အမြုံမိခင်များ

“အိမ်ထောင်သည်လား ကလေးမရှိ‌ဘူးလား သူတို့ကို အတုယူရမယ်လေ”

ညစာထမင်းဟင်းပွဲတွေမှာပြီးထိုင်နေတုန်း ကျွန်မသူငယ်ချင်းလင်မယားရဲ့အသိစားဖိုမှူးက ကျွန်မတို့စားပွဲကို နှုတ်လာဆက်ရင်းပြောလိုက်တဲ့စကားတစ်ခွန်းပါပဲ စားဖိုမှူးရဲ့အပြောကို မသိလိုက်မသိဘာသာနားထောင်ရင်း