေလှုပ်ရှားတဲ့အရွေ့တစ်ခုအနေနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်အဓိပ္ပါယ်ကိုတော့ ဘယ်လ်ဟွတ်ခ် (bell hooks) ရဲ့ မာဂျင်ကနေအလယ်တည့်တည့်နေရာမှထုတ်ဖော်သောဖီမီနင့်သီအိုရီ (Feminist Theory from Margin to Center) မှ စာမျက်နှာ ၁၇-၃၁ ကိုကိုးကားပါတယ်။

[vii] မာရီယာလူဂွန်းနဲ (Maria Lugones) ရဲ့ “ဂျန်ဒါ၏ကိုလိုနီသဘောတရား” (“The Coloniality of Gender”) ကိုကြည့်ပါ။

[viii] အေတီးယန်း ဒီလာဘိုအဲတီ (Étienne de la Boétie) ရဲ့ နာခံမှုနိူင်ငံရေး – စိတ်လိုလက်ရအလုပ်အကျွေးပြုခြင်းဆိုင်ရာဟောပြောချက် (The Politics of Obedience: The Discourse of Voluntary Servitude) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[ix] စီမုန်းဒီဘူဘွား (Simone de Beauvoir) ရဲ့ ဒုတိယလိင် (The Second Sex) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[x] ဒီနေရာမှာ ကာလ်မာ့စ် (Karl Marx) ရဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြင်းမှုသီအိုရီ (critical theory) ကို ၁၈၄၃ ခုနှစ်မှာ ဖွင့်ဆိုထားတဲ့ “ရုန်းကန်မှုတွေကို မိမိကိုယ်ကိုရှင်းလင်းခြင်းနှင့် ထိုခေတ်၏ဆန္ဒများ” ဆိုတဲ့အဓိအပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကို ကိုးကားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ နန်စီဖရေစာ (Nancy Fraser) ပြောခဲ့သလို ဖီမီနင့်ရုန်းကန်မှုဟာ အဲ့ဒီမာ့စ်ပြောခဲ့တဲ့ရုန်းကန်မှုတွေရဲ့ အဓိကကျလှတဲ့အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအနေနဲ့ မှတ်ယူပြီး ယေဘုယျသီအိုရီထုတ်ပြီးမှ နောက်ကနေအပိုထပ်ထည့်လို့ရတဲ့အရာတစ်ခုလို့တော့ လက်မခံပါဘူး။ နန်စီဖရေစာရဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့ကံကောင်းမှုများ – နိူင်ငံတော်မှကြီးကြပ်ကွပ်ကဲသော အရင်းရှင်စနစ်မှ နီရိုလစ်ဘရယ်အကြပ်အတည်းပြဿနာ The Fortunes of Feminism: From State-Managed Capitalism to Neoliberal Crisis ဆိုတဲ့စာအုပ်ထဲက စာမျက်နှာ ၁၉ မှ ၅၁ကိုကြည့်ပါ။

၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘလွန်းစ်ဘယ်ရီ (Bloomsbury) စာတိုက်မှထုတ်ဝေခဲ့သည့် ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) ‌အင်္ဂလိပ်လိုရေးသားခဲ့သော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် (Anachafeminism) စာအုပ်မှ မူရင်းမိတ်ဆက်အခန်းကို မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဖတ်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ဘာသာပြန်နိုင်ရန် ဤစာအုပ်ကိုလက်ဆောင်ပေးသော “ကိုလိုနီသဘောတရားများချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်အစုအဝေး” (Decolonial Feminist Collective) မှ မိတ်ဆွေ J ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။

ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင်တည်ရှိသော လူမှုရေးသုတေသနဆိုင်ရာကျောင်းသစ် (The New School for Social Research)မှ ဒဿနိကဆိုင်ရာတွဲဘက်ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၄င်းတက္ကသိုလ်မှ ဂျန်ဒါနှင့်လိင်သ‌ဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာသင်ကြားရေးအင်စတီကျု (The Gender and Sexualities Studies Institute) ၏ပူးတွဲဒါရိုက်တာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာအုပ်မိတ်ဆက်အခန်းကို အပိုင်းခွဲဘာသာပြန်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသောမှတ်စုများသည် မူရင်းစာရေးသူ၏မှတ်စုများဖြစ်ပြီး ထိုမှတ်စုများကိုပါ အတတ်နိုင်ဆုံးဘာသာပြန်ထားသည်။

အရေးကြီးသော ဝေါဟာရများ

အန်နာခစ် (anarchist) (နာမ်/နာဝိ) – မင်းမဲ့သမား (သို့) မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာ။

အန်နာခီ (anarchy) – မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု။

အန်နာခစ်ဇင် (anarchism) – မင်းမဲ့သဘောတရား။

မဟာဖိုဝါဒ (သို့) ပေထရီရာခီ (patriarchy) – “ဖို”သဘောတရားများသည် အခြားသောဂျန်ဒါသဘောတရားများထက် ပိုမိုသာလွန်ကြီးမြတ်သည်ဟုယူဆသောသဘောတရား။ ဤနေရာတွင် “ဖို”သဘောတရားဆိုသည်မှာ ဇီဝဗေဒအရ “ဖို”ဟုသတ်မှတ်ထားသော ယောင်္ကျားများတင်သာမက “ခက်ထန်ခြင်း”၊ “မာကျောခြင်း”၊ “သန်မာခြင်း” အစရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းများမှသတ်မှတ်လက်ခံထား‌သော အခြားသော “ဖို”သဘောတရားများကိုပါဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။

မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒ (သို့) မီဆိုဂျနီ (misogyny) – မဟာဖိုဝါဒလွှမ်းမိုးမှုကြောင့် မိန်းမနှင့် မိန်းကလေးများဆိုလျှင် မုန်းတီးရွံရှာစက်ဆုပ်ခြင်း။ မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒနှင့် မဟာဖိုဝါဒသည် အချင်းချင်းဆက်စပ်ပတ်သက်နေပြီး အချင်းချင်းအပေါ် ပြန်လည်သက်ရောက်နေသောအယူအဆအမူအကျင့်များဖြစ်သည်။

အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီ (intersectionality) – နေထိုင်ရာနေရာဒေသ၊ လူမျိုးရေး၊ ဂျန်ဒါ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ရာဘာသာ၊ လူတန်းစား၊ လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုဖော်ပြချက် အစရှိသောဖြစ်တည်မှုပေါင်းများစွာသည် တစ်သီးတစ်သန့်တည်းတည်ရှိနေသည်မဟုတ်ဘဲ အချင်းချင်းရောယှက်နေသည်ကိုထောက်ပြသောအယူအဆသဘောတရား။

 ‘မ’ပြုခြင်း – နဂိုမူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘောသဘာဝများ၊ အယူအဆများနှင့်ပြည့်နှက်နေသည့်အယူအဆများ၊ ဖြစ်စဥ်များ၊ လုပ်ရပ်များကို ‘မ’သဘောသဘာဝအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း။ ဥပမာ – မူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘာဝနှင့်သာ ချိတ်ဆက်မြင်ယောင်လေ့ရှိသောဖြစ်စဥ်တစ်ခုဖြစ်သော လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ခြင်းကို မိန်းမဟု‌သောလူများပါဝင်လာခြင်းဖြင့် ‘မ’ပြုကြသည်။

AFAB (Assigned Female at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

AMAB (Assigned Male at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

ဆစ်ဂျန်ဒါ (Cisgender) – မွေးရာပါလိင် (မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတ) နှင့် မိမိလိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုထပ်တူညီနေသောသူ။ ဥပမာ – မွေးကင်းစတွင် “ယောင်္ကျားလေး” ဖြစ်သည်ဟူ၍ တရားဝင်စာရွက်စာတမ်းများတွင် လိင်သတ်မှတ်ပေးခံလိုက်ပြီး ကြီးပြင်းလာပြီနောက် ၄င်းသည်သူ့ဘဝတစ်လျှောက် ယောင်္ကျားလေးတွေသည်သာ ပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေပါက ၄င်းကို ဆစ်ဂျန်ဒါ (သို့) ဆစ်ယောင်္ကျားဟုခေါ်ဝေါ်၍ရသည်။ ဆစ်မိန်းမဆိုသည်မှာလည်း မွေးကင်းစတွင် “မိန်းကလေး” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရပြီးနောက် မိန်းကလေးများပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့်အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေသူကိုဆိုလိုသည်။

ထရန်စ်ဂျန်ဒါ (transgender) – မိမိအပေါ်မွေးကင်းစမှ သမုတ်လိုက်သောလိင်မှ မိမိလိင်စိတ်ဖော်ပြမှု၊ တိမ်းညွှတ်မှုနှင့်ကိုက်ညီသောလိင်ကိုပြောင်းလဲထားသောသူ။ ဤပြောင်းလဲခြင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – အချို့ ထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဥ်လုံးဝဥဿုံကိုပြောင်းလဲထားပြီး (သို့) ပြောင်းလဲချင်သူများဖြစ်သော်လည်း အခြားထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ဇီဝဗေဒအရခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို မပြုပြင်ဘဲ အစိတ်အပိုင်းအနည်းငယ်မျှကိုသာပြောင်းလဲထားသူများဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်သည်။

မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (femicide) – မိန်းမများကို ယောင်္ကျားများမှ မိန်းမမုန်းတီးရေဝါဒ (မီဆိုဂျနီ)ကြောင့် မိန်းမဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း။ ဥပမာ – အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခြင်းမှတဆင့် မိမိချစ်သူ၊ လင်ယောင်္ကျားမှသတ်ဖြတ်ခြင်းကိုခံရခြင်း၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရိုးရာဓလေ့အချို့တွင်ပြုကျင့်လေ့ရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာသတ်ဖြတ်မှု (honor killing) ဟုခေါ်သော မိဘ (အထူးသဖြင့် ဖခင်)မှ မိသားစုမျက်နှာအိုးမည်းသုတ်သည်ဟုယူဆပါက ၄င်းတို့၏သမီးကို ၄င်းတို့ကိုယ်တိုင်ပြန်လည်သတ်ဖြတ်ခြင်း။ တောင်အမေရိကတိုက်မှနိုင်ငံအချို့တွင် လက်ရှိ ဂိုဏ်းအဖွဲ့များမှကျူးလွန်နေသော မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုများသည် အကြီးမားဆုံးပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်နေသည်။ ယောင်္ကျားဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ယောင်္ကျားမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (androcide) ဟုခေါ်ဝေါ်ပြီး စစ်ပွဲများတွင် စစ်တိုက်သူအချင်းချင်းပြုကျင့်လေ့ရှိကြသည်။ လိင်အခြေပြုမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ဂျန်ဒါမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း (gendercide) ဟုခေါ်ဆိုသည်။

‘မ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (feminicide) – ‘မ’သဘောတရားမှန်သမျှကို နိမ့်ပါးသည်ဟုမှတ်ယူပြီး သတ်ဖြတ်သုတ်သင်ခြင်း။ ဤနေရာတွင် “မိန်းမ”/”ယောင်္ကျား”ဆိုသည်ထက် ‘မ’သဘောတရားအမူအကျင့်များရှိနေသည့်မည်သူ့ကိုမဆို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ – မွေးရာပါ “ယောင်္ကျား”ဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောသူများ “မိန်းမ”ဂျန်ဒါသို့ပြောင်းလဲခြင်းကို ‘မ’သဘောတရားလွန်ကဲလာသည်ဟူ၍မနှစ်မြို့၍ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမများကို တမင်တကာသတ်ဖြတ်ခြင်း။

ဆစ်ဖီမီနင့်ဇင် (cis-feminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

ထရန်စ်ဖီမီနင့်ဇင် (transfeminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများသာမက လိင်ပြောင်းလဲထားသူများ၏ဖိနှိပ်မှုများကိုပါ ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

အာခိ (archē) – “မူရင်း”၊ “ကနဦး”၊ “အစ” (ဂရိ)။

လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်မှုအထူးပြုစံနှုန်း (heteronormativity) – ဇီဝဗေဒအရ လိင်မတူသူများအချင်းချင်းကြား ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခြင်း (heterosexuality) ကိုသာ လူတိုင်းကျင့်သုံးသည်၊ ထိုချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုကသာလျှင် သဘာဝကျသည်၊ လိင်တူချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှု/bi ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုများထက် ပိုပြီးအခွင့်ထူးခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု မှတ်ယူသော အယူအဆ။

ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံရေး (Prefigurative Politics) – တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ၄င်းတို့၏တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုများထဲတွင် ၄င်းတို့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကျင့်သုံးစေချင်သောအမူအကျင့်များ၊ ပေါင်းကူးဆက်ဆံမှုများကို ကျင့်သုံးခြင်း။ မင်းမဲ့သဘောတရားများတွင် ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းသည် ပါဝင်မှုကိုအားပေးသောဒီမိုကရေစီ၊ တပြေးတည်းဖြစ်တည်မှု၊ အများပါဝင်ထည့်သွင်းမှုနှင့် တိုက်ရိုက်လုပ်ရပ်များ (direct action) တို့ပါရှိသည်။ (ဂီဟာမေးဖီရန်း (Guilherme Fians) ၏ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး” ဆောင်းပါး (https://www.anthroencyclopedia.com/entry/prefigurative-politics) ကိုကြည့်ပါ။)

ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍ (gender role) – များသောအားဖြင့် ဇီဝဗေဒလိင်အရ ယောင်္ကျားဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်၊ မိန်းမဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်ဟူ၍သတ်မှတ်ထားခြင်း။ ဂျန်ဒါနေရာများသည် ရိုးရာဓလေ့အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုချင်းစီအလျောက် အသေးစိတ်ကွာခြားချက်များရှိနေနိူင်သော်လည်း ယေဘုဘျအားဖြင့် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာသည် အိမ်‌ထောင်ဦးစီး၊ အလုပ်လုပ်သူ၊ ပိုက်ဆံရှာသူ၊ ခွန်အားရှိသူ၊ မိန်းမဂျန်ဒါနေရာသည် သားမွေးသူ၊ အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းသူ၊ သိမ်မွေ့သူ၊ အားနည်းသူ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ရိုးရာဓလေ့များတွင်မှတ်ယူထားကြသည်။ လိင်ကွဲပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးများတွင်လည်း ဤလိင်ကွဲအခြေပြုဂျန်ဒါနေရာများကို ပြန်လည်မွေးမြူကျင့်သုံးခြင်းများရှိကောင်းရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – လက်စဘီယန်စုံတွဲတစ်တွဲတွင် တစ်ယောက်သည် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး ပိုက်ဆံရှာခြင်း၊ အဓိကအလုပ်လုပ်သူအနေဖြင့်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားကဲ့သို ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများနှင့် အခြားတစ်ယောက်သည် မိန်းမဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ သားမွေးခြင်း၊ မိန်းမကဲ့သို့ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများလည်း ရှိနိူင်သည်။

မိန်းမတွေ တွေ့ကြုံရင်ဆိုင်နေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေအကြောင်းပြောကြမယ်ဆိုရင် မတူညီတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေတစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုးကြား ဘယ်လိုစပ်ဆက်ပတ်သက်နေသလဲဆိုတာ ပြောဖို့လိုလာပြီဆိုတာ အခုချိန်မှာတော့ အားလုံးသိထားပြီးသားဖြစ်မှာပါ။ သဘာဝကြောင့်ပဲဖြစ်စေ၊ ပတ်ဝန်းကျင်ကြောင့်ပဲဖြစ်စေ စီးပွားရေးအရအမြတ်ထုတ်တာဖြစ်စေ၊ ရိုးရာဓလေ့တွေအရလွှမ်းမိုးတာဖြစ်စေ၊ မဟာဖိုဝါဒနှင့်လိင်အခြေပြုခွဲခြားဆက်ဆံရေးဆက်လက်တည်ရှိနေခြင်းမှာ အခြေခံအချက်တစ်ချက်ပဲရှိတယ်ဆိုပြီးပြောဖို့ရာမလုံလောက်တော့ဘူး။ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းသာမက ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းကဖီမီနင့်တွေတော်တော်များများအတွက် ဖြစ်တည်မှုဆုံမှတ်တွေဟာ အချင်းချင်းရောယှက်နေကြတယ်ဆိုတဲ့အချက် (intersectionality) ဟာ အချက်အခြာကျတဲ့လမ်းညွှန်နိယာမတစ်ခုဖြစ်လာနေပါပြီ။ တချို့က အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီဟာ အမျိုးသမီးရေးဆိုင်ရာလေ့လာမှုတွေအတွက် အရေးကြီးဆုံးအချက်တစ်ချက်လို့တောင်ဆိုကြတယ်။[i] အဲ့ဒါတွေရဲ့ရလဒ်ကတော့ မြေပြင်မှာလှုပ်ရှားနေသူတချို့က အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီကို ရေပန်းစားလာတဲ့စကားလုံးတစ်လုံးအနေနဲ့လက်ခံကြသလို ဂျန်ဒါနဲ့ပတ်သက်တဲ့သီအိုရီတွေအကြောင်းရေးထားတဲ့စာတမ်းတွေမှာတော့ အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီကိုထောက်ခံတာတွေ၊ ဝေဖန်တာတွေ၊ ဒါမှမဟုတ် အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီနဲ့မိမိကိုယ်ကိုနားလည်သဘော‌ပေါက်ကြည့်တာ အစရှိသဖြင့်ပါပဲ။

ဒါပေမဲ့ ထူးခြားတာတစ်ခုက အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီအကြောင်းရေးသားထားတဲ့စာတွေတိုင်းမှာ ဟိုးပဝေနသီသတည်းကစပြီး ဒီအချက်ကိုပဲထောက်ပြလာခဲ့တဲ့ဖီမီနင့်ရိုးရာတစ်ခုအကြောင်းကိုတော့ ဘယ်သူမှမပြောကြတာပဲ။ အဲ့ဒီ့ဖီမီနင့်ရိုးရာကတော့ အန်နာခစ်ဖီမီနင့်ဇင် (anarchist feminism) (သို့မဟုတ်) ငါတို့အလိုအရခေါ်ချင်တာကတော့ “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်” (anachafeminism) ပဲ။ လူမှုရေးလှုပ်ရှားမှုအရွေ့တွေက အန်နာခါလို့တမင်သုံးကြတာက အဲ့ဒီအယူအဆကို “မ”ပြုပြီး အန်နာခစ်သီအိုရီနဲ့အလုပ်အကိုင်တွေမှာ ဖီမီနင့်ရိုးရာအမူအကျင့်တွေရှိနေတယ်ဆိုတာကို မီးမောင်းထိုးပြချင်ကြလို့ပဲ။ ဒီ ပညာရှင်အသိုင်းအဝိုင်းနဲ့ လူထုဆွေးနွေးချက်တွေမှာ တော်တော်များများဖျောက်ဖျက်ခံထားရလေ့ရှိတဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်အမူအကျင့်ဟာ ဒီကနေ့ထိ ငါတို့အတွက်အများကြီးအထောက်အကူဖြစ်စရာတွေရှိနေတယ်။ ဒီအမူအကျင့်တွေကိုပြန်လည်တူးဖော်ချင်လို့ ငါတို့ဒီစာအုပ်ကိုရေးရခြင်းဖြစ်တယ်။

“ယောင်္ကျား”နဲ့ “မိန်းမ”ဆိုတဲ့ဂျန်ဒါဆိုတာနှစ်မျိုးပဲရှိတယ်လို့ယူဆချက်တွေကိုဖြိုဖျက်လိုက်တဲ့ ကွီယား (queer) သီအိုရီနဲ့အတူ အရင်ဆုံး “မိန်းမ”လို့သမုတ်ခံထားရတဲ့သူတွေနဲ့ အဲ့ဒီပညတ်ချက်အောက်နေဖိနှိပ်ခံနေရတဲ့သူတွေတွေ့ဆုံရင်ဆိုင်နေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေကို ဆန့်ကျင့်တဲ့ဖီမီနင့်ဇင်တစ်မျိုးလိုအပ်တယ်ဆိုတာ အရင်ဆုံးအသိအမှတ်ပြုချင်တယ်။ ဒီနေရာမှာ “မိန်းမ”ဆိုတာ ဘယ်လိုမိန်းမမျိုးကိုမဆိုဆိုလိုတာဖြစ်တယ် – မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ”လို့သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတဲ့မိန်းမ[ii]၊ မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား”လို့သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတဲ့မိန်းမ၊ မိန်းမဆန်တဲ့မိန်းမ၊ ယောင်္ကျားဆန်တဲ့မိန်းမ၊ လက်စဘီယန်မိန်းမ၊ လိင်ပြောင်းလဲထားတဲ့မိန်းမ၊ ကွီယားမိန်းမ။ အပေါ်ယံကြည့်ရင်တန်းတူအခွင့်အရေးရပါတယ်လို့ထင်နေကြတဲ့ မိန်းမတွေနဲ့ အဲ့ဒီ့ “မိန်းမ”ဆိုတဲ့ခေါင်းစဥ်အောက်ကသူတွေဟာ တကယ်တော့ အမြဲတစေခွဲခြားဆက်ဆံခံနေရတုန်းပဲ။ အထင်ရှားဆုံးဥပမာကတော့ ဂျန်ဒါဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုဒေတာတွေကနေတဆင့်တွေးရတဲ့ မိန်းမတွေရဲ့ဆက်လက်ခံစားနေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေပဲ — မိန်းမတွေနဲ့ မိန်းမလို့သတ်မှတ်ခံထားရသူတွေနဲ့ သူတို့ရဲ့ခန္ဓာကိုယ်အပေါ်မှာ အမြဲကျူးလွန်နေကြတဲ့အကြမ်းဖက်မှုတွေပဲ။[iii] တချို့သောခန့်မှန်းချက်တွေအရ ကမ္ဘာ့တစ်ဝှမ်းမှာအမျိုးသမီးဦးရေ သန်း ၁၄၀ ကနေ သန်း ၁၆၀ လောက်ဟာပျောက်ဆုံးနေကြတယ်။ ဒါကတော့ လိင်ရွေးချယ်ပြီးသားဖျက်ချမှုတွေကြောင့်ရယ်၊ မွေးကင်းစကလေးအရွယ်မှာတင်သတ်ဖြတ်ခံရတာကြောင့်ရယ်၊ ကုသမှုတွေမှာခွဲခြားဆက်ဆံခံရတာတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့လူဦးရေမှာ “ပျောက်ဆုံး”နေတဲ့ “မိန်းကလေး”တွေဆိုပြီးတင်စားနှိုင်းဆိုကြတာပဲ။

အတိတ်မှာတင်မက “ဖီမီနာ” (femina) တွေအကုန်လုံးတွေ့ကြုံနေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေကိုတိုက်ဖျက်တဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ ခုချိန်မှာပိုလို့တောင်လိုလာပါပြီ။ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတဲ့ဝေါဟာရဟာ “ဖီမီနာ” ဆိုတဲ့လက်တင်စကားလုံးကဆင်းသက်လာတာဖြစ်ပြီး “ပထမလိင်” ဆိုတာကနေခွဲခြားဆက်ဆံခံရတဲ့အရာတိုင်းကိုဆိုလိုတာပဲဖြစ်တယ်။ “ပထမလိင်” ဆိုတာကတော့ “‌ယောင်္ကျား” (ဟိုမို homo) ကိုရည်ညွှန်းတာဖြစ်ပြီး လူသားတွေအတွက် လိင်သာမကဂျန်ဒါအရ ပုံမှန်လို့မှတ်ယူလေ့ရှိကြတယ်။[iv] မွေးရာပါလိင်နဲ့ မိမိလိင်စိတ်တိမ်းညွတ်မှုတူညီနေတဲ့ ဆစ်ယောင်္ကျားတွေနဲ့ယှဥ်ရင် တခြားလိင်နဲ့ဂျန်ဒါတွေကို “ဒုတိယလိင်” လို့ယူဆကြတယ်။ “ဒုတိယလိင်” တွေဟာ ယောင်္ကျားလိင်လိုမျိုး မိမိနေရာအပြင် ကြားနေရာကိုပါ တစ်ပြိုင်နက်တည်းယူလို့ရလေ့မရှိကြဘူး။ ဥပမာ – အမေရိကန်နိုင်ငံတစ်ခုတည်းကိုပဲကြည့်မယ်ဆိုရင် အနည်းဆုံး လိင်ပြောင်းလဲထားသူ (ထရန်စ်ဂျန်ဒါ) ၆ ယောက်မှာ ၁ ယောက်ဟာ သူတို့ဘဝမှာ ထောင်အနည်းဆုံးတစ်ကြိမ်ကျဖူးသူတွေဖြစ်တယ်။[v] ဂျန်ဒါအခြေပြုအကြမ်းဖက်မှုဆိုတာ မွေးရာပါမိန်းမအနေနဲ့မွေးလာသူတွေသာမက ကမ္ဘာ့တစ်ဝှမ်းက မိန်းမသတ်ဖြတ်မှုတွေရဲ့အန္တရာယ်ကိုတွေ့ကြုံနေရတဲ့ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမတွေနဲ့ ဂျန်ဒါပညတ်ချက်တွေကို မလိုက်နာတဲ့သူ (gender non-conforming) တွေပါရင်ဆိုင်နေရတဲ့ပြဿနာတစ်ခုပဲ။ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း “ထရန်စ်မီဆိုဂျနီ” (transmisogyny)[vi]/ လိင်ပြောင်းမိန်းမမုန်းတီးမှုဆိုတဲ့စကားလုံးကိုတီထွင်လိုက်ရခြင်းကလည်း လိင်ပြောင်းလဲသူတွေဆိုရင်မုန်းတီးမှု (transphobia) နဲ့ မိန်းမဆိုရင်မုန်းတီးရွံရှာစက်ဆုပ်ခြင်း (misogyny) က တကယ်တမ်းတော့ ပတ်သက်နေတယ်ဆိုတာထောက်ပြချင်ကြလို့ပဲဖြစ်တယ်။ အိမ်ထောင်မရှိတဲ့မိန်းမတွေကို တမင်သတ်ဖြတ်တဲ့ “မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု” (femicide) နဲ့အတူ “ဖီမီနာ”လို့ခေါ်တဲ့ “မ”သဘောတရားမှန်သမျှကိုသတ်ဖြတ်တဲ့ “မ,မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု” (feminicide) ကလည်းတစ်ပြိုင်နက်တည်းဖြစ်နေတယ်။ “မ,မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု”ကို နိုင်ငံတော်ကိုယ်နှိုက်ကိုက ကျူးလွန်တဲ့သူတွေကို ပြစ်ဒဏ်နောက်ကျမှပေးတာမျိုး၊ ဒါမှမဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးတာမျိုးနဲ့ အားပေးအားမြှောက်ပြုနေတယ်။[vii]

အဲ့ဒါကြောင့် ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ အရေးတကြီးလိုအပ်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ နောက်ထပ်ပိုပြီး အထက်အောက်စနစ်တွေမခွဲခြားဘဲ အမျိုးသမီးများလွတ်မြောက်ရေးကိုဦးစားပေးဖော်ဆောင်မှဖြစ်မယ်။ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ဒီနေရာမှာအချက်အခြာကျတယ်။ လက်ဝဲဘက်က တခြားသောဖီမီနင့်ဇင်တွေဟာ မိန်းမတွေရဲ့ခံစားနေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေကို အချက်တစ်ချက်တည်းနဲ့သာရှင်းပြဖို့ကြိုးစားနေခဲ့ကြတယ်။ ဒါမှမဟုတ် သူတို့ဟာ မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးဆိုတာကို “မိန်းမဖြစ်တည်မှု” ဆိုတဲ့ကျဥ်းမြောင်းလှတဲ့ဘောင်တစ်ခုတည်းကိုအကျဥ်းချနေခဲ့ကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ မင်းမဲ့သမားတွေအဖို့ကတော့ မဟာဖိုဝါဒကိုတိုက်ဖျက်ဖို့ဆိုရင် စီးပွားရေး၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်း၊ လူမျိုးရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအစရှိတဲ့အချက်ပေါင်းမြောက်မြားစွာကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားပြီး အဲ့ဒီအချက်တွေအချင်းချင်းစုပေါင်းပြီး မဟာဖိုဝါဒကို ဘယ်လိုမွေးမြူနေသလဲဆိုတာကိုပါတိုက်ဖျက်ရမယ်ဆိုတာ ထင်ရှားနေပြီးသားပါ။ တိုက်ဖျက်ရမဲ့အထဲမှာ ပိုမိုဦးစားပေးတဲ့အခွင့်ထူးခံရထားတဲ့ တချို့သော “မိန်းမဖြစ်တည်မှု” တွေပါတယ်လို့ ငါတို့ပြောလို့ရတယ်။

ငါတို့ တင်သွင်းချင်တဲ့အဆိုကတော့ ငါတို့ခေတ်မှာ တွေ့ကြုံနေရတဲ့စိန်ခေါ်မှုတွေအတွက် အကျိုးသက်ရောက်စေမဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ချဥ်းကပ်မှုတစ်စုံတစ်ရာကို ဖော်ဆောင်ပြီး အဲ့ဒီ့လစ်ဟာချက်ကိုပြင်ဆင်ကြဖို့ပဲ။ ဒီအချက်ကတော့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်ဟာ အတိတ်က မိန်းမတွေရဲ့ရုန်းကန်မှုတွေထဲမှာ စိမ့်ပါဝင်နေပြီးသားပဲ၊ အဲ့ဒါကြောင့် သမိုင်းကြောင်းအရဆက်စပ်မှုရှိအောင် အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်လူသိများအောင်လုပ်ဆိုရုံလောက် မရိုးရှင်းပါဘူး – အဲ့ဒီအချက်တစ်ချက်တည်းကိုကတင် အကျိုးရှိလောက်တဲ့ကြိုးစားအားထုတ်မှုတစ်ခုဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်ပါတယ်။ သမိုင်းကြောင်းအရမှန်ကန်မှုအတွက်တင်သာမက အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့အမြင်ရှုထောင့်တွေကို ပြန်လည်စစ်ကျောဖို့ဆိုရင် လူတန်းစား၊ လူမျိုးရေး၊ ရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်းတွေကနေတဆင့် မတူညီတဲ့အချက်ပေါင်းမျိုးစုံကနေ မိန်းမတွေအပေါ်ဖိနှိပ်နေမှုတွေကို ပိုမိုအားကောင်းလာအောင်လုပ်ပေးနေတဲ့အချိန်ကာလတစ်ခုအတွင်းမှာ ဖီမီနင့်နည်းလမ်းတွေကို အကျယ်ဖြန့်ကြည့်ရှုဆင်ခြင်ကြရမှာဖြစ်တယ်။

နဂိုမွေးရာပါလိင်ပညတ်ချက်နဲ့ထပ်တူညီနေတဲ့ ဆစ်ဂျန်ဒါမိန်းမတွေရဲ့ဖီမီနင့်ဇင် (cis-feminism) နဲ့ လိင်ပြောင်းလဲသူတွေကျင့်သုံးတဲ့ဖီမီနင့်ဇင် (transfeminism) ကြားက ကွာဟမှု[viii]တွေပိုများလာတဲ့အချိန်၊ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ လူဖြူတွေသာရရှိတဲ့အခွင့်ထူးခံမှုတစ်ခုလို့သာ စွပ်စွဲခံလာရချိန်မှာ ဖီမီနင့်နည်းလမ်းတွေကို ပြန်လည်ကြည့်ရှုဆင်ခြင်ခြင်းဟာ ပိုလို့တောင်အရေးကြီးလာပါပြီ။ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းက မိန်းမ (တချို့)ကိုလွတ်မြောက်စေခြင်းဆိုတာ ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းက မိန်းမတွေကိုဖိနှိပ်ပြီးမှသာလျှင်ဖြစ်နိုင်တာမျိုးတွေလည်းရှိနေတယ်။ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းက မိန်းမတွေရဲ့ အိမ်ထောင်တွင်းက မျိုးဆက်ပွားရေးဆိုင်ရာလုပ်အားကနေ “လွတ်မြောက်တယ်” ဖို့ဆိုတာ အဲ့ဒီလုပ်အားကို ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းက မိန်းမတွေကိုပေးလုပ်ခိုင်းလိုက်လို့သာဖြစ်တယ်။ တစ်ကမ္ဘာလုံးနဲ့ခြုံကြည့်ရရင် (ခုခေတ်ကာလရဲ့လူမှုရေးဆိုင်ရာပြန်လည်မွေးမြူထုတ်လုပ်ခြင်းဟာ ကမ္ဘာနဲ့ချီပြီးပျံ့နှံ့ချိတ်ဆက်နေတာမို့ တစ်ကမ္ဘာလုံးနဲ့ခြုံကြည့်ဖို့လည်းလိုလာတယ်။) ကမ္ဘာအနှံ့ ကွင်းဆက်မိနေတဲ့ ဂျန်ဒါအခြေပြုလုပ်အားတွေဟာ ပိုလိုတောင်ထင်သာမြင်သာရှိလာပြီး အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် ပိုမိုထင်ရှားလာဖို့ အချိန်ကောင်းတစ်ခုပါပဲ။ လွှမ်းမိုးဖို့အတွက်လိုတာက ဘက်ပေါင်းစုံကနေချဥ်းကပ်ခြင်းပဲ။ အထူးသဖြင့် ကမ္ဘာ့ထောင့်နေရာစုံက မတူညီတဲ့အသံတွေ၊ အမြင်တွေ၊ အချက်အလက်တွေကို ရောစပ်ပြီးချဥ်းကပ်ကြရမယ်။ မိန်းမများလွတ်မြောက်ခြင်းအတွက်တွေ့ကြုံရသောပြဿနာများ (Problems of Women’s Liberation) စာအုပ်ထဲမှာ တရုတ်အန်နာခါဖီမီနင့် ဟေဇန် (He Zhen) ၂၀ ရာစုစတုန်းက ရေးခဲ့တယ်။

မိန်းမအများစုဟာ အစိုးရကြောင့်ရော၊ ယောင်္ကျားတွေကြောင့်ပါဖိနှိပ်ခံထားရပြီးသားဖြစ်တယ်။ ရွေးကောက်ပွဲစနစ်ဟာ တတိယမြောက်အုပ်စိုးသူလူတန်းစားတစ်ရပ်ဖြစ်တဲ့ အီလစ်မိန်းမတွေကိုသာ နေရာပေးလိုက်တာဖြစ်ပြီး ဖိနှိပ်မှုဟာပိုလို့တောင်ကြီးလာပါသေးတယ်။ ဖိနှိပ်မှုတွေဟာ အရင်တိုင်းပဲဆိုရင်တောင် မိန်းမအများစုဟာ မိန်းမအနည်းစုရဲ့ အခွင့်ကောင်းယူတာကို ခံနေရတုန်းပဲ။ […] ပါဝါရှိနေတဲ့မိန်းမအနည်းစုက ပါဝါမရှိတဲ့မိန်းမအနည်းစုကို ပြန်လည်ဖိနှိပ်တဲ့အခါ မိန်းမတွေကြားက မတူညီတဲ့လူတန်းစားခွဲခြားဆက်ဆံရေးတွေပေါ်လာတယ်။ မိန်းမအများစုက ယောင်္ကျားတွေဖိနှိပ်တာကိုမခံချင်ဘူးဆိုရင် မိန်းမတွေရဲ့ထိန်းချုပ်မှုကို‌ရော ဘာလို့ခံရမှာလဲ? ဒါကြောင့် ယောင်္ကျားတွေနဲ့အပြိုင် အာဏာရဖို့ကြိုးပမ်းတာထက် ယောင်္ကျားတွေရဲ့အုပ်ချုပ်မှုကို မြေလှန်ပစ်ကြဖို့ဦးတည်သင့်တယ်။ ယောင်္ကျားတွေမှာရှိနေတဲ့ အခွင့်ထူးခံစားမှုဆိုတာကို ချွတ်ချလိုက်တာနဲ့တစ်ပြိုင်နက် သူတို့တွေဟာလည်း မိန်းမတွေနဲ့တန်းတူဖြစ်သွားမယ်။ အဲ့အခါကျရင် လက်အောက်ခံမိန်းမဆိုတာလည်း မရှိတော့သလို လက်အောက်ခံယောင်္ကျားဆိုတာလည်းမရှိတော့ဘူး။ ဒါဟာ မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ခြင်းပဲ။[ix] 

၁၉၀၇ ခုနှစ်ကရေးခဲ့တဲ့ ဒီစာရဲ့အခုချိန်ထိ သင့်လျော်နေမှုဟာ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့ဟောကိန်းတစ်ခုပဲ။ လွတ်မြောက်ခြင်းဆိုတာ ယောင်္ကျားတွေခံစားရတဲ့အခွင့်ထူးခံစားမှုတွေကို မိန်းမတွေပါခံစားရခြင်းမဟုတ်ဘူး။ လွတ်မြောက်ခြင်းဆိုတာ “လက်အောက်ခံမိန်းမဆိုတာလည်း မရှိတော့သလို လက်အောက်ခံယောင်္ကျားဆိုတာလည်းမရှိတော့ခြင်း” ကိုဆိုလိုတာဖြစ်တယ်။ ဒီစကားလုံးတွေထဲမှာ ငါတို့ရှာနေတဲ့ “ဘာလို့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်လဲ?” ဆိုတဲ့မေးခွန်းရဲ့ ပထမအဖြေကို တွေ့ကောင်းတွေ့နိုင်တယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ အများစုအပေါ်ပြန်လွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်တဲ့ လူနည်းစုမိန်းမတစ်ရပ်ရဲ့လက်ထဲက အခွင့်ထူးခံလက်ကိုင်တုတ်တစ်ချောင်းမဖြစ်သွားဖို့အတွက် အကောင်းဆုံးဖြေဆေးမို့လို့ပဲ။ မိန်းမသမ္မတတစ်ယောက်ရွေးကောက်ခံရရင်ပဲ မိန်းမအားလုံး လွတ်မြောက်သလိုလိုတင်စားနေကြတဲ့ခေတ်ကြီးမှာ၊ ဖီမီနင့်ဇင်ကလည်း ကော်ပရိတ်တံဆိပ်ကပ်ခြင်းရဲ့ကိရိယာတစ်ခုဖြစ်လာတဲ့အချိန်မှာ အန်နာခါဖီမီနင့်တွေရဲ့ “ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုသည်မှာ ကော်ပရိတ်ပါဝါ (သို့) မိန်းမသမ္မတတစ်ယောက်ကိုဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး။ ဖီမီနင့်ဇင်သည် ကော်ပရိတ်ပါဝါများမရှိတော့ခြင်း၊ သမ္မတဆိုသည်မရှိတော့ခြင်းကို ဆိုလိုတာဖြစ်သည်” ဆိုတဲ့နှိုး‌ဆော်ချက်က အရင်ကထက်တောင် ပိုအရေးကြီးလာပါပြီ။[x] ဒီနှိုးဆော်ချက်ရဲ့အဓိပ္ပါယ်က မိန်းမများအားလုံးလွတ်မြောက်ခြင်းကိုဆိုလိုတာပဲ။

ဆက်ရန်

ပုံ – ဒန်နီရယ်ဟိုရိုဝပ် (Daniel Horowitz) ဆွဲသော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် စာအုပ်၏မျက်နှာဖုံးပန်းချီ။

[i] လက်စလီမက်ကောလ် (Leslie McCall) ရဲ့  Signs: Journal of Women in Culture and Society ထဲမှာ ၂၀၀၅ ခုနှစ်ကရေးသားဖော်ပြခဲ့တဲ့ “Intersectionality ၏ ရှုပ်ထွေးနက်နဲမှုများ” (The Complexity of Intersectionality) ဆိုတဲ့စာတမ်းကိုကြည့်ပါ။

[ii] မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ”လို့သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတဲ့သူ၊ မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား”လို့သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတဲ့သူလို့သုံးရတာကတော့ “အထီး”/”အမ”လို့‌ပြောရင် ဂျန်ဒါဆိုတာမွေးတုန်းကသတ်မှတ်လိုက်တဲ့ ဇီဝဗေဒလိင်နဲ့တိုက်ရိုက်ပတ်သက်တယ်ဆိုတဲ့ နိုင်ငံတော်ကနေသွတ်သွင်းထားတဲ့အမြင်ကိုလက်ခံလိုက်ပြီးသားဖြစ်မှာစိုးလို့ဖြစ်တယ်။ ဒီနေရာမှာ နှစ်မျိုးပဲရှိတယ်လို့သတ်မှတ်ထားတဲ့ဂျန်ဒါစနစ်ဆိုတာ နိုင်ငံတော်ယန္တရားတွေနဲ့တိုက်ရိုက်ပတ်သက်နေတယ်။ ဥပမာ – နိုင်ငံသားမှတ်ပုံတင်ကဒ်တွေ၊ နိုင်ငံကူးလက်မှတ်တွေထဲမှာဖော်ပြထားတဲ့ဂျန်ဒါဟာ ငါတို့ဘဝတွေထဲမှာကပ်ပါနေတယ်။

[iii] ကမ္ဘာ့ကုလ္လသမဂ္ဂမှထုတ်ပြန်ထားသော “ဂျန်ဒါအခြေပြုလိင်ရွေးချယ်ခြင်း” (“Gender-based Sex Selection”) (https://www.unfpa.org/gender-based-sex-selection) နဲ့ အန်နာဟစ်ဂင် (Anna Higgins) ရေးသားတဲ့ “လိင်ရွေးချယ်ပြီး ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခြင်း – မိန်းမတွေတွေ့ကြုံရသောစစ်ပွဲအစစ်” (“Sex-based Abortion: The Real War on Women”) (https://www.lozierinstitute.org/sex-selection-abortion-the-real-war-on-women) ကိုကြည့်ပါ။

[iv] ဟိုမိုဆိုတဲ့စကားလုံးက အီတာလျံစကားလုံး “အူမို” (uomo)၊ ပြင်သစ်စကားမှာဆို “အုမ်း” (homme) နဲ့ အင်္ဂလိပ်စကားမှာတော့ “မန်း” (man)လို့မှတ်ယူကြတယ်။ “ဒုတိယလိင်” ဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းကို စီမုန်းဒေဘူဘွား (Simone de Beauvoir) ရဲ့အင်မတန်နာမည်ကြီးလှတဲ့စာအုပ်ခေါင်းစဥ်ကနေ ငှားရမ်းအသုံးပြုထားတာဖြစ်တယ်။ ဒီစာအုပ်ရဲ့အာဘော်အရတော့ ယောင်္ကျားတွေရဲ့ လိင်လို့လည်းမှတ်ယူလို့ရ၊ လိင်ပညတ်ချက်မပါဘဲနဲ့လည်း လူသားဖြစ်တည်မှုရဲ့မူရင်းလို့ယေဘုယျမှတ်ယူလေ့ရှိတဲ့အခြေအနေကိုထောက်ပြထားတယ် – “လိင်နှစ်ခုကြားထဲကပတ်သက်မှုဆိုတာ ဝင်ရိုးစွန်းနှစ်ဖက်လိုမဟုတ်ပါဘူး – ယောင်္ကျားဆိုတာဟာ တကယ်တော့ အပေါင်းလက္ခဏာရော၊ ကြားလက္ခဏာရောနေရာနှစ်ခုလုံးကိုယူထားတယ်” (စီမုန်းဒေဘူဘွား ဒုတိယလိင်)

[v] ထရန်စ်ဂျန်ဒါ ၆ ယောက် (၁၆ ရာခိုင်နှုန်း) ဟာ သူတို့ဘဝမှာအနည်းဆုံးထောင်တစ်ကြိမ်ကျဖူးသူတွေဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့နှုန်းဟာ သာမန်လူဦးရေနဲ့ယှဥ်ရင် တော်တော်များပါတယ်။ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမတွေဆိုရင် ဒီနှုန်းက ၂၁ ရာခိုင်နှုန်းထိတောင်တက်သွားပြီး လူမည်းထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမတစ်ဝက်နီးပါး (၄၇ ရာခိုင်နှုန်း) ဟာ တစ်နည်းနည်းနဲ့တော့ ထောင်ချခံရဖူးသူတွေဖြစ်တယ်။ (https://transequality.org/sites/default/resources/NCTE_Blueprint_for-Equality2012_Prison_Reform.pdf)

[vi] ဂျူလီယာဆယ်ရာနို (Julia Serano) ရဲ့ ၂၀၁၆ခုနှစ်ထုတ် ကြာပွတ်ရိုက်မိန်းကလေးများ – ‘လိင်အခြေပြုခွဲခြားဆက်ဆံခြင်းဆိုင်ရာ လိင်ပိုင်းရာထရန်စ်မိန်းမများနှင့် မ’ သဘောတရားအကြောင်းပြခြင်း (Whipping Girls: A Transsexual Woman on Sexism and the Scapegoating of Femininity) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[vii] တောင်အမေရိကကအရွေ့တွေနဲ့အတူ ကာဒစ် (Kurdish) အမျိုးသမီးလှုပ်ရှားမှုကတော့ “မ,မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု”ဆိုတာဟာ မိန်းမတွေအတွက် လက်နက်ကိုင်တိုက်ပွဲတွေမှာရော၊ နေ့စဥ်ဘဝမှာပါ တမင်တကာစနစ်တကျအခြေမြစ်တွယ်စစ်ဆင်ထားတဲ့စစ်လို့အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုကြတယ်။ “ကာဒစ်အမျိုးသမီးလှုပ်ရှားမှုရဲ့ အာဏာရှင်ကိုအမြစ်ဖြုတ်သင့်ရခြင်းအကြောင်းရင်းအချက် (၁၀၀)”ဆိုတဲ့ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။ (https://100-reasons.org/wp-content/uploads/2020/11/100reasons_to_prosecute_the_dictator_Dossier_final.pdf?fbclid=IwAR1TUb_nXtHOMjHME1V_R0cylSWOhbQUz23EeNkhT__dcIqrEEV1BmcRKJg) ဒီစစ်ကတော့ ခန္ဓာကိုယ်နဲ့စစ်တပ်အဆင့်မှာသာမက အတွေးအခေါ်ရေးနဲ့စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအဆင့်မှာပါ တိုက်ခိုက်နေတဲ့စစ်ပွဲတစ်ပွဲဖြစ်တယ်။ ချီလီယန်အစုအဖွဲ့ လာစ်တယ်စစ် (Las Tesis) “စာတမ်း” (https://www.liverpool.ac.uk/languages-cultures-and-film/blog/2020/las-tesis/) ကဖန်တီးခဲ့တဲ့ “သင့်သွားလမ်းကမုဒိမ်းကောင်” (un violador en tu camino) ဆိုတဲ့ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရဲ့ဖီမီနင့်ကြွေးကြော်သံကို ကြည့်ပါ။ (https://www.youtube.com/watch?v=aB7r6hdo3W4)

[viii] ဒီဖီမီနင့်ဇင်နှစ်မျိုးကြားက အငြင်းပွားမှုတွေနဲ့ ၄င်းတို့ကို ဘယ်လိုကျော်ဖြတ်ကြမလဲဆိုတာကို ဂျက်ခ်ဟောလ်ဘာစမန် (Jack Halberstarm) ၏ ထရန်စ် – ဂျန်ဒါကွဲပြားခြားနားမှုများဆိုင်ရာ မှတ်စုတိုဆန်းတစ်ပုဒ် ကိုကြည့်ပါ။ ဆစ် (cis) ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ ထရန်စ် (trans) ဆိုတဲ့စကားလုံးရဲ့ဆန့်ကျင့်ဘက်ဖြစ်ပြီး LGBTQI+ ရပ်ဝန်းမှာတော့ ဆစ် (cis) ဆိုတာကို မွေးကင်းစကသတ်မှတ်ပေးလိုက်တဲ့ဂျန်ဒါပညတ်ချက်ကနေ မပြောင်းလဲရသေးတဲ့မိန်းမတွေကို ဆိုလိုပါတယ်။

[ix] မင်းမဲ့သဘောတရား – လစ်ဘာတေးရီးရန်းအတွေးအခေါ်များမှတ်တမ်းတင်သမိုင်း ပထမတွဲ (Anarchism: A Documentary History of Libertarian Ideas – Volume I) စာအုပ်ထဲမှ ဟေဇန် (He Zhen) ၏ “မိန်းမများ၏လွတ်မြောက်ရေး” စာတမ်းကိုကြည့်ပါ။

[x] တိတ်တဆိတ်ကောလဟလများ (Quiet Rumors) စာအုပ်ထဲမှ ပက်ဂီကွန်နက်ဂါ (Peggy Kornegger) ၏ “မင်းမဲ့သဘောတရား – ဖီမီနင့်ချိတ်ဆက်မှု” (“Anarchism: The Feminist Connection”) စာတမ်းကိုကြည့်ပါ။

မူရင်းကဗျာကို ရာဖစ် အာလာရီရာ (Rafaat Alareer)ရေးသားပြီး သွေးဆော်ကြဂျာနယ်တွင်ဖော်ပြရန် မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ရာဖစ် အာလာရီရာသည် ပါလက်စတိုင်းကဗျာရေးသူ၊ စာပေပညာရှင်၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတစ်ဦးဖြစ်ပြီး “ဂါဇာ၏အသံ” ဟူ၍လူသိများသည်။ အာလာရီရာသည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်စတင်ခဲ့သော ပါလက်စတိုင်းအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် “ငါတို့သည် နံပါတ်များမဟုတ်ပါ” ပရောဂျက်တည်ထောင်သူတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ထိုအဖွဲ့သည် “သတင်းမီဒီယာများတွင်ဖော်ပြခံရသော ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးနံပါတ်များကိုကျော်လွန်ပြီး ဂါဇာမှပါလက်စတိုင်းလူငယ်များ၏ပုံပြင်များ”ကို ကမ္ဘာကိုပြောပြရန် စာရေးသူများနှင့်ပါလက်စတိုင်းလူငယ်များကြားပေါင်းကူးပေးသောအဖွဲ့တစ်ခုဖြစ်သည်။ အာလာရီရာသည် “အသံကျယ်ကျယ်ဂါဇာ” (Unsilenced Gaza) စာအုပ်၊ “ဂါဇာကစာပြန်ရေးသည် – ဂါဇာမှ လူငယ်ပါလက်စတိုင်းစာရေးသူများ၏ဝတ္ထုတိုများ” (Gaza Writes Back – Short Stories by Young Writers in Gaza, Palestine) စာအုပ်တို့ကိုပူးတွဲတည်းဖြတ်ခဲ့သူတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ၂၀၂၃ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၆ ရက်နေ့တွင် အစ္စရေးဝေဟင်စစ်ဆင်ရေးကြောင့် အာလာရီရာအသက်သေဆုံးခဲ့သည်။

ငါသေရမယ်ဆိုရင်

ငါသေရမယ်ဆိုရင်

မင်းဆက်အသက်ရှင်ရမယ်

ငါ့အကြောင်း သူများတွေကိုပြောပြဖို့

ငါ့ပစ္စည်းတွေကို ရောင်းချပေးဖို့

အဝတ်စတစ်စနဲ့

ချည်ကြိုးတချို့

(အဖြူရောင်နဲ့ အမြီးရှည်ရှည်လေးဆို ပိုကောင်းမယ်)

ဝယ်ပါ

ဂါဇာတစ်နေရာက ကလေးတစ်ယောက်ရဲ့

မျက်လုံးထဲမှာ နိဗ္ဗာန်ကိုမြင်စေဖို့–

သူ့ခန္ဓာအသွေးအသား

သူ့ကိုယ်သူတောင်

ဘယ်သူ့ကိုမှ နှုတ်မဆက်ဘဲ–

တဟုန်းဟုန်းတောက်လောင်နေတဲ့မီးတောက်တွေထဲတိုးဝင်သွားတဲ့ သူ့အဖေကိုစောင့်နေတုန်း

မင်းလုပ်ပေးတဲ့ငါ့ရဲ့စွန်ကြိုး မိုးပေါ်ကို

မြင့်

တက်ပျံနေတာကိုတွေ့ဖို့

‌ကောင်းကင်မှာ

ချစ်ခြင်းမေတ္တာတွေ ပြန်လည်သယ်ယူလာပေးမဲ့

နတ်ဖုရားတွေရှိသေးတယ်ဆိုတာ သိစေဖို့

ငါသာသေရမယ်ဆိုရင်

ငါ့သေခြင်းက မျှော်လင့်ချက်တွေသယ်ယူလာပေးပါစေ

ငါ့သေခြင်းက ဒဏ္ဍာရီအဖြစ် ကျန်ရစ်ပါစေ

– ရာဖစ် အာလာရီရာ

အာလာရီရာ၏ “ငါသေရမယ်ဆိုရင်” ကဗျာကို သွေးဆော်ကြ (Agitate) ဂျာနယ်တွင် တယ်လူဂူ၊ တမီး၊ ဟိန္ဒီ၊ ကာနာဒါ၊ မာလေယာလန်၊ ဘန်းဂလား၊ ဂူဂျာရာသီ၊ စင်ဟာလား၊ ပွန်ချာပီ၊ မာရာသီနှင့် ဖာစီဘာသာပြန်တို့ဖြင့်ဖတ်ရှုနိူင်သည်။

မူရင်းမိန့်ခွန်းကို အော်ဒရီလော့ဒ် (Audre Lorde) က အမေရိကန်နိူင်ငံ အီလီနွိုက်ပြည်နယ်၊ ချီကာဂိုမြို့တွင် ၁၉၇၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၈ ရက်နေ့၌ ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သော မော်ဒန်ဘာသာစကားဆိုင်ရာအစည်းအရုံး၏ “လက်စဘီယန်နှင့်စာပေရေးရာ”ပန်နယ်တွင် ဟောပြောခဲ့ပြီး မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ မိန့်ခွန်းကို ဆောင်းပါးအသွင်နှင့် ၁၉၇၈ ခုနှစ်ထုတ် “မကောင်းဆိုးဝါးဗဟုသုတများ” (Sinister Wisdom) ဂျာနယ်နှင့် ၁၉၈၀ ခုနှစ်ထုတ် “ကင်ဆာဂျာနယ်များ” (The Cancer Journals) တို့တွင်ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

အော်ဒရီလော့ဒ် (Audre Lorde) (၁၉၃၄-၁၉၉၂) သည် လက်စဘီယန်ကဗျာဆရာ၊ ဆောင်းပါးရှင်၊ စာကြည့်တိုက်မှူး၊ ဖီမီနင့်နှင့် လူသားတန်းတူအခွင့်အရေးရရှိရေးဆိုင်ရာတက်ကြွလှုပ်ရှားသူတစ်ဦးဖြစ်သည်။ လော့ဒ်ကို ကာရေဘီယန်၊ ဂရာနာဒါကျွန်းစုမှရွှေ့‌ပြောင်းအခြေချသူမိသားစုမှ ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိူင်ငံ နယူး‌ယောက်မြို့တွင်ဖွားမြင်သည်။ မက်ဆီကိုအမျိုးသားတက္ကသိုလ်တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့စဥ် မိမိကိုယ်ကို လက်စဘီယန်ဟုစတင်အသိအမှတ်ပြုခဲ့သည်။ နယူးယောက်မြို့သို့ပြန်လည်အခြေချပြီး ဟန်တာကောလိပ်၌ (Hunter College) ပညာသင်ကြားခဲ့စဥ် ၄င်း၏ လက်စဘီယန်ဖြစ်တည်မှုကို ပုန်းလျှိုးကွယ်လျှိုးနေထိုင်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် ဟန်တာကောလိပ်မှ ဘွဲ့ရရှိခဲ့ပြီး ကိုလန်ဘီယာတက္ကသိုလ် (Columbia University) မှ စာကြည့်တိုက်သိပ္ပံမဟာဘွဲ့ကို ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင်ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်နှစ်ကာလတစ်လျှောက် လော့ဒ်သည် စာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ လော့ဒ်တွင် ၄င်း၏ လူဖြူ ဂေး (gay) ခင်ပွန်းသည် အက်ဒဝပ်ရိုလင်း (Edward Rollins) နှင့် ၁၉၇၀ ခုနှစ်အထိပေါင်းသင်းခဲ့ပြီး သားသမီးနှစ်ယောက်ထွန်းကားခဲ့သည်။ ၁၉၇၂ ခုနှစ်တွင် ၄င်း၏ ဘဝကြင်ဖက် ဖရန့်စစ်ကလေတန် (Frances Clayton) နှင့်တွေ့ဆုံခဲ့သည်။ လော့ဒ်သည် ရင်သားကင်ဆာကို ၆ နှစ်တာမျှခံစားခဲ့ရပြီး အသည်းကင်ဆာကိုထပ်မံခံစားခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၇ ရက်နေ့ အသက် ၅၈ နှစ်အရွယ်တွင် ထိုကင်ဆာရောဂါများနှင့်ကွယ်လွန်သည်။

ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်‌ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားပါသည်။  

ထပ်ခါထပ်ခါပိုပိုပြီးငါသတိထားမိလာတာတစ်ခုက ငါ့အတွက်အရေးကြီးတဲ့ကိစ္စတွေကို ဘယ်လောက်ပဲ အများကနားလည်မှုလွဲပါစေ၊ ဘယ်လောက်ပဲပုံပန်းသဏ္ဍာန်ဖျက်ကြပါစေ ပါးစပ်နှင့်ဖွင့်ပြောသင့်တယ်၊ အများနှင့်ဝေမျှသင့်တယ်ဆိုတာပဲ။ ဒီလိုစကားနဲ့ပြောဆိုခြင်းဟာ အခြားသောသက်ရောက်မှုတွေထက် ငါ့အတွက်ပိုပြီးအကျိုးရှိစေတယ်ဆိုတာပဲ။ ဒီနေ့ ငါဒီနေရာမှာ လူမည်းလက်စဘီယန်ကဗျာဆရာတစ်ယောက်အနေနဲ့ရှိနေပါတယ်။ ဒီလို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုမှုတာဟာ ငါ့အသက်တည်ရှိဆဲဆိုတဲ့အချက် (ဒီအချက်ကပြောင်းလဲသွားနိူင်တာပဲလေ) အပေါ်မှာမူတည်နေပါတယ်။ လွန်ခဲ့တဲ့နှစ်လလောက်ကမှ ဆရာဝန်တွေက (တစ်ယောက်က ‌ယောင်္ကျားဆရာဝန်၊ နောက်တစ်ယောက်က မိန်းမဆရာဝန်) ငါ့ကိုပြောတယ်။ ရင်သားခွဲစိတ်ဖို့လိုလာပြီတဲ့။ အကျိတ်တော်တော်ဆိုးဝါးဖို့ရာနှုန်းက ၆၀ ကနေ ၈၀ ထိရှိတယ်တဲ့။ ဆရာဝန်တွေကို ငါ့ကိုပြောတာနဲ့ ခွဲစိတ်တာနဲ့ကြားကသုံးပတ်ဟာ ငါ့ဘဝတစ်ခုလုံးကို ငါ့အလိုမပါဘဲ ဇောက်ထိုးမိုးမျှော်ပြောင်းပြန်လှန်လိုက်သလိုပဲ။ ခွဲစိတ်မှုကအခုတော့ပြီးသွားပါပြီ။ အကျိတ်ကလည်း စိုးရိမ်စရာမရှိတော့ပါဘူး။ 

ဒါပေမဲ့အဲ့ဒီသုံးပတ်တွင်းမှာ ငါ့ဘဝဖြတ်သန်းလာမှုတစ်လျှောက်ကို ပြတ်ပြတ်သားသားပြန်ပြောင်းအောက်မေ့ကြည့်ဖြစ်ခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီလိုပြန်ပြောင်းသတိရမှုက ငါ့ကိုခုထိလှုပ်ခတ်နေစေတုန်းပဲ။ တစ်ချိန်တည်းမှာလည်း ငါ့ကိုပိုပြီးသန်မာစေတယ်။ မိန်းမတွေတော်တော်များများက (ဒီနေ့ ဒီနေရာမှာရှိနေကြတဲ့သူတချို့တွေလည်း) ဒီခံစားချက်ကို ခံစားဖူးကောင်းခံစားမိကြမှာပါ။ အဲ့ဒီသုံးပတ်ထဲမှာ တိတ်ဆိတ်မှုတွေကိုစကားလုံးနဲ့လုပ်ရပ်အသွင်ပြောင်းလဲခြင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး ရှိနေခဲ့တဲ့ငါ့ရဲ့ခံစားချက်တွေကို ပိုမိုပီပြင်စေခဲ့တယ်။ 

မမြဲတဲ့အနိစ္စသဘောတရားကြောင့် ဘဝဟာဘယ်လောက်ပဲတိုတောင်းပါစေ ငါ့ဘဝအတွက်ငါဘာလိုချင်တာလဲ၊ ဘာဖြစ်ချင်တာလဲဆိုတာတွေကိုတွေးရင်း အဓိကအရေးကြီးတာတွေနဲ့ ငါမေ့လျော့ထားခဲ့တာတွေကို ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းမြင်လာခဲ့မိတယ်။ အဲ့ဒီအထဲမှာမှ ငါနောင်တအရမိဆုံးက ငါ့ရဲ့တိတ်ဆိတ်နေခဲ့မှုတွေပဲ။ ဘာတွေကိုငါကြောက်နေခဲ့တာလဲ? မေးခွန်းထုတ်ဖို့နဲ့ငါယုံကြည်ရာကိုဖွင့်ပြောဖို့ဆိုတာ နာကျင်ရကောင်းရနိူင်သလို တစ်ခါတစ်လေမှာအသက်တောင်ဆုံးရှုံးသွားနိူင်တယ်လေ။ ဒါပေမဲ့ ငါတို့အားလုံးက ကိုယ့်နည်းကိုယ့်ဟန်နဲ့ အမြဲတမ်းနာကျင်နေကြသူတွေချည်းပဲမဟုတ်ဘူးလား? နာကျင်မှုကအဆုံးသတ်ရင်သတ်၊ မသတ်ရင် ပုံသဏ္ဍာန်အမျိုးမျိုးနဲ့ပြန်လာတာပါပဲ။ သေဆုံးခြင်းကတော့နောက်ဆုံးအပြီးသတ်တိတ်ဆိတ်မှုပဲ။ သေခြင်းတရားက အခုချက်ချင်းရောက်လာနိူင်သလို ငါပြောချင်တာတွေပြောပြီးပြီလား၊ မပြီးသေးဘူးလား၊ ဒါမှမဟုတ် တစ်နေ့နေ့မှာတော့ဖွင့်ပြောမယ်ကြံထားတဲ့၊ ငါမဟုတ်တဲ့တခြားလူတစ်ယောက်ယောက်ကပြောကောင်းပြောမှာပါလို့တေးထားတဲ့ နည်းနည်းချင်းစီတိတ်ဆိတ်နေခဲ့တာတွေဖွင့်မပြောရသေးခင်မှာလည်း သေခြင်းတရားကရောက်လာနိူင်တာပဲ။ အဲ့ဒီ့မှာ မကြောက်တတ်ရင်အကောင်းဆုံးဆိုတာ ငါသိပေမဲ့လည်း အကြောက်တရားကနေတဆင့်ပြန်လည်သေချာဆင်ခြင်တတ်ဖို့လေ့လာသင်ယူခြင်းဟာလည်း ငါ့ကိုခွန်အားဖြစ်စေပြန်တယ်။ 

အခုမဟုတ်သေးရင် တစ်နေ့နေ့တော့ငါသေမှာပါပဲ။ တကယ်တမ်းငါပြောချင်တာတွေ ပြောရသေးသည်ဖြစ်စေ၊ မပြောရသေးသည်ဖြစ်စေ ငါသေမှာပါပဲ။ ငါ့ရဲ့တိတ်ဆိတ်မှုက ငါ့ကိုဘာအကာအကွယ်မပေးခဲ့သလို နင့်ရဲ့တိတ်ဆိတ်မှုကလည်း နင့်ကိုဘာအကာအကွယ်မှပေးမှာမဟုတ်ဘူး။ ဒါ‌ပေမဲ့ပြောလိုက်တဲ့စကားလုံးအစစ်အမှန်တစ်လုံးတိုင်းမှာ၊ ငါရှာဖွေနေဆဲဖြစ်တဲ့အမှန်တရားတွေကို ငါဖွင့်ပြောလိုက်တိုင်းမှာ တခြားသောမိန်းမတွေနဲ့ငါအဆက်အသွယ်ရခဲ့တယ်။ စကားလုံးတွေကို ငါ့တို့အားလုံးရှာဖွေနေတဲ့ကမ္ဘာတစ်ခုထဲမှာဝင်ဆန့်မဆန့် ငါတို့ရဲ့မတူညီချက်တွေကိုကျော်လွန်ပြီး အတူလေ့လာခွင့်ရခဲ့တယ်။ ဒီမိန်းမတွေအပေါ်မှာထားရှိတဲ့စိုးရိမ်ပူပန်မှုတွေ၊ ဂရုစိုက်မှုတွေက ငါ့ဘဝရဲ့အဓိကဖြစ်တည်မှုတွေကို ပြန်လည်ဆင်ခြင်သုံးသပ်နိူင်ဖို့ခွန်အားတွေပေးခဲ့တယ်။ ဒီကာလတစ်လျှောက်မှာ ငါ့ကိုခွန်အားဖြစ်စေခဲ့တဲ့မိန်းမတွေဟာ လူဖြူ၊ လူမည်း၊ အသက်ကြီးကြီးငယ်ငယ်၊ လက်စဘီယန်၊ ဘိုင် (bisexual)၊ လိင်မတူသူချင်းပဲချစ်ကြိုက်သူ (heterosexual) တွေအစုံပါတယ်။ 

မင်းမှာမရှိသေးတဲ့စကားလုံးတွေက ဘာတွေဖြစ်မလဲ? ဘာတွေပြောဖို့လိုအပ်မလဲ? နောက်ဆုံးမှာဖျားနာသေဆုံးသွားချိန်အထိ ရေငုံနှုတ်ပိတ်နေထားရတဲ့၊ နေ့စဥ်နေ့တိုင်းမျိုချထားတဲ့တရားမမျှတမှုတွေက ဘာတွေလဲ? ဒီနေ့ ပရိတ်သတ်ထဲကသူအချို့အတွက် ငါကလည်း မင်းတို့ရဲ့အကြောက်တရားတွေထဲကတစ်ခုဖြစ်နေနိူင်တာပါပဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ငါကမိန်းမတစ်ယောက်၊ လူမည်းတစ်ယောက်၊ လက်စဘီယန်တစ်ယောက်၊ ငါလုပ်စရာရှိတာကိုလုပ်နေတဲ့လူမည်းမိန်းမသူရဲကောင်းကဗျာဆရာတစ်ယောက်က မင်းတို့ရောမင်းတို့အလုပ်မင်းတို့လုပ်နေလားလို့ လာမေးတာမို့လို့လေ။ 

ငါလည်းကြောက်တာပေါ့။ တိတ်ဆိတ်မှုကိုစကားလုံးအသွင်ပြောင်းတဲ့လုပ်ရပ်ဟာ မိမိကိုယ်ကိုလှစ်ဟာပြလိုက်တာပဲလေ။ အဲ့ဒါကြောင့် အမြဲတမ်းအန္တရာယ်ရှိနေနိူင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီဟောပြောပွဲခေါင်းစဥ်နဲ့ အခက်အခဲအကြောင်း ငါ့သမီးကိုပြောပြတော့ သူကပြောတယ် “တိတ်ဆိတ်နေတဲ့သူတွေဟာ ဘယ်တော့မှလူဖြစ်ရကျိုးမနပ်ဘူးလို့ သူတို့ကိုပြောပြလိုက်စမ်းပါ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ မင်းရဲ့ရင်ထဲမှာဖွင့်ပြောချင်တဲ့တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းကအမြဲတမ်းရှိနေတယ်မလား။ အဲ့ဒီအစိတ်အပိုင်းကိုလျစ်လျှူရှုထားလေလေ သူကပိုပြီးဆန္ဒပြင်းပြလာလေလေ၊ ပိုပြီးပူလောင်လာလေလေပဲ။ နောက်ဆုံးမှာ မင်းဖွင့်မပြောနိူင်တဲ့တစ်နေ့ ပါးစပ်ထဲကနေ မင်းကိုလက်သီးနဲ့ပြန်ထိုးလိမ့်မယ်” တဲ့။ 

တိတ်ဆိတ်တတ်မှုကြောင့် ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီမှာ မျက်နှာတွေကကြောက်ရွံမှုတွေဖုံးနေတယ် — ရွံရှာစက်ဆုပ်သွားမှာကိုကြောက်တာ၊ မေးငေါ့ကြမှာကိုကြောက်တာ၊ ကဲ့ရဲ့ခံရမှာကိုကြောက်တာ၊ ဒါမှမဟုတ် အများသတိထားမိသွားကိုကြောက်တာ၊ စိန်ခေါ်ခံရမှာကိုကြောက်တာ၊ ဖျက်ဆီးခံရမှာကိုကြောက်တာ — အကြောက်တရားအမျိုးမျိုးပဲ။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီ့အကြောက်တရားတွေထဲက ငါ့အမြင်အရ ငါတို့အကြောက်ဆုံးက ငါတို့အမှန်တကယ်မရနိူင်တဲ့ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းမြင်သာထင်သာရှိခြင်းပဲ။ ပါးစပ်နဲ့ဖွင့်မပြောကြပေမဲ့လည်း လူမျိုးရေးမတူညီမှုတွေကိုပုံဖျက်ခံထားရတဲ့မြင်ကွင်းတစ်ခုလို အမြဲတစေဖန်တီးနေတဲ့ဒီနိူင်ငံ (အမေရိကန်နိူင်ငံ)မှာတော့ လူမည်းအမျိုးသမီးတွေဟာ တစ်ဘက်မှာတော့ လွန်လွန်ကျူးကျူးမြင်သာထင်သာဖော်ပြခံရပြီး နောက်တစ်ဘက်မှာတော့ လူမျိုးရေးခွဲခြားမှုတွေကြောင့် သူတို့ရဲ့လူဖြစ်တည်မှုတွေဟာ ဖုံးဖိထားခံနေပြန်တယ်။ အမျိုးသမီးလှုပ်ရှားမှုအရွေ့တွေထဲမှာတောင် လူမည်းအမျိုးသမီးတွေကိုဖုံးကွယ်ခံထားရတာတွေကို ခုချိန်ထိတိုက်ဖျက်နေရတုန်းပဲ။ အမေရိကားလို့ငါတို့ခေါ်ကြတဲ့ ဒီနဂါးတစ်ကောင်ရဲ့ပါးစပ်ထဲက ငါတို့ရဲ့လူမည်းဖြစ်တည်မှုတွေ ဆက်လက်တည်ရှိဖို့ဆိုရင် ငါတို့ကို လူသားဆန်ဆန်အသက်မရှင်သန်စေချင်ဘူးဆိုတဲ့ ပထမဆုံးသင်ခန်းစာကို ငါတို့အရင်ဆုံးလေ့လာကြရမှာပဲ။ ဒီနေ့ ဒီပွဲကိုတက်ရောက်လာကြတဲ့သူတွေအကုန်လုံးလည်း လူမည်းဖြစ်ဖြစ်မဖြစ်ဖြစ် ဒီသင်ခန်းစာကိုလေ့လာကြရမှာပဲ။ အဲ့ဒီလိုပဲ ထင်သာမြင်သာရှိခြင်းဟာငါတို့ကိုပိုမိုထိခိုက်စေသလို ထင်သာမြင်သာရှိခြင်းကလည်းငါတို့ရဲ့ကြီးမားလှတဲ့ခွန်အားပဲဖြစ်နေပြန်တယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော ငါတို့စကားလုံးတွေနဲ့ဖွင့်ပြောသည်ဖြစ်စေ၊ မပြောသည်ဖြစ်စေ စက်သွားတွေက ငါတို့ကိုဖုန်မှုန့်သာသာဖြစ်သွားအောင် အမှုန့်ကြိတ်ကြမှာပဲလေ။ ငါတို့ရဲ့မျိုးဆက်သစ်တွေ၊ ညီအစ်မတွေ အလကားဖြစ်သွားချိန်၊ ငါတို့တွေကိုယ်တိုင်ပုံဖျက်ခံရပြီး ဖျက်ဆီးခံရချိန်၊ ကမ္ဘာကြီးအဆိပ်ခတ်ခံနေရချိန်မှာ ချောင်တစ်ချောင်မှာထိုင်ပြီး ဘာမှမပြောဘဲဆွံ့အနေချင်နေလို့ရပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ ငါတို့တစ်ကိုယ်ရည်အတွက် လုံခြုံမယ်ထင်ရတဲ့ထောင့်တစ်ထောင့်မှာ ဘူးဆို့သလိုဆို့ပြီးထိုင်နေရုံနဲ့ ငါတို့ရဲ့အကြောက်တရားတွေက တစ်ပြားသားမှလျော့သွားမှမဟုတ်ပါဘူး။ 

ဒီနှစ်တော့ ငါ့အိမ်မှာ Kwanza (ကွန်ဇာ)ပွဲတော်ကိုကျင်းပဖြစ်တယ်။ ကွန်ဇာပွဲတော်က ခရစ်စမတ်ပြီးနောက်တစ်နေ့ကနေစပြီး ခုနစ်ရက်တိတိကြာတဲ့ ကောက်ရိတ်သိမ်းတာကိုကျင်းပတဲ့ အာဖရိကန်နွယ်ဖွားအမေရိကန်ပွဲတော်တစ်ခုဖြစ်တယ်။ ကွန်ဇာပွဲတော်မှာ ပွဲတော်ရက်တစ်ရက်ချင်းစီ လိုက်နာရမဲ့စုစုပေါင်းနည်းနာ (၇) ခုရှိတယ်။ ပထမနည်းနာက Umoja (အူမိုဂျာ) စည်းလုံးညီညွတ်ခြင်းလို့ခေါ်တယ်။ ဒါကတော့ မိမိကိုယ်ကိုနဲ့မိမိရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်ကြားမှာ ညီညွတ်မှုနဲ့စုစည်းမှုကိုတည်ဆောက်ဖို့ဆုံးဖြတ်ချက်ချတာကိုဆိုလိုတယ်။ ဒုတိယနေ့အတွက်လိုက်နာရမဲ့နည်းနာကတော့ Kujichagulia (ကူဂျီချာဂူလီရာ) လို့ခေါ်တဲ့ မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးမှုပဲ။ အခြားလူတစ်ယောက်ကကိုယ်စားပြောဆိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ပေးခြင်းထက် မိမိကိုယ်ကိုပြဌာန်းပိုင်ခွင့်၊ မိမိကိုယ်ကိုအမည်ပေးပိုင်ခွင့်၊ မိမိကိုယ်တိုင်အတွက်ပြောဆိုပိုင်ခွင့်ကိုဆိုလိုတယ်။ ဒီကနေ့ကတော့ ကွန်ဇာရဲ့တတိယမြောက်နေ့ပဲ။ ဒီနေ့အတွက်လိုက်နာရမဲ့နည်းနာကတော့ Ujima (အူဂျီမာ)လို့ခေါ်တဲ့ အများနဲ့အတူလုပ်ဆောင်ရတဲ့အလုပ်နဲ့တာဝန်ယူမှုပဲ။ ဒါကတော့ မိမိကိုယ်ကိုနဲ့ငါတို့ရဲ့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်ကို အတူတကွတည်ဆောက်ပြီးထိန်းသိမ်းဖို့ဆုံးဖြတ်ခြင်းနဲ့ ငါတို့ကြုံတွေ့နေရတဲ့ပြဿနာတွေကို အတူတကွသတိပြုပြီးဖြေရှင်းကြဖို့ပဲဖြစ်တယ်။ 

ငါတို့တွေတစ်ယောက်ချင်းစီ ဒီနေရာမှာရှိနေတာဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ တစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်း စကားလုံးတွေရဲ့ပါဝါနဲ့ စကားလုံးတွေအ‌ပေါ်မှာ ငါတို့ကတိကဝတ်ပြုထားချက်တွေ၊ ငါတို့အပေါ်ဆန့်ကျင့်ဘက်ပြုစေခဲ့တဲ့စကားလုံးတွေရဲ့ပါဝါကိုပြန်လည်ရယူချင်စိတ်တွေကြောင့်ပဲမဟုတ်လား။ တိတ်ဆိတ်မှုတွေကို စကားလုံးတွေနဲ့လုပ်ရပ်အဖြစ်အသွင်ပြောင်းတဲ့အခါ ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့အခန်းကဏ္ဍကိုသေချာဖွင့်ဆိုသင့်တဲ့အပြင် အဲ့ဒီ့အသွင်ပြောင်းမှုထဲက ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့မရှိမဖြစ်အရေးပါလှတဲ့လုပ်ရပ်တွေကိုလည်း သေချာပြန်ဆန်းစစ်သင့်တယ်။ 

စာလုံးတွေနဲ့ကျင်လည်ကြတဲ့ငါတို့အတွက်ကတော့ ငါတို့ပြောတဲ့အမှန်တရားအပြင် အဲ့ဒီ့အမှန်တရားကိုပြောဖို့သုံးလိုက်တဲ့စကားလုံးတွေကိုပါ သေချာဆန်းစစ်ဖို့လိုအပ်တယ်။ တခြားသူတွေအဖို့တော့ အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့စကားလုံးတွေကိုဖြန့်ဝေဖို့ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်ပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အများစုအတွက်ကတော့ ငါတို့ယုံကြည်တဲ့၊ ငါတို့နားလည်နိူင်စွမ်းထက်ပိုသိနေတဲ့အမှန်တရားကို ပြောဆိုနေထိုင်သင်ကြားခြင်းက လွန်စွာပဓာနကျနေတယ်။ ဒီနည်းလမ်းကသာလျှင် ငါတို့ကိုရှင်သန်ခွင့်ပေးတယ်မဟုတ်လား။ ဖန်တီးမှုတွေ၊ ဆက်လက်တည်ရှိနေမှုတွေနဲ့ပြည့်နေတဲ့ဘဝမှာနေထိုင်တာကိုက တိုးတက်ခြင်းပဲဖြစ်တယ်။ 

ဒီလိုနေထိုင်တာဟာ အကြောက်တရားကင်းမှာတော့မဟုတ်ပါဘူး – အထူးသဖြင့် ထင်သာမြင်သာဖြစ်လာမှုအပေါ်အကြောက်တရား၊ ပြင်းထန်လှတဲ့စိစစ်မှုတွေ၊ ဝေဖန်ချက်တွေ၊ နာကျင်မှုတွေ၊ဆုံးဆုံးပြောရရင် သေခြင်းတရားတွေအပေါ်အကြောက်တရား။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီ့အကြောက်တရားတွေနဲ့အတူ ငါတို့နေထိုင်လာကြတာ ဘယ်လောက်ကြာပြီလဲ – သေခြင်းကလွဲလို့ဆိတ်ငြိမ်မှုတွေနဲ့ အဲ့ဒီ့အကြောက်တရားတွေနဲ့နေလာကြတာလေ။

ငါဟာမွေးကတည်းက ဆွံ့အလာခဲ့ရင် (ဒါမှမဟုတ်) လုံခြုံမှုအတွက် ဆိတ်ဆိတ်နေပါမယ်လို့ခံဝန်ကတိပြုထားခဲ့လာခဲ့ရင်တောင် ငါဟာနာကျင်မှုကိုခံစားနေရဦးမှာပဲ၊ ငါသေဦးမှာပဲဆိုတာ ငါ့ကိုယ်ငါပြန်သတိပေးမိတယ်။ နောက်ထပ်ရှုထောင့်တစ်ခုကနေဆင်ခြင်ကြည့်တာကောင်းတယ်။ 

မိန်းမတွေက သူတို့စကားသံတွေကြားရအောင် မြည်တမ်းငိုကျွေးနေကြချိန်မှာ အဲ့ဒီစကားလုံးတွေကို ရှာဖွေကြဖို့၊ ဖတ်ရှုကြဖို့၊ မျှဝေကြဖို့၊ အဲ့ဒီ့စကားလုံးတွေရဲ့ ငါတို့ဘဝတွေအပေါ်မှာသက်ရောက်မှုတွေကိုဆန်းစစ်ကြဖို့ ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီမှာတာဝန်ရှိတယ်။ ငါတို့မကြာခဏလက်ခံထားကြတဲ့ အတုအယောင်ခွဲခြားမှုတွေနောက်မှာပုန်းကွယ်မနေကြဖို့လိုအပ်တယ်။ ဥပမာ – “လူမည်းမိန်းမတွေရဲ့စာတွေကို ငါမသင်တတ်ပါဘူး – သူတို့ရဲ့ဖြစ်တည်မှုက ငါ့ဖြစ်တည်မှုနဲ့ဝေးကွာလွန်းလှတယ်” အစရှိတဲ့ဆင်ခြေတွေပေါ့။ ဒါပေမဲ့ ပလေတိုတို့၊ ရှိတ်စပီးယားတို့၊ ပရု့စ်တို့ကိုတော့ သင်လာကြတာ နှစ်ပေါင်းဘယ်လောက်ကြာပြီလဲ။ ‌နောက်ပြီးတော့ “သူကလူဖြူမိန်းမတစ်ယောက်ပဲ။ သူက ငါ့ကိုဘာပြောစရာရှိမှာလဲ?” “သူက လက်စဘီယန်တစ်ယောက်ပဲ။ ငါ့ယောင်္ကျား (ဒါမှမဟုတ်) ငါ့ဌာနမှူးက ဘယ်လိုထင်မလဲ?” ပြီးတော့ “ဒီမိန်းမက သူ့သားတွေအကြောင်းစာရေးတယ်။ ငါ့မှာတော့ ကလေးတစ်ယောက်မှမရှိဘူး။” ဒီလိုမပြီးဆုံးလှတဲ့နည်းလမ်းတွေနဲ့ ငါတို့ရဲ့လုပ်နိူင်စွမ်းတွေကို ငါတို့ကိုယ်တိုင်ပဲ ဓားပြပြန်တိုက်နေကြတာပဲမဟုတ်ဘူးလား။ 

ပင်ပန်းနေတဲ့ကြားက အလုပ်ဆက်လုပ်တတ်အောင် သင်ကြားထားရသလို ကြောက်နေတဲ့အချိန်မှာတောင် လုပ်စရာရှိတာဆက်လုပ်၊ ပြောစရာရှိတာဆက်ပြောတတ်အောင် ငါတို့လေ့ကျင့်လို့ရပါတယ်။ အကြောက်တရားကို ငါတို့လိုအပ်နေတဲ့စကားလုံးတွေနဲ့ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းတွေထက် ပိုမိုလေးစားတတ်အောင်လေ့ကျင့်ခံထားရတဲ့ငါတို့အတွက်တော့ အကြောက်တရားကင်းမဲ့မှုရဲ့အရသာကို တိတ်တိတ်ကလေးထိုင်စောင့်နေတုန်းမှာပဲ အဲ့ဒီ့တိတ်ဆိတ်မှုရဲ့အလေးချိန်က ငါတို့ရဲ့လည်မျိုတွေကို အတင်းညှစ်လိမ့်မယ်။ 

ဒီနေ့ဒီနေရာမှာ အားလုံးရှေ့မှာ ငါဒီစကားတွေကို ပြောနေတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကိုက အဲ့ဒီ့တိတ်ဆိတ်မှုကိုဖြိုခွင်းပြီး ငါတို့ကြားထဲမှာရှိနေတဲ့မတူညီမှုတွေကို ပေါင်းကူးပေးဖို့ကြိုးစားကြည့်တာပဲလေ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ မတူညီတာတွေက ငါတို့ကိုမှင်သေသေစေတာမဟုတ်ဘဲ တိတ်ဆိတ်မှုတွေကသာ ငါတို့ကိုအသေသတ်နေတာမို့လို့ပဲ။ ငါတို့ဆက်လက်ဖြိုခွင်းဖို့‌တိတ်ဆိတ်မှုတွေကတော့ ဒုနဲ့ဒေးကျန်သေးတယ်။

ပုံ – Audre Lorde (အောဒရီလော့ဒ်) ရဲ့ “တိတ်ဆိတ်မှုကို စကားလုံးနှင့်လုပ်ရပ်အသွင်သို့ပြောင်းလဲခြင်း” မူရင်းမိန့်ခွန်းအပါအဝင်အခြားသောဆောင်းပါးများကိုစုပေါင်းထုတ်ဝေခဲ့သော “ပြင်ပကညီအစ်မနှင့်အခြားဆောင်းပါးများ” စာအုပ်မျက်နှာဖုံး 

အာဖရိကန်ရိုးရာဓလေ့ပွဲတော်တစ်ခုဖြစ်သော Kwanza (ကွန်ဇာ)ပွဲတော်အကြောင်းဆက်လက်ဖတ်ရှုရန်

https://www.officialkwanzaawebsite.org/  

မူရင်းကဗျာ (New Gaza) ကို ပါလက်စတိုင်းကဗျာဆရာ မာဝန်မာကူလ် (Marwan Makhoul) ရေးသားဖွဲ့ဆိုပြီး မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဤမြန်မာဘာသာပြန်ကို အစ္စရေးနိူင်ငံ၏ ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများကို နှစ်ပေါင်းကြာရှည်မျိုးတုန်းသတ်ဖြတ်ဖိနှိပ်မှုကိုရှုံ့ချသောအနေနှင့် အမေရိကန်နိူင်ငံ မင်နီဆိုတာပြည်နယ်တက္ကသိုလ်အခြေစိုက် “သွေးဆော်ကြ” (အက်ဂျီတိတ် Agitate!) ဂျာနယ်တွင်ထုတ်ဖော်ပြသရန် ဘာသာပြန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။

မာကူလ်ကို ၁၉၇၉ ခုနှစ်တွင် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးဖခင်နှင့် လက်ဘီနွန်လူမျိုးမိခင်တို့က ဂယ်လီလီးအထက်ပိုင်းဒေသ အယ်လ်ဘယ်ကွာအာရွာတွင်ဖွားမြင်ခဲ့သည်။ လက်ရှိတွင် တည်ဆောက်ရေးကုမ္မဏီတစ်ခုတွင် အင်ဂျင်နီယာတစ်ဦးအဖြစ်လုပ်ကိုင်နေပြီး ကဗျာ၊ စကား‌‌‌‌ပြေ၊ ပြဇာတ်ပေါင်းမြောက်မြားစွာကိုရေးသားထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၄င်း၏ပထမဆုံးပြဇာတ် “ဒါနိုရာရဲ့သင်္ဘောမဟုတ်ဘူး” (This is not Noah’s Ark) သည် ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင်ကျင်းပသောဧကပြဇာတ်ရုံပြပွဲ၌ အကောင်းဆုံးပြဇာတ်ရေးဆရာဆုကိုချီးမြှင့်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ၄င်း၏ ထုတ်ဝေပြီးသားဖြစ်သော Hunter of Daffodils, Land of the Sad Passiflora, Verses the Poems Forgot with Me, Where Is My Mom, and A Letter from the Last Man အစရှိသည့်ကဗျာပေါင်းချုပ်စာအုပ်များမှ ကဗျာများကို ကမ္ဘာတစ်လွှား၌အာရပ်ဘာသာစကားဖြင့်ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး ကဗျာအချို့ကို တေးသီချင်းအဖြစ်ပြန်လည်အသက်သွင်းခဲ့ကြသည်။

မာကူလ်၏က‌ဗျာများကို အင်္ဂလိပ်၊ တူရကီ၊ အီတလီ၊ ဂျာမန်၊ ပြင်သစ်၊ ဟီဘရူး၊ အိုင်းရစ်၊ ဆာဘီယန်၊ ဟိန္နူ၊ ပိုလန်၊ ဒတ်ချ်၊ အယ်လ်ဘေးနီးယန်းနှင့် မက္ကဆက်ဒိုးနီးယန်းဘာသာစကားများနှင့်ပြန်လည်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။

အင်္ဂလိပ်ဘာသာပြန်နှင့် အူမန်နီရာ အယ်ခါလစ်ဖ် (Oumenia El Khalif) သရုပ်ဖော်ထားသောကဗျာရွတ်ဆိုပုံဖော်မှုကို “သွေးဆော်ကြ” ဂျာနယ်တွင်ကြည့်ရှုနိူင်သည်။

မှတ်ချက် – ကျွန်မသည် ကဗျာဘာသာပြန်ကို ပညာရပ်တစ်ခုသဖွယ်အထူးလေ့လာကျွမ်းကျင်ထားသူတစ်ဦးမဟုတ်သော်ငြား ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများ၏ရုန်းကန်မှုကို မြန်မာတစ်ယောက်အနေနှင့် အာဏာရှင်စနစ်၊ နိူင်ငံတော်စနစ်၊ မွတ်စလင်မုန်းတီး‌ရေး၊ လူမျိုးရေးခွဲခြားရေးအစရှိသော ပါလက်စတိုင်းနှင့်မြန်မာကြားမှ မျဥ်းပြိုင်ရုန်းကန်မှုများကိုမြင်ယောင်သဘောပေါက်မိသည့်အတွက် ကျွန်မ၏အတူတကွရပ်တည်မှုကိုပြသရန် ဒီကဗျာကို (အခကြေးငွေမယူဘဲ) ဘာသာပြန်ဖြစ်သောကြောင့် အမှားအယွင်းများပါရှိလျှင်သီးခံကြပါရန် စာဖတ်သူကိုကြိုတင်သတိပေးလိုပါသည်။

အချိန်မရှိတော့ဘူး

အမေ့သားအိမ်ထဲမှာပဲ ရစ်သီမနေနဲ့တော့

ငါ့သားလေး လာ မြန်မြန်လာ

မင်းကိုတောင်းတနေလွန်းလို့တော့မဟုတ်ပါဘူး

ဒါပေမဲ့ စစ်ပွဲရှိန်ကတော်တော်မြှင့်တက်လာနေပြီလေ

မင်းရဲ့နိုင်ငံကို ငါမြင်စေချင်သလို

မင်းမမြင်လိုက်ရမှာ ငါစိုးမိတယ်။

…

မင်းရဲ့နိုင်ငံက မြေကြီးသက်သက်ပဲမဟုတ်ဘူး

ငါတို့ရဲ့ကံဇာတာကို တွက်ကိန်းထုတ်ပြီးသေသွားတဲ့

ပင်လယ်ပြင်ကြီးထဲမှာလည်းမဟုတ်ဘူး

မင်းရဲ့နိုင်ငံက မင်းရဲ့လူတွေလေ။

လာကြည့်စမ်းပါ

ဗုံးဒဏ်ရာဗလပွမခံစားရသေးခင်ကငါတို့နိုင်ငံကို

အကြွင်းအကျန်တွေကို ငါလိုက်လံ‌‌ကောက်ယူရင်း

မရှိတော့တဲ့အရာတွေဟာ ဘယ်လောက်လှပခမ်းနားသလဲဆိုတာ

ငါ မင်းကိုသိစေချင်တယ်။

မင်းလိုမျိုးပဲ အပြစ်ကင်းစင်တဲ့ကလေးငယ်တွေ သူတို့မှာရှိခဲ့တယ်ဆိုတာ

လူသေအအေးခန်းတွေကနေ တလကြမ်းစီးတိုင်း

သူတို့လွှတ်ပေးလိုက်တဲ့ မိမဲ့ဖမဲ့ကလေးငယ်တွေရဲ့

မှီခိုရာအသက်သွေးကြောတစ်ခု။

…

မင်းနောက်ကျနေရင် ငါပြောတာကို

ယုံချင်မှလည်းယုံမယ် ဒါမှမဟုတ် ငါတို့နိုင်ငံဟာ

လူတွေမရှိတဲ့နယ်မြေတစ်ခုလို့ မင်းထင်ချင်ထင်မယ်

ငါတို့တွေတစ်ယောက်မှဒီမှာမရှိတော့ဘူးလို့ မင်းထင်ချင်ထင်မယ်။

နှစ်ခါနယ်နှင်ခံရပြီးနောက် ကံကိုအရွဲ့တိုက်ပြီး

ငါတို့ပုန်ကန်ခဲ့ကြတာ

ခုနှစ်ဆယ့်နဲ့ငါးနှစ်

ငါတို့ကိုမျက်နှာသာမပေးခဲ့တဲ့ကံ

အရောင်တွေပြောင်းကုန်တဲ့မျှော်လင့်ချက်တွေ။

…

ဒီဝန်ထုပ်ကလေးလံလွန်းလှတယ်ဆိုတာ

ငါသိပါတယ်

အလစ်သုတ်ဖို့တွင်းဝမှာစောင့်ဆိုင်းနေကြတဲ့

မြေခွေးတွေကို မီးနေတွင်းထဲကမထွက်သေးတဲ့

ဒရယ်ပျိုတစ်ကောင်လို ကြောက်ရွံ့နေတဲ့

ငါ့ကို ခွင့်လွှတ်ပါ။ လာ အတူတူထွက်ပြေးကြရအောင်

မင်းပြေးနိုင်သလောက်လေး

နောင်တတွေကငါ့ကိုမဖျက်ဆီးခင်လေး။

…

မနေ့ညက ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှုတွေက ငါ့ကိုနှိပ်စက်နေခဲ့တယ်

“တိတ်တိတ်နေစမ်း”

ငါ သူ့ကိုဘယ်လိုလုပ်ရမလဲ?

လေပြေလိုညင်သာတဲ့ ငါ့ကလေးလေးရယ်

မုန်တိုင်းနဲ့ နင်ကဆီနဲ့ရေပဲ

ဒါပေမဲ့ ဒီနေ့တော့ ငါပြန်လာချင်စိတ်ပေါ်မိတယ်

သတင်းဆိုးတွေကို သယ်ဆောင်ပြီး

ဂါဇာက နှစ်ချင်းဘုရားကျောင်းကို သူတို့ဗုံးကြဲလိုက်ကြတယ်တဲ့

သေဆုံးသွားကြတဲ့လူ ၅၀၀ ထဲမှာ ဦးနှောက်တစ်ခြမ်းပွင့်ထွက်သွားတဲ့

ကလေးလေးတစ်ယောက် မျက်ကလူးဆန်ပြာနဲ့

သူ့အကိုကို လှမ်းပြောရှာတယ် “အစ်ကိုရေ

ကျနော် ဒီမှာ”

သူ့အကိုက သူ့ကိုမမြင်ဘူး

ငါ့တစ်ကမ္ဘာလုံးသွေးရူးသွေးတန်း

အိပ်ပျော်ဖို့ကြိုးစားတာ နှစ်နာရီလောက်

သူ့မျက်နှာကိုမေ့ပျောက်ဖို့ကြိုးစားရင်း

သူ့ကိုအချိန်မီရှာမတွေ့လိုက်တဲ့သူ့အစ်ကိုကို

မေ့ပျောက်ဖို့ကြိုးစားရင်း။

…

မင်းကို ငါအခုဘာပြောရမလဲ

ကပ်ဆိုးနဲ့ဘေးအန္တရာယ်ဆိုတာ ညီအစ်မတွေမဟုတ်လား

ငါ့နှုတ်ခမ်းပါးတွေ တဆတ်ဆတ်တုန်ပြီး

အသေကောင်တစ်ကောင်လို အရုပ်ကြိုးပြတ်ကျသွားတဲ့အထိ

ငါ့ကိုသူတို့နှစ်ယောက်လုံး အတင်းအဓ္ဓမ္မရက်ရက်စက်စက် တိုက်ခိုက်ကြတယ်။

စစ်ပွဲတွေမှာ ကဗျာဆရာတွေဟာ သုံးစားလို့မရဘူး

ယုန်တစ်ကောင်လိုလျင်မြန်လွန်းလှတဲ့ လူသတ်ပွဲကြီးနဲ့

အပြေးပြိုင်ဖို့ကြိုးစားနေတဲ့

လိပ်တစ်ကောင်လိုပဲ သူကနှေးကွေးလွန်းလှတယ်။

လိပ်က တွားလျားသွားနေတုန်းရှိသေး

ယုန်က လူသတ်မှုတစ်ခုပြီးတစ်ခု ကဆုန်ပေါက်နေတာပဲ

အော်သော‌ဒေါက်စ်ဘုရားကျောင်းကြီးအကြောင်းပြောပြရရင်တော့ ဗုံးကြဲခံလိုက်ရပြီလေ

ဘုရားတစ်ဆူရဲ့မျက်စိအောက်မှာတင်

ကယ်တင်ရှင်ရဲ့ပရိဝဏ်ထဲမှာတင် ပြာကျသွားတဲ့ဗလီ။ ကယ်တင်ရှင်ဘယ်မှာလဲ

နိဗ္ဗာန်ကငါတို့ရဲ့ဖခင်ဆိုတာ ကောင်းကင်ထဲကရဟတ်ယာဥ်တစ်စီးပဲ

အဖော်မပါ တစ်ကောင်ထီး

ငါတို့ကိုဗုံးကြဲဖို့မောင်းနှင်လာတဲ့လေယာဥ်မှူးတစ်ယောက်ကလွဲလို့ပေါ့

ဒါပေမဲ့သူတို့လိုချင်တဲ့ပြစ်မှတ်က ငါတို့ရဲ့ခဝါချမှုတွေ။

ကလေးရယ် အခုတော့ လက်ဝါးကပ်တိုင်ပေါ်မှာ

တမန်တော်တွေအများကြီးပဲ။

ဘုရားသခင်က အလုံးစုံကိုသိပြီးသားပါ

ဒါပေမဲ့ မင်းနဲ့ မင်းလို အပြစ်မဲ့တဲ့သန္ဓေသားတွေအကုန်လုံး

သိဖို့လိုသေးတယ်လေ…။

#freepalestine

တာဘစ်သာလီရန် (Tabitha Lean) မူရင်းရေးသားပြီး မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ မူရင်းဝတ္ထုတိုကို Haymarket စာပေမှ စနစ်များကိုဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းဆိုင်ရာ ဖီမီနင့်ဇင်များ – စည်းရုံးရေး၊ ရှင်သန်ရေးနှင့် ပြောင်းလဲခြင်းဆိုင်ရာအလေ့အကျင့် (Abolition Feminisms: Organizing, Survival, and Transformative Practice) ပေါင်းချုပ်ပထမတွဲတွင် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၌ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။

တာဘစ်သာလီရန်ကို ၄င်း၏ဘိုးဘွားဘီဘင်များက ဘူဒန်းမင်ဂန် (Budhin Mingaan) အမည်နှင့်ခေါ်ဝေါ်သိရှိသည်။ သူသည် လက်ရှိ သြစတေးလျဟုခေါ်သော ဂွန်ဒစ်ဂျာမာရာ (Gunditjamara) အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးများ၏ First Nations (ပထမနိူင်ငံသား)မိန်းမတစ်ယောက်ဖြစ်သည်။ ၄င်းသည် ထိုနယ်မြေပေါ်တွင် ထောင်တွင်းနှစ်နှစ်တာနှင့် အိမ်အကျယ်ချုပ်နှစ်နှစ်တာမျှ အကျဥ်းချခံခဲ့ရသူလည်းဖြစ်သည်။ လက်ရှိတွင်တော့တာဘစ်သာသည် လေဟာပြင်အကျဥ်းထောင် (open air prison) ဟုခေါ်ဆို၍ရနိူင်သော ထောင်ပြင်ပတွင်ဆက်လက်စောင့်ကြည့်ခံနေရသောအကျဥ်းသားတစ်ဦးဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာရေးသူ ရေးသားထားသောအင်္ဂလိပ်စာပိုဒ်အဖြတ်အ‌တောက်များကို မြန်မာဘာသာပြန်တွင်အတတ်နိူင်ဆုံးထိန်းသိမ်းထားသည်။

စာဖတ်သူများသတိပြုရန် – လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်မှုနှင့် မုဒိန်းကျင့်ခံရမှုအကြောင်းပါရှိသည်။ ဆဲရေးတိုင်းထွာ‌သောစကားလုံးများပါရှိသည်။

ရှုရတဲ့လေက စိုစွတ်ထိုင်းမှိုင်းလေးပင်လှသည်။ ရေနွေးငွေ့တွေက စိုစွတ်နေတဲ့ရေချိုးခန်းမျက်နှာကျက်နားမှာ အလိပ်လိုက်အလိပ်လိုက်ဝဲပျံတက်နေကြသည်။ ရေဒဏ်ကြောင့် ပေါက်ပြဲကွဲအက်နေကြတဲ့ နံရံကဆေးသားတွေက အရေပြားအောက်ကသွေးစိမ်းရှင်ရှင်နီရဲနေတဲ့အသားစတွေကိုလှစ်ပြနေတဲ့ စစ်ပွဲဒဏ်ရာတွေလိုမျိုး။ ခေါင်းပေါ်က ဖ‌လော့ရန်ဆန့်မီးလုံးက အင်စတီးကျူးရှင်းရဲ့ ငြီးစော်နံ့နေတဲ့ နံရံမီးခိုးရောင်တွေပေါ်မှာ တိုးလိုက်ဆန့်လိုက်အရိပ်တွေပေါ်အောင် လင်းတစ်ချက်မှောင်တစ်ချက် အားကြိုးမာန်တက်လင်းပေးနေသည်။

ဒီနေရာတစ်ခုလုံးမှာ ထူးထူးခြားခြားစိတ်ဝင်စားစရာ ဘာတစ်ခုမှမရှိ။ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာပဲ နှစ်ပေါင်းထောင်ချီသိမ်းဆည်းထားတဲ့ အကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ နာကျင်ခံစားရမှုတွေနဲ့ ဖိနှိပ်မှုတွေကို ဒီအဆောက်အအုံရဲ့ဗိသုကာထဲမှာတွေ့နေရပြန်သည်။ ဒီနေရာမှာ အသက်ရှုရတာကျပ်သည်။ နေရာတကာပျံ့နေပြီဖြစ်တဲ့ဖားဥနက်နက်တွေရဲ့ထိုင်းမှိုင်းစိုစွတ်တဲ့ရနံ့က နှာဝကနေအတင်းတိုးဝင်လာပြီး အဆုတ်ကနေတဆင့် လက်ညှိုးနဲ့ထိုးမွှေပြောင်းပြန်လှန်နေကြသလို ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေထဲထိ ကျူးကျော်စိမ့်ဝင်နေကြသည်။ ဒီထဲမှာတော့ အမြဲတမ်းပိတ်ဆို့နေလေ့ရှိတဲ့‌ရေပိုက်တွေရဲ့ မသတီစရာပုပ်စော်ကြောင့် ဝင်သက်ထွက်သက်ကို ပါးစပ်ကနေသာဖွဖွရှုတတ်လာသည်။

မျက်လုံးနှစ်လုံးကိုတင်းတင်းပိတ် ခေါင်းကိုအပေါ်နည်းနည်းမော့ ငါရပ်လိုက်သည်။ (လရောင်စိုစွတ်နေတဲ့မိုးရေတွေ မျက်နှာပြင်ပေါ်လာစင်တဲ့ခံစားချက်ကို ငါအရမ်းကြိုက်တာပဲ။ အော် အဲ့လိုနေ့ရက်များရယ်။) ရှားပါးလှတဲ့ အခိုက်အတန့်တစ်ခုပဲ။ ဒီထဲမှာ လုံခြုံစိတ်ချရတဲ့နေရာ၊ စဥ်းစားတွေးတောလို့ရတဲ့နေရာဆိုတာ တစ်နေရာမှမရှိ။ အကုန်လုံး အများနဲ့မျှသုံးရတာတွေချည်းပဲလေ။ ဘုံဘိုင်ခေါင်းအပေါက်ဝတွေမှာ ‌ဂျီးတက်နေတဲ့ရေဂျိုးတွေက ဒေါသအမျက်ထွက်လောက်ချင်စရာ။ ဖိအားနည်းနည်းနဲ့ ဘုံဘိုင်ကရေပူက ဆန့်ငင်ဆန့်ငင်နဲ့‌မစို့တပို့သာသာသာထွက်လာတတ်သည်။ ဒါပေမဲ့ ဒီထဲမှာတော့ ချွေးပေါက်တွေကနေတဆင့်ကိုယ်တွင်းအင်္ဂါတွေထဲထိ တစိမ့်စိမ့်စီးဝင်လာတတ်တဲ့ အညစ်အကြေးတွေကို ခေတ္တခဏဖြစ်ဖြစ်ဆေးကြောခွင့်ရတဲ့ဘယ်အရာကိုမဆို ကျေးဇူးတင်တတ်ရသည်။ ဝန်းထဲက ကောင်မလေးတသိုက်ရဲ့အသံတွေ ငါကြားနေရသည်။ ဘတ်စကပ်ဘောကို ဆ,ဆပြီးပုတ်နေသံက အာရုံကြောတွေထဲထိ စိတ်အနှောင့်အယှက်ဖြစ်ချင်စရာပင်။ ဒါပေမဲ့လည်း ဘာဆိုဘာမှတသမတ်တည်းမရှိတတ်တဲ့ဒီနေရာမှာ ရှိတာနဲ့ပဲကျေနပ်တင်းတိမ်တတ်ရသည်။ တခြားကောင်မလေးတွေကိုလား၊ ဝန်ထမ်းတွေကိုလား၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုလား၊ ဒါမှမဟုတ် အဲ့ဒီသုံးခုလုံးကိုလားမသိ၊ တစ်စုံတစ်ယောက် အားရပါးရဆဲရေးသံကို ငါကြားလိုက်ရသည်။ ဒီနေရာက မကျေနပ်ချက်တောင်ကုန်းတွေအပေါ်မှာ တည်ဆောက်ထားတာလေ။ ဒီထဲကမိန်းမတွေက ပြစ်ဒဏ်နဲ့နာကျင်မှုသံသရာထဲမှာသာ လုံးပန်းနေကြတာမဟုတ်လား။ လွမ်းဆွေးဖွယ် စိတ်ဒဏ်ရာတွေထဲမှာပဲ လုံးပန်းပန်းနေကြတာကြောင့် သူတို့အတွက် နေသားကျနေတဲ့နေရာကနေလွတ်မြောက်ဖို့ဆိုတာ ဖြစ်နိူင်ဖို့ဝေလာဝေး၊ ကြောက်စရာတောင်ကောင်းနေသေးသည်။

ဒီနေရာက မှန်တွေအကုန်လုံးက ဝေဝါးကုန်ပြီဖြစ်သည်။ ရေငွေ့တွေက မှန်မျက်နှာပြင်တွေပေါ်ကိုတလိမ့်လိမ့်ကွေ့ကောက်စီးဆင်းလာပြီး မိန်းမတွေအမှတ်အသားပြုထားတဲ့ အပေါစားမယ်လ်မင်းခုံတန်းတစ်တန်းရဲ့ အစွန်းပဲ့တွေနားမှာ သွားအိုင်ဖွဲ့နေကြသည်။ ရေချိုးခန်းတံခါးက အဆုံးထိပိတ်လို့မရ။ (ဒါပေါ့။ ဒီချီးတွင်းထဲမှာ ဘာဆိုဘာမှကောင်းကောင်းအလုပ်မလုပ်။) ရေနွေးငွေ့တွေက အက်နေတဲ့တံခါးကနေတဆင့် ‌ကော်ရေဒါထဲကို စိမ့်ထွက်နေသည်။ ဒီနေရာက တိတ်ဆိတ်နိူင်သလောက် တိတ်ဆိတ်နေပြန်သည်။ စီးဆင်းကျလာတဲ့ရေသံနဲ့အတူ ခေါင်းထဲပေါ်လာတဲ့သံစဥ်တစ်ခုကို ငါညည်းမိသည်။ ရေကျသံရယ်၊ ငါ့ညည်းသံရယ်၊ ကျိုးပဲ့နေတဲ့တွယ်အပ်တွေနဲ့မလုံ့တလုံချိတ်ထားတဲ့ရေချိုးခန်းလိုက်ကာအပြဲရဲ့ လှုပ်လိုက်တိုင်းတွန့်ခေါက်သွားတဲ့အသံရယ်က တေးသံတစ်ခုလို စည်းချက်ညီနေသည်။ ဒီရေချိုးခန်းလိုက်ကာရဲ့အခြေအနေက ဒီနေရာရဲ့ဘာဆိုဘာမှအလုပ်မဖြစ်တာကို သက်သေသာဓကပြနေသလိုပင်။

ငါတည်ဆောက်ထားတဲ့ဘုံဗိမ္မာန်လေးက ချက်ချင်းဆိုသလို ကြက်ပျောက်ငှက်ပျောက်ပျောက်သွားသည်။ အပ်နဲ့ထိုးလိုက်လို့ ပေါက်ကွဲထွက်သွားတဲ့ လက်ထဲကလေအပြည့်ရှိနေတဲ့ပူဖောင်းတစ်လုံးကြောင့် ကလေးတစ်ယောက်ဟီးခနဲမငိုချခင်လေးလိုပင် ဖြစ်ပျက်ပုံကမြန်ဆန်လှသည်။ သေသေချာချာလေ့ကျင့်ထားတဲ့အမူအကျင့်တစ်ခုတည်းနဲ့တင် ငါ့နောက်ကျောကို နံရံမှာဖိနှိပ်သလိုကပ်ထားပြီးသားဖြစ်သွားသည်။ ငါ့

တစ်

ပုခုံးတွေက ချောကျိနေတဲ့နံရံမျက်နှာပြင်မှာပွတ်တိုက်ခံလိုက်ရတာကြောင့် နာကျင်မှုနဲ့တွန့်သွားသည်။ သေစမ်း။ ငါ ဘယ်တော့မှသန့်စင်တော့မှာမဟုတ်ဘူး။ ငါ့နောက်ကျောမှာ မြစ်ငယ်လေးတွေလိုသွေးစီးကြောင်းတွေ တစိမ့်စိမ့်စီးဆင်းလာသည်။ ကြမ်းပြင်ပေါ်ကို တစ်ပေါက်ပြီးတစ်ပေါက်ကျလာတဲ့အနီစက်တွေကို ရေတွေကအလျင်တလိုစုပ်ယူလိုက်ကြသည်။ စောက်အလုပ်မဖြစ်တဲ့ကြွေပြားအကျိုးတွေ။ ထောပတ်ကိုဓားနဲ့လှီးလိုက်သလို စိမ့်ပြီးတက်လာတဲ့နာကျင်မှုကြောင့် ငါလန့်ပြီးတစ်ချက်အော်လိုက်မိသည်။ ရေတွေက ငါ့…ငါတို့…အပေါ်မိုးရွာသလိုတဝေါဝေါစီးကျနေသည်။ ရေ‌ငွေ့လေးတွေက ငါ့လည်ပင်းရဲ့အရေကြောင်းတွေနားမှာဝေ့နေပြီး လိမ့်ကျလာတဲ့ရေစက်တွေက မျက်ခုံးကနေတဆင့်မျက်တောင်ထောင့်နားမှာ ခဏတာလာသီးနေကြသည်။ ‌ရေစီးကြောင်းတွေက ငါ့ရင်သားတွေကိုအဆီးအတားမဲ့အားနဲ့မာန်နဲ့ကျနေတဲ့ကျောက်ရေတံခွန်သဖွယ်အသွင်ပြောင်းလိုက်ကြသည်။

ပိုင်စိုးပိုင်နင်းအပြုခံထားရတဲ့ငါ့နှုတ်ခမ်းတွေကြောင့် အသက်ရှုမဝဖြစ်လာသည်။ ယစ်မူးစရာရေပူတွေကြောင့် ခန္ဓာကိုယ်က ငါ့ကိုသစ္စာဖောက်လိုက်သည်။ ဟိုးအစွန်းဆုံးအထိ တစ်ကိုယ်လုံးပူရှိန်းရှိန်းဖြစ်သွားသည်။ ငါတို့နှစ်ယောက်လုံးရဲ့ခန္ဓာကိုယ်က ရွှဲစိုနေသည်။ ဆံပင်တွေက ရေတွေနဲ့နှစ်နေပြီး သူ့ရဲ့စိုရွှဲနေတဲ့အင်္ကျီတွေက ငါ့ရဲ့ကိုယ်တုံးလုံးခန္ဓာကိုယ်မှာလာပွတ်တိုက်နေသည်။ ငါ့လက်ကို မြှောက်လိုက်သည်။ ဒါပေမဲ့ လျင်မြန်လှတဲ့ လှုပ်ရှားမှုတစ်ချက်တည်းနဲ့တင် ငါ့လက်တွေက နံရံကြွေပြားမှာကပ်ပြီးချုပ်နှောင်ခံလိုက်ရသည်။ သူ့ပါးစပ်တွေက ငါ့ရဲ့လုံးတီးခန္ဓာကိုယ်အနိမ့်အမြင့်နေရာအနှံ့ ပရမ်းပတာရွေ့လျားသွားတာကိုခံစားလိုက်ရသည်။ ဒီအတိုင်းသာဆက်ရပ်နေလိုက်ရင်၊ ဘာတုံ့ပြန်မှုမှမပြရင်၊ သူ့ဆီဝပ်မစင်းရင် ဒါမှမဟုတ် အသက်တောင်မရှုရင် သူရပ်လိုက်မယ်လို့ထင်တာမှားတယ်ဆိုတာ ချက်ချင်းသိလိုက်ရသည်။ ငါက စောက်ရေးမပါတဲ့ အဝစားဘူဖေးကြီးကို။ ဆိုတော့ မျက်စိကိုမှိတ်၊ အသက်ရှုအောင့်ထားပြီး တစ် နှစ် သုံး လေးကနေစပြီး အမြင့်ဆုံးနံပါတ်ထိ ရေနိူင်သလောက်ငါ့ခေါင်းထဲမှာရေပြီး ဒီအတိုင်းရပ်နေလိုက်သည်။ နံပါတ် ၃၂၈ မှာ အရာအားလုံးပြီးဆုံးသွားသည်။ စိတ်သက်သာရာရမှုက လှိုင်းလုံးကြီးတစ်လုံးလို ငါ့တစ်ကိုယ်လုံးကိုလွှမ်းခြုံသွားသည်။ ဒါပေမဲ့ လှိုင်းလုံးကို ကမ်းခြေထိတငြိမ့်ငြိမ့်စီးရမဲ့အစား ဒူးထောက်ပြီး အားရပါးရငါငိုချမိသည်။ မျက်နှာတစ်ပြင်လုံးကအရေပြားတွေတွန့်လိမ့်ကောက်ကွေးတတ်လာတဲ့အထိ ငိုတဲ့ရှိုက်ကြီးတငင်ငိုကျွေးမှုမျိုး။ နာကြည်းမှုက စောက်ရမ်းအကျည်းတန်သည်။

ညိုညစ်ညစ်ဆပ်ပြာတုံးကို ငါ့ဒူးခေါင်းကို ရေချိုးခန်းထောင့်မှာကုန်းပွတ်ရင်း ငန်ကျွတ်ကျွတ်မျက်ရည်တွေက ဘုံဘိုင်ခေါင်းကရေစက်တွေနဲ့ရောပြီး ငါ့အပေါ်မိုးရွာသလိုရွာချသည်။ သူတို့ရဲ့ခွန်အားက ငါ့ကိုတစ်စစီချိုးဖဲ့နေကြသလိုပင်။ အဲ့အချိန်မှာပဲ အော်သံတစ်ချက်ကြားလိုက်ရသည်။ အော်သံကအသွေးထဲအသားထဲထိစိမ့်ပြီးကျောချမ်းစရာကောင်းလှသည်။ တစ်ခါတည်းနဲ့ရပ်မသွားဘဲ အော်သံကဆက်တိုက်ထပ်ခါထပ်ခါကျော့နေသည်။ မျက်ခုံးတွေကိုတွန့်လိုက်ရင်း အခန်းဟိုဘက်ခြမ်းထိ ငါ ဒူးထောက်ပြီးတွားလျားသွားလိုက်သည်။ ခုံတန်းကိုအားပြုပြီးအနိူင်နိူင်မတ်တတ်ရပ်လိုက်ရင်း ငါ့ကိုယ်ငါမှန်ထဲမှာတွေ့လိုက်သည်။ ငါပဲ။ အော်နေတာ ငါပဲ။ လက်တွေက ထိတ်လန့်ကြောက်မက်စရာ၊ နာကျင်စရာတွေအကုန်လုံးကိုယူပစ်လိုက်နိူင်သယောင် ပါးစပ်ကိုလက်တွေနဲ့ဖုံးလိုက်ပြီး အော်သံကိုဖုံးဖိဖို့ကြိုးစားသည်။ မျက်ခုံးကပဲ့ရာကနေ သွေးတွေစီးကျလာတာကိုကြည့်ရင်း ပြာနှမ်းနှမ်းငါ့မျက်လုံးတွေကပြူးထွက်လာကြသည်။ စိတ်ဓါတ်ကျမှုက တစ်ခါငါငှားဝတ်ဖူးတဲ့ဆောင်းရာသီကုတ်အင်္ကျီပွပွကြီးလိုမျိုး တစ်ကိုယ်လုံးအပေါ်ဖိစီးလာတာကို တခြားလူတစ်ယောက်ရဲ့မျက်လုံးနဲ့ကြည့်သလိုငါမြင်နေရသည်။ ဘယ်တုန်းကနေ ဘယ်လို ဒီနေရာကိုငါရောက်လာတာလဲ။ ငါမမှတ်မိဘူး။ မှတ်မိဖို့စဥ်းစားကြည့်ရခြင်းရဲ့နာကျင်မှုကို အသွေးထဲအသားထဲထိခံစားရသည်။ အသည်းထဲကနေစပြီး ငါ့ဝိညာဉ်ဟိုးအတွင်းလှိုဏ်ခေါင်းတွေထဲထိနာသည်။ ကုန်ခါနီးသွားတိုက်ဆေးလို ငါ့ရဲ့အမှတ်သညာကို ဟိုးအတွင်းထဲကနေဖျစ်ညှစ်ထုတ်နေရသလိုပါပဲ။ ငါ့စိတ်မော်ကွန်းတွေပေါ်ချိတ်ပိတ်ထားတဲ့တိတ်တွေကိုဆွဲခွာပစ်သလို အမှတ်ရမှုတစ်ခုချင်းစီနဲ့ ငါနပန်းလုံးရပြန်သည်။ ဘေစင်ဘောင်ကိုတင်းတင်းဆုပ်ရင်း ငါ့လက်ခေါက်တွေက တင်းမာမှုကြောင့်ဖွေးဆွတ်လာသည်။ ကြွေဘေစင်ထဲ ပျစ်နှစ်နေတဲ့သွေးခဲတွေ ဖြည်းဖြည်းချင်းစီကျလာကြသည်။

ငါ့ကိုယ်ငါအတင်းစဥ်းစားကြည့်ခိုင်းသည်။ အတင်းအဓ္ဓမဒူးထောက်ဝပ်စင်းခံခဲ့ရတာတွေကို ပြန်တွေးကြည့်မိသည်။ အားလုံးက ငါ့ကို တစ်ပတ်လောက်ကြာနေတဲ့စားတော်ပွဲတစ်ခုလို ဝိုင်းဝန်းစားသောက်ကြတာကိုသွားတွေးမိသည်။ ငါ့ခန္ဓာကိုယ်ရဲ့ လုံးတီးချွတ်ခံမှုတွေကို ငါတွေးမိသည်။ ပုပ်ပွပြဲရိနေတဲ့ အသေကောင်ခန္ဓာ။ ဘာမျှော်လင့်ချက်၊ ဘာအနာဂတ်မှမရှိတော့တဲ့ အခွံဗလာ။ ဟိန်းဟောက်ဖို့နေနေသာသာ ပြန်လည်တိုက်ခိုက်ဖို့တောင် ဘာအားအင်မှမကျန်တော့တဲ့ငါ။ တိုက်ပွဲမှာမောပန်းကျန်ရစ်သူ ငါ။ ငါမောလှပြီ။ ငါ စောက်ရမ်းမောပန်းလှပြီ။ စကားလုံးတွေနဲ့ဖော်ပြလို့မရတဲ့ဝမ်းနည်းမှု၊ ယူကြုံးမရဖြစ်မှုနဲ့ ချွေးပေါက်တစ်ပေါက်ချင်းစီကနေယိုစီးကျနေတဲ့မောပန်းနွမ်းနယ်မှုက ငါ့တစ်ကိုယ်လုံးကိုလွှမ်းခြုံသွားသည်။

ဒီနေရာမှာ တစ်ညပြီးတစ်ည ငါအစော်ကားခံရသည်။ ငါ့ကိုဒူးထောက်ဝပ်စင်းသွားစေတာက မြေခွေးတစ်ကောင်သာသာပဲဆိုတာက ငါ့ကိုယ်ငါပြန်အံ့အားသင့်ရလောက်စေပြန်သည်။ ဒါပေမဲ့ ရိုးရိုးသားသားဝန်ခံရရင် ဒီနေရာကိုမရောက်ခင်ကတည်းက ဒါတွေကစခဲ့တာပဲ။ ရက်ရက်စက်စက်အကြမ်းဖက်မှု၊ ကြမ်းကြုတ်ယုတ်မာမှုတွေက ကံဆိုးမသွားရာမိုးလိုက်လို့ရွာဆိုသလို ငါ့နောက်ကိုတစ်ကောက်ကောက်လိုက်နေခဲ့တာပဲ။ လမ်းကို သူများထက် စိတ်ပူပူပန်ပန်နဲ့ ငါလျှောက်တတ်လာသည်။ အအိပ်ကို သူများထက် ပိုဆတ်တတ်လာသည်။ ငါ့ခန္ဓာကိုယ်ထဲက မော်လီကျူးတွေကအစပြောင်းလဲလာသည်။ ဒါပေမဲ့ မကြာခဏခံရလို့ ဘာမှအံ့သြစရာမရှိတော့တဲ့ဒီရိုက်ချက်တွေကို ငါသည်းညည်းမခံနိူင်တော့ဘူး။ ငြိမ်းချမ်းမှုကို ငါလိုချင်သည်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သေခြင်းတရားထက် တမြေ့မြေ့လှိုက်စားတဲ့ရောဂါကိုရွေးချယ်ထားပြီးသူတစ်ယောက်အနေနဲ့တောင် လက်ရှိအဖြစ်အပျက်တွေထက် တခြားဘာမဆိုကပိုကောင်းနိူင်နေသေးသည်။

နှစ်

ဘေးခန်းကအိမ်သာရေဆွဲချပြီး လည်ချောင်းရှင်းသံတစ်ချက်ကြားလိုက်သည်။ ခေါင်းလောင်းသံက ကောင်မလေးတွေကို အထဲပြန်ဝင်လာဖို့ဆော်သြလိုက်သည်။ တန်းစီဖို့အချိန်ရောက်ပြီ။ လူရေခံဖို့အချိန်ရောက်ပြီ။ ခေါင်းကိုဝပ်စင်းပြီး မှုခင်းဖြစ်ရာကိုတစ်ချက်ငဲ့ကြည့်လိုက်သည်။ ဝမ်းနည်းမှုလှိုင်းလုံးကြီးကို ငါ့ခန္ဓာပေါ်ခဏတာလွှမ်းမိုးခွင့်ပေးပြီး ဒီနေ့ဟာငါ့ကိုနှစ်မြှုပ်မဲ့နေ့မဟုတ်သေးဘူးလို့ ဆုတောင်းလိုက်သည်။ ဒါတွေအကုန်လုံး မနက်ဖြန်မှာပြန်စဦးမယ်ဆိုတာ ငါကောင်းကောင်းကြီးသိနေပြီးသားမဟုတ်လား။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ငါက နံပါတ်တစ်ခုပဲလေ။ သေးငယ်လှတဲ့ နံပါတ်ခြောက်လုံး။ နာကျင်မှုဆိုတာကိုမသိတတ်တဲ့နံပါတ်တွေ။ အဲ့နံပါတ်တွေမှာ အခွင့်အရေးဆိုတာမရှိဘူး။ အဲ့နံပါတ်တွေမှာ သိက္ခာဆိုတာမရှိဘူး။

နံပါတ်တွေ…ဒီအထဲမှာတော့ ငါတို့အားလုံးဟာနံပါတ်တွေပဲလေ။

ပြီး။

ပုံ – စနစ်များကိုဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းဆိုင်ရာ ဖီမီနင့်ဇင်များ – စည်းရုံးရေး၊ ရှင်သန်ရေးနှင့် ပြောင်းလဲခြင်းဆိုင်ရာအလေ့အကျင့် (Abolition Feminisms: Organizing, Survival, and Transformative Practice) ပေါင်းချုပ်ပထမတွဲစာအုပ်မျက်နှာဖုံးအတွက် အိုင်လင်းဟီမာနစ် (Eileen Jimenez) ဆွဲသောပန်းချီကားပိုစတာ (www.eileenjimenez.com)။ စာအုပ်မျက်နှာဖုံးဒီဇိုင်းကို အမန်ဒါပရီဖီ (Amanda Priebe) ပြုလုပ်သည်။

အန်ဒရီယာအက်လာကရန် (Andrea Alakran) မူရင်းရေးသားပြီး မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ မူရင်းဆောင်းပါးကို စာရေးသူ၏ medium blog တွင် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့်ထုတ်ပြန်ခဲ့ပြီး ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစုတွင်လက်ရှိနေထိုင်နေကြသူများနှင့် အခြားအရပ်ဒေသများသို့ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူကျွန်းသားမင်းမဲ့သမားများနှင့် လစ်ဘာတေးရီးရန်း (Libertarian) သမားများ၏ အရေးအသားအတွေးအခေါ်များကို စုစည်းတင်ပြသော ဘန်ဒီလန်အီတမ် (Bandilang Itim/အလံနက်) blog တွင် ၂၀၂၀ ခုနှစ်တွင်ပြန်လည်ဖော်ပြခဲ့သည်။ မူရင်းစာရေးသူသည် ဖိလစ်ပိုင်နိူင်ငံမှအမေရိကန်နိူင်ငံသို့ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူတစ်ဦးဖြစ်သည်။

ဘန်ဒီလန်အီတမ် (သို့) အလံနက်သည် ဖိလစ်ပိုင်ကျွန်းစုများမှ မင်းမဲ့အတွေးအခေါ်အယူအဆများနှင့် လစ်ဘာတေးရီးရန်းဆိုရှယ်လစ်အယူအဆအတွေးအခေါ်များကို ပိုမိုခွန်အားကောင်းလာအောင် ထောက်ပံ့ပေးနေသောရပ်ဝန်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

မူရင်းဆောင်းပါးကို ဤလင့်ခ် (သို့) ဤလင့်ခ် တွင်ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုနိူင်သည်။

ဤဆောင်းပါးနှင့်ပတ်သက်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များစွာကို ဤဘာသာပြန်နှင့်အတူရေးသားဖော်ပြရန် နေရာမလုံလောက်သည်အတွက် ထိုမှတ်ချက်များကိုသုံးသပ်ချက်ဆောင်းပါးအနေဖြင့်သီးသန့်ရေးသားရန် စိတ်ကူးထားပါသည်။

အရေးကြီးသောဝေါဟာရများနှင့် မှတ်ချက်များ

Autonomism – မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးရေးသဘောတရား။

Autonomy – မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးခွင့်။

Agency – မိမိကိုယ်ပိုင်လုပ်ပိုင်ခွင့်။

Essentialism – လူတစ်ဦးတစ်ယောက်၏ဖြစ်တည်ခြင်းမြောက်မြားစွာထဲမှ တစ်ခုကိုသာ ပုံပမာယူအနှစ်သာရပြုလိုက်ခြင်း။

Femme – မိန်းမသွင်သဏ္ဍာန်ပေါက်သောသူ၊ မ သဘောတရားကိုကျင့်သုံးနေထိုင်သူ။ (ဇီဝဗေဒလိင်အင်္ဂါအရ မိန်းမဖြစ်နေသောသူ/ဖြစ်မနေသောသူ မည်သူမဆို မိန်းမသွင်သဏ္ဍာန်နှင့် မိမိနေ့စဥ်ဘဝကိုဖြတ်သန်းပါက မိမိကိုယ်ကို femme ဟုခေါ်ဝေါ်နိူင်သည်။) Feminine – မ သဘောတရားဆန်ခြင်း။ (Femininity – မ သဘောတရား။)

State – နိူင်ငံတော်။ (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားတွင် nation နှင့် state ကိုသီးသန့်ခွဲခြားရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ Nation ဆိုသည်မှာ ရိုးရာဓလေ့၊ ဘာသာစကားအစရှိသော လူအုပ်စုတစ်ခုကြားက ဆင်တူသောရိုးရာထုံးစံများအပေါ်အခြေခံပြီးတည်ဆောက်ထားသောနိူင်ငံတစ်နိူင်ငံဟု၍ အကြမ်းဖျင်းနားလည်သဘောပေါက်၍ရနိူင်သည်။ State ဆိုသည်မှာ ရိုးရာဓလေ့ဘာသာစကားများမတူညီနေသော်လည်း အစိုးရဖွဲ့စည်းမှုပုံစံတစ်ခုခုအောက် အုပ်ချုပ်ခံလူအုပ်စုတစ်စု၊ နယ်မြေတစ်နေရာဟု နားလည်နိူင်သည်။ အချို့နေရာများတွင် nation-state ဟူ၍ ဤအဓိပ္ပါယ်သဘောတရားနှစ်မျိုးလုံးအပေါ် အခြေခံတည်ဆောက်ထားသောနိူင်ငံများကို ရည်ညွှန်းနိူင်သည်။ ဤဆောင်းပါးတွင် စာရေးသူသည် state ဟုသာသုံးစွဲထားသည်ကို နိူင်ငံတော်ဟုသာ ဘာသာပြန်ထားသည်။) Diaspora – မိမိမွေးဖွားကြီးပြင်းရာနိူင်ငံပြင်ပတွင် နေထိုင်တည်ရှိရွေ့လျားနေသောလူအုပ်စုများ။ ဥပမာ – အမေရိကန်နိူင်ငံတွင်အခြေချနေထိုင်နေသော မြန်မာဒိုင်ရာစပရာ၊ ထိုင်းနိူင်ငံတွင်အခြေချနေထိုင်နေသော ရှမ်းဒိုင်ရာစပရာ။

1.5 Generation – ‌ အသက် ၆ နှစ်မှ ၁၂ နှစ်အတွင်း မိခင်နိူင်ငံမှအခြားနိူင်ငံတစ်နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူများ။ (မိမိတို့၏ မိခင်နိူင်ငံမှအခြားနိူင်ငံများသို့ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူများကို ၄င်းတို့၏‌ရွှေ့ပြောင်းအခြေချမှုမျိုးဆက်အလိုက်ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ကာ ၄င်းတို့၏ပြောင်းလဲလာသောဖြစ်တည်မှုများကို သုံးသပ်လေ့ရှိကြသည်။ မိခင်နိူင်ငံမှအခြားနိူင်ငံတစ်နိူင်ငံသို့ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သောသူများကို ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူပထမမျိုးဆက် (first generation immigrant/migrant) ဟုခေါ်ဝေါ်ပြီး ၄င်းတို့မှ ဒုတိယနိူင်ငံတွင်နေစဥ် မွေးဖွားသောကလေးများကို ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူ ဒုတိယမျိုးဆက်ဟုခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ လူမှုဗေဒပညာရှင် ရူဘင်ယန်ဘောက် (Ruben Rambaut) ၏အဆိုအရ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူမျိုးဆက် ၁.၇၅ ဆိုသည်မှာ မွေးကင်းစမှ အသက် ၅ နှစ်အတွင်း မိခင်နိူင်ငံမှအခြားနိူင်ငံတစ်နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူများကိုဆိုလိုသည်။ ၄င်းတို့၏ကြီးပြင်းမှုအတွေ့အကြုံများသည် မိခင်နိူင်ငံတွင်မွေးဖွားခဲ့သော်လည်း ငယ်ရွယ်စဥ်ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သောကြောင့် ဒုတိယနိူင်ငံတွင် မွေးဖွားကြီးပြင်းသော ပြောင်းရွှေ့အခြေချနေထိုင်သူ ဒုတိယမျိုးဆက်များ၏အတွေ့အကြုံများနှင့် ပိုမိုနီးစပ်သည်ဟု ပြောင်းရွှေ့ခြင်းဆိုင်ရာ‌လေ့လာသူပညာရှင်များက ဆိုကြသည်။ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူမျိုးဆက် ၁.၂၅ ဆိုသည်မှာ အသက် ၁၃ နှစ်မှ ၁၄ နှစ်အတွင်း မိခင်နိူင်ငံမှအခြားနိူင်ငံတစ်နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူများကိုဆိုလိုသည်။ Formative years ဟုခေါ်သော လူ့ခန္ဓာနှင့်စိတ်ဖွံ့ဖြိုးဆဲကာလတစ်ခုအတွင်း မိခင်နိူင်ငံတွင်ကြီးပြင်းခဲ့သောကြောင့် ၄င်းတို့၏အတွေ့အကြုံများသည် ပြောင်းရွှေ့နေထိုင်သူပထမမျိုးဆက်များ၏အတွေ့အကြုံများနှင့် ပိုမိုနီးစပ်သည်ဟု ပြောင်းရွှေ့ခြင်းဆိုင်ရာပညာရှင်များက ဆိုသည်။)

Organizing – စည်းရုံးခြင်း။ ဖွဲ့စည်းခြင်း။ ဆောသြခြင်း။

Margin – အနားသတ်နေရာ။ ကြား။ မာဂျင်ဟုခေါ်သော စာမျက်နှာတစ်မျက်နှာ၏ဘေးစွန်းနေရာများသကဲ့သို့ အစုအဝေးတစ်ခုခု၊ ဖြစ်တည်မှုတစ်ခုခုထဲတွင်ပါဝင်သည်ဟု သတ်မှတ်ခြင်းမခံရသောသူများကိုထုတ်ထားသော ဘေးပြင်တစ်နေရာ/နေရာများ။

………………………………..

ငါကတော့ ငါ့ရဲ့ကိုယ်ပိုင်အတွေ့အကြုံတွေအပေါ်အခြေခံပြီး ကိုယ့်ကိုကိုယ် မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးခြင်းဆိုင်ရာ လက်ဝဲသမားတစ်ယောက်လို့ ခံယူတယ်။ မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးရေးသမား (autonomist) ဆိုတာ အကြမ်းဖျင်းပြောရရင် မင်းမဲ့သမား (anarchist) တစ်ယောက်ပါပဲ။ မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးရေးသမားလို့သုံးရတာက မင်းမဲ့သဘောတရားလို့ပြောလိုက်တာနဲ့ လူတော်တော်များများက များသောအားဖြင့် ဖျက်လိုဖျက်ဆီးတွေလို့ထင်နေကြလို့ပဲ။ အဲ့လိုထင်နေတော့ စကားဆက်ပြောရတာ ခက်သွားတယ်။

ဖိလစ်ပိုင်အမျိုးသားရေးကို ငါငယ်ငယ်ကတည်းက ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ခဲ့တယ်။ ဒါပေမဲ့ အစစ်အမှန်ဟုတ်မဟုတ် ဆက်တိုက်စစ်ဆေးတာ၊ တစ်စုံတစ်ခုကို ပုံပမာယူအနှစ်သာရပြုတာ၊ နိူင်ငံတော်ကချမှတ်ထားတဲ့ဖြစ်တည်မှုလေဘယ်တွေထဲမှာ အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးတွေကို ဖျောက်ဖျက်လိုက်တာတွေကြောင့် အမျိုးသားရေးဆန်တဲ့နိူင်ငံရေးနေရာတွေကနေ ငါထွက်ခွာခဲ့တယ်။ ဆုံမှတ်တွေပေါင်းစုံကျော်ဖြတ်နေတဲ့နေရာကနေ စကားပြောဖို့၊ အာခံကြဖို့ ငါကပိုစိတ်ဝင်စားတာလေ။ ငါက မိန်းမသွင်သဏ္ဍာန်ပေါက်တဲ့ကွီယားလူညိုတစ်ယောက်ပါ။ ငါက အင်ပိုင်ယာစနစ်တွေကိုဆန့်ကျင်သူ၊ အစိုးရတွေနဲ့တည်ဆောက်ထားတဲ့နိူင်ငံတော်ဆိုတာကို ဆန့်ကျင်သူ၊ မဟာဖိုဝါဒကို ဆန့်ကျင့်သူ၊ ထောင်စနစ်ကို ဖြိုချဖျက်ဆီးချင်သူတစ်ယောက်ပါ။ ငါအလုပ်လုပ်တာ တတိယကမ္ဘာလွတ်မြောက်ရေးနဲ့ ဆက်စပ်နေတဲ့ရုန်းကန်မှုတွေအတွက်။ ငါက ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူ ၁.၅ မျိုးဆက်တစ်ယောက်လည်းဖြစ်တယ်။ ငါ့ရဲ့ဒီဖြစ်တည်ချက်တွေအရ ငါဟာ အိမ်ဆိုတာကို အမြဲတမ်းအနားသတ် ကြားတစ်နေရာမှာသာတည်ဆောက်နေရသူတစ်ယောက်ဖြစ်တယ်။

မင်းမဲ့သဘောတရားကို အတူတကွစုပေါင်းနေထိုင်မှု (သို့) ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချတဲ့နေရာမှာ အထက်အောက်စနစ်တွေ၊ အာဏာရှင်စနစ်တွေကနေ ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်ဖယ်ခွာဖို့ကြိုးစားနေတဲ့ လူမှုပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတစ်ခုလို့ ငါနားလည်တယ်။

ငါလိုက်နာတဲ့နိယာမက အထက်အောက်မရှိတဲ့အစုအဖွဲ့ဖြစ်တည်မှုပဲ။ ဒါကတော့ ဘယ်သူမဆို သူတို့ရဲ့လုပ်နိူင်စွမ်းနဲ့ အရည်အချင်းတွေအပေါ်မူတည်ပြီး ပါဝင်နိူင်စွမ်း/ပါဝင်နိူင်ခွင့်ရှိခြင်းကိုဆိုလိုတာပဲ။ စည်းရုံးရေးတွေမှာ ဘယ်သူ့ကိုမဆို (အထူးသဖြင့် မသန်စွမ်းသူတွေနဲ့ တာရှည်ရောဂါရှိသူတွေအတွက်ပါ) ပါဝင်ခွင့်ရှိတာကို ငါကြိုက်တယ်။ တော်လှန်ရေး “ရှေ့တိုးဖို့” အောက်ခြေကသူတွေကို တန်စားခံသင့်ခံရမှာပဲဆိုတဲ့ တင်းကျပ်တဲ့ခေါင်းဆောင်မှုပုံစံတွေ ငါမကြိုက်ဘူး။ ငါ့အတွက်ကတော့ မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုတာ ဖိနှိပ်မှုပေါင်းစုံကိုတိုက်ခိုက်စိန်ခေါ်ဖို့အတွက် ကတိပြုချက်တစ်ခု၊ ဗြဟ္မစိုရ်တရားနဲ့ အချင်းချင်းအတွက်ရင်းနှီးမြှုပ်နှံပြီး ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အပေါ်ဂရုဏာထားမှုတွေကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားချက်တစ်ခု၊ အကြောက်တရားမရှိ၊ အရှက်တရားမရှိ၊ ဖြစ်တည်မှုတွေကို အခြိမ်းအခြောက်မခံရဘဲ လူတိုင်းဟာ သူတို့ဖြစ်ချင်တာတွေကို (တခြားသူတွေကို အကြမ်းဖက်ရာမကျဘဲ) ပြည့်ပြည့်ဝဝဖြစ်လာနိူင်အောင် ဖန်တီးပေးတဲ့နေရာတစ်ခုပဲဖြစ်တယ်။

ငါ့ရဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရားကိုနားလည်မှုက သေသွားပြီဖြစ်တဲ့လူဖြူယောင်္ကျားတွေရဲ့သီအိုရီတွေပေါ်မှာ သိပ်အခြေခံမနေဘဲ ငါ့ဖြစ်တည်မှုအစိတ်အပိုင်းတွေအကုန်ပါဝင်နိူင်တဲ့ စည်းရုံးဆော်သြရေးအလုပ်အပေါ်မှာသာ အများကြီးအခြေခံနေတယ်။ မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးရေးသမားလို့ ငါ့ကိုယ်ငါသေသေချာချာခေါ်လာရခြင်းရဲ့ အဓိကအကျဆုံးအကြောင်းရင်းကတော့ လူတွေကို ငါဘယ်လိုဆော်သြသလဲ၊ သူတို့နဲ့ ငါဘယ်လိုအလုပ်လုပ်သလဲဆိုတာအပေါ်မှာအခြေခံပြီး ဘယ်အရာတွေကငါ့အတွက် အဓိပ္ပါယ်ပိုရှိလာသလဲဆိုတာဆန်းစစ်မိလာတာကြောင့်ပဲ။ မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ စနစ်တွေကိုဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းနှစ်ခုလုံးဟာ စုတ်ပြတ်သတ်နေတဲ့အထက်အောက်စနစ်တွေ၊ ဖိနှိပ်မှုစနစ်တွေအကုန်လုံးကို ဖျက်ဆီးချင်တာပဲ။ အဲ့ဒီ့တော့ (နာမကျန်းဖြစ်နေတဲ့ ကွီယားလူညိုမိန်းမသွင်သဏ္ဍာန်ရှိသူ/မ သဘောတရားကိုကျင့်သုံးသူတစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့) ငါ့အနေနဲ့ “ပါတီ”ကအမိန့်ပေးနေတာကို လိုက်နာရမဲ့အစား ငါ့ဖြစ်တည်မှုအစိတ်အပိုင်းအကုန်လုံးကို ငါ့ဘာသာပြောဆိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်လို့ရတယ်ဆိုတာပဲ။

“တကယ့်စည်းရုံးရေးသမားတွေ၊ ဆော်သြရေးအလုပ်လုပ်သူတွေက ဒါတွေလုပ်တယ်”ဆိုတဲ့စကားတွေ ငါမပြောမိအောင် အတတ်နိူင်ဆုံးကြိုးစားတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ခေါင်းစီးတပ်ထားတဲ့စည်းရုံးရေးသမားတွေနဲ့ တခြားသူတွေကို သတ်သတ်စီခွဲပြီး ငါမမြင်တတ်လို့ပဲ။ အဲ့လိုပြောရင် ခေါင်းဆောင်နဲ့နောက်လိုက်ဆိုပြီး အထက်အောက်စနစ်တွေ ပြန်ခွဲခြားလိုက်သလိုပဲ။ လူတချို့ကတော့ ရှေ့တန်းမှာရပ်တည်နိူင်ပြီး နောက်လူတချို့ကတော့ အမိန့်ပဲနာခံတတ်တယ်လို့ လုပ်နိူင်စွမ်းပေါ်မှာအခြေခံပြီး မသိမသာပြန်ခွဲခြားလိုက်သလိုပဲ။

“လူထုအတွက်”ဆိုတဲ့ လက်ဝဲသူရဲကောင်းစကားတွေကို ငါစိတ်ကုန်လာပြီ။ မသိရင် အားလုံးဟာ နေသာလို့ရတဲ့ဘဝတွေတည်ဆောက်ဖို့ကြိုးစားနေတဲ့သူတွေ၊ လွတ်မြောက်ဖို့ကြိုးစားနေတဲ့သူတွေမဟုတ်သလိုပဲ။ ဘယ်သူကမှ ထူးခြားဆန်းကျယ်နေတဲ့ တန်ခိုးရှင်တွေမဟုတ်ဘူးလေ။ ငါတို့ရှင်သန်မှုအတွက် လားလားမျှပြန်မရင်းနှီးထားတဲ့အရွေ့ကြီးတစ်ခုအတွက် ငါတို့ကိုယ်ငါတို့ မြေကြီးထဲထိရောက်အောင်တွန်းတိုက်ပြီး စတေးခံဖို့ဆိုတာ ငါတို့တာဝန်မဟုတ်ဘူး။

မင်းမဲ့သဘောတရားနှင့် အာဏာရှင်ဆန်သောလက်ဝဲဝါဒီ (မာ့စ်-လီနင်-မောင်ဝ်ဝါဒီ)ကြားက မတူညီမှုများ

မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ မာ့စ်-လီနင်-မောင်ဝ်ဝါဒီ (Marxist-Leninist-Maoism/MLM) တွေကြားကမတူတဲ့အဓိကအချက်တစ်ချက်ကတော့ အထက်အောက်စနစ်ပဲ။ MLM က ကဒတ် (cadre) တွေကိုခေါင်းဆောင်ခြင်းအပေါ်မှာအခြေခံပြီး ဆုံးဖြတ်ချက်တွေချရတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း အထက်ကချမှတ်ပေးလိုက်တဲ့အမိန့်ကိုသာ MLM တွေက များသောအားဖြင့်လိုက်နာကြတယ်။ မင်းမဲ့သဘောတရားကတော့ အလျားလိုက်သွားတယ်။ ပြောချင်တာက ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိနဲ့ အများသဘောတူချက်ကိုရအောင်၊ တစ်ယောက်ချင်းစီကလိုအပ်နေတာတွေကိုဖြည့်ဆည်းအောင် ဆွေးနွေးတာတွေကို အများကြီးလုပ်ကြရမယ်မဟုတ်ဘူးလား? MLM စည်းရုံးရေးကတော့ အဓိကကျတဲ့အထုနဲ့အရေအတွက်ကိုတည်ဆောက်ဖို့ကြိုးစားလေ့ရှိတယ်။ ဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ လက်ရှိနိူင်ငံတော်ကို “ပြည်သူ့နိူင်ငံတော်”နဲ့အစားထိုးခြင်းသည်သာအဖြေဖြစ်သည်လို့ သူတို့ထင်ကြလို့ပဲ။ ဒီအချက်ကို မင်းမဲ့သမားတွေက တော်တော့်ကိုသဘောမတူကြဘူး။ မင်းမဲ့သမားတွေအတွက် နိူင်ငံတော်ဆိုတာတွေဟာ ဘယ်လိုသွင်သဏ္ဍာန်နဲ့ဖြစ်နေပါစေ ရှိနေပြီးသားအကြမ်းဖက်မှုတွေနဲ့ ဖိနှိပ်မှုစနစ်တွေကို ပြန်တည်ဆောက်လေ့ရှိလို့ပဲ။

စွမ်းရည်၊ အတန်အဆ၊ တည်ဆောက်ပုံနဲ့ အလျင်စလိုဖြစ်မှုတွေကြောင့် များသောအားဖြင့် မင်းမဲ့သမားတွေနဲ့ အာဏာရှင်ဆန်တဲ့လက်ဝဲစည်းရုံးရေးသမားတွေကြားမှာ တင်းမာမှုတွေဖြစ်နေတယ်။ များသောအားဖြင့် အာဏာရှင်ဆန်တဲ့လက်ဝဲစည်းရုံးရေးဟာ (ပုံသဏ္ဍာန်အမျိုးမျိုးကွဲနေရင်တောင်မှ) အတွင်းထဲကပဋိပက္ခတွေကို ချောင်ထိုးလိုက်ဖို့ဝန်မလေးဘဲ ဘယ်လိုမှတာရှည်မခံတဲ့နှုန်းနဲ့ အဆမတန်ကြီးထွားလာအောင် ဘာကိုမဆို/ဘယ်သူကိုမဆို တစ်ခါသုံးပုံစံ လွှင့်ပစ်လိုက်လေ့ရှိတယ်။(ငါ့ရဲ့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာတောင်) ငါဟာ များသောအားဖြင့် ငါ့ရဲ့နာမကျန်းမှု၊ မရေရာမှု၊ သယံဇာတတွေမရှိမှုတို့ကြောင့် အမြဲခဏခဏနောက်ချန်ထားခံခဲ့ရတဲ့လူတစ်ဦးဖြစ်နေတဲ့အတွက် ဒါကို ငါမကြိုက်ဘူး။။ ဒါပေမဲ့ ဗဟိုပြုမှုမရှိတာကြောင့် မင်းမဲ့သဘောတရားကိုအခြေခံပြီး အုပ်စုအကြီးကြီးတည်ဆောက်ဖို့ခက်ခဲတယ်။ မင်းမဲ့သဘောတရားကိုက ပင်ပန်းနွမ်းနယ်ခြင်းတွေ၊ မီးစာကုန်ရေခမ်းဖြစ်ခြင်းတွေနဲ့ ဖယ်ထုတ်ခြင်းတွေအစား အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတွေကို ပိုဦးစားပေးတာကိုး။

တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက်မသိကြတဲ့၊ ရင်းနှီးမှုတွေမရှိကြတဲ့ ဘီလီယျံနဲ့ချီတဲ့လူတွေကြားက “အ‌ရွေ့”တစ်ခုဆိုတာဘာလဲ? လူထုကိုအခြေခံပြီး လုပ်ကြတဲ့အရွေ့တွေရဲ့ နောက်ထပ်စိတ်ပျက်စရာတစ်ခုက လူထုအတွက်လို့တွန်းလေလေ၊ ဘယ်လိုအရှိန်အဟုန်နဲ့သွားနေတာလဲဆိုတာ သတိမမူမိလေလေဖြစ်လာတာပဲ။ ပိုမိုကြီးထွားဖို့၊ ကြီးထွားဖို့၊ ကြီးထွားဖို့ကြိုးစားလေလေ နောက်မှာကျန်နေခဲ့တဲ့သူတွေကို သတိမထားမိတော့လေလေပဲ။

တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ခံနိူင်ရည်ရှိရှိနဲ့ တာရှည်ခံအောင် မိမိကိုယ်ကိုဘယ်လိုပိုင်စိုးပြီး အများကို စည်းရုံးဆော်သြကြမလဲဆိုတာအတွက်လည်း အလုပ်တော့ဆက်လုပ်ရမယ်။ မင်းမဲ့စည်းရုံးရေးဟာ ပိုပြီးတော့ ခွင့်လွှတ်မှုရှိပြီးပျော့ပြောင်းပေမဲ့ တသမတ်တည်းဖြစ်ဖို့တောင်းဆိုချက်အပြင်းစားတွေမရှိတာကြောင့်လည်း ပျောက်ပျက်ကွဲအက်မှုဒဏ်ကိုပိုခံရလေ့ရှိတယ်။ ဒါပေမဲ့ မိမိကိုယ်ကိုပိုင်စိုးခွင့်ရှိတဲ့နေရာတွေမှာ ငါ့ကိုယ်ငါပြည့်ဝတယ်လို့ ပိုခံစားရတယ်။ ငါ့လိုအပ်ချက်တွေနဲ့ ကန့်သတ်ချက်တွေကို တလေးတစားနားထောင်ဆက်ဆံခံရတယ်လို့ ငါခံစားရတယ်။

ဒါတွေအားလုံးက အလျင်စလိုဖြစ်မှုအတွက် ဘယ်လိုအဓိပ္ပါယ်သက်ရောက်သလဲ?

လူတချို့ကိုတော့ စတေးသင့်ရင်စတေးရမှာပဲဆိုတဲ့အတွေးအခေါ်ကိုလက်မခံဘဲ နိူင်ငံတော်ရဲ့ ပြင်းထန်တဲ့အကြမ်းဖက်မှုနဲ့ ရှားပါးချို့တဲ့မှုတွေအတွက် ငါတို့ဘယ်လိုပြင်ဆင်ထားကြမလဲ? (ဘယ်သူ့တွေကို နောက်မှာထားခဲ့မယ်၊ စတေးမယ်လို့ရော ဘယ်သူကဆုံးဖြတ်ချက်ချခွင့်ရှိတာလဲ?) အလျင်စလိုအရေးကြီးမှုဆိုတာ အတန်အဆနဲ့ အဓိကကျတဲ့လူထုဆိုတာရရှိလာအောင် အရင်ဆုံးမြန်မြန်ဆန်ဆန်စုဆောင်းတာကိုဆိုလိုတာပဲ။ ငါ့အတွက်တော့ ဒါက အချင်းချင်းကြားမယုံကြည်မှုတွေနဲ့ပြည့်နှက်နေတဲ့၊ သူတို့ရဲ့မဆန်းစစ်ရသေးတဲ့နာကျင်မှုတွေကို အချင်းချင်းပေါ်ပြန်အန်ထုတ်ကြတဲ့ အဆိပ်အတောက်နေရာတစ်ခုကိုဖန်တီးတာလို့ပဲ ချက်ချင်းမြင်ယောင်မိတယ်။ ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီမှာ ထရော်မာဝန်ထုပ်ပိုးပေါင်းများစွာရှိကြတယ်လေ။ အဲ့ဒီထရော်မာတွေကိုလည်း ငါတို့စည်းရုံးရေးလုပ်တဲ့နေရာတွေကို သယ်လာကြတယ်။ ငါအကြိုက်ဆုံးစကားကတော့ “ယုံကြည်မှုအရှိန်နဲ့သာ ရွေ့ပါ”ဆိုတာပဲ — ဒါက ငါ့သူငယ်ချင်းတွေ အပေါင်းအပါတွေနဲ့ ငါနဲ့ကြားက ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတစ်ခုချင်းစီကို ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်းပဲ။ ဒီလိုပျိုးထောင်တာကလည်း တော်တော်နှေးကွေးတယ်လို့ စိတ်မရှည်ဖြစ်ကောင်းဖြစ်ပါလိမ့်မယ်။

အားနည်းသူတွေနဲ့ ထိခိုက်လွယ်သူတွေကို သူတို့ဘာသာကာကွယ်ဆိုပြီး နောက်မှာချန်မထားရစ်ခဲ့တဲ့ ရေရှည်အတွက်အာခံခြင်းအရွေ့တွေနဲ့အစုအဖွဲ့တွေကို ဘယ်လိုတည်ဆောက်ရမလဲဆိုတာကို ငါနားလည်ဖို့ကြိုးစားနေတယ်။ ဒါကလည်း အားအင်ကုန်ကောင်းကုန်နိူင်ပါတယ်။ ဆုံးရှုံးတယ်လို့ခံစားရမှုတွေ၊ အစိတ်စိတ်အမွှာမွှာကွဲခြင်းတွေ၊ အတားအဆီးတွေကြားကနေ အစကနေပြန်စဖို့အကြိမ်ကြိမ်ကြိုးစားရတာတွေကလည်း စိတ်ကုန်စရာကောင်းပါတယ်။ ငါစိတ်ဓါတ်တွေကျပြီး ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဒီအလုပ်တွေကနေ ဖယ်ခွာလိုက်ရတာတွေကလည်း အဲ့ဒါကြောင့်ပဲ။ ဒါပေမဲ့ ဘဝရဲ့ဖြစ်နိူင်ချေဆိုတာကို ယုံကြည်နေသေးတဲ့ငါတို့လိုလူအများရဲ့ရှင်သန်ခြင်းအတွက် ဒါကလည်းလုပ်ကိုလုပ်ရမှာပဲ။ ကြားနေနေရာတွေ၊ အနားသတ်နေရာတွေကလူတွေအတွက် ဘယ်လိုမျိုးနေရာတွေကို သေသေချာချာရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိတည်ဆောက်နိူင်မလဲဆိုတာ ငါတွေးနေတာ တော်တော်ကြာပါပြီ။ ငါကိုယ်တိုင်ကိုက ဘေးအပြင်ထုတ်ထားခံရတာကြာပြီလေ။ ငါ့လိုမျိုး ဘေးအပြင်ထုတ်ခံထားရတဲ့သူတွေလည်း အများကြီးပဲ။

အားလုံးဆင်တူတဲ့နိူင်ငံရေးလမ်းစဥ်ကိုတည်ဆောက်ဖို့ ဘာတွေလိုအပ်တာလဲ? ဘယ်သူတွေကိုမမြင်ရအောင် ဖျောက်ဖျက်လိုက်ကြသလဲ?

ကာယပိုင်းအရသော်လည်းကောင်း၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရသော်လည်း‌ကောင်း၊ ရုပ်ဝတ္တုပိုင်းဆိုင်ရာအရသော်လည်းကောင်း မလိုက်နိူင်တော့တာကြောင့် လူတွေနောက်မှာမကျန်နေရစ်ခဲ့အောင် စည်းရုံးဆော်သြရေးအလုပ်တွေရဲ့အရှိန်အဟုန်ကို ဘယ်လိုပြန်လျှော့ကြမလဲ?

ငါတို့ပတ်ဝန်းကျင်ဘယ်နေရာကိုကြည့်လိုက်ကြည့်လိုက် အကျပ်အတည်းတွေချည်းပါပဲ။ ဒါကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိတုံ့ပြန်လို့ ရကောင်းရနိူင်သလား? အချိန် (အထူးသဖြင့် အားလပ်ချိန်) ယူလို့ရောရကောင်းရနိူင်သလား? တစ်ခုခုထုတ်လုပ်ဖို့ထက် နားနေခြင်းကနေတဆင့် တောင်းဆိုချက်ပြုလို့ရနိူင်သလား?

အရေးကြီးတယ်ဆိုတာကို သဲနာရီလှည့်သလို ပြဿနာတစ်ခုဖြစ်ခါမှဖြစ်ရောလိုမျိုးမဟုတ်ဘဲ အမြဲဖြစ်နေတဲ့ကိစ္စလို့စဥ်းစားကြည့်ကြရင်ရော? (ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကို ငါတို့လူသားမျိုးနွယ်တွေရဲ့နောက်ဆုံးဇာတ်သိမ်းခန်းလို့မြင်ယောင်မဲ့အစား ပြင်ဆင်ထားရမဲ့ကိစ္စတစ်ခု၊ နောက်လာမဲ့မျိုးဆက်တွေအတွက် လိုအပ်မဲ့ကိရိယာတွေကိုတည်ဆောက်ထားရမဲ့အကြောင်းရင်းတစ်ခုလို့ စဥ်းစားကြည့်ကြမယ်ဆိုရင်ရော?)

အကျန်းမာအသန်စွမ်းဆုံးသူတွေသာ နောက်ဆုံးပန်းဝင်နိူင်မယ်ဆိုရင် လွတ်မြောက်ရေးဟာဘယ်သူ့အတွက်လဲ?

ပုံ – နှလုံးသားသင်္ကေတနှင့် ရောယှက်ရေးဆွဲထားသောမင်းမဲ့သဘောတရားသင်္ကေတ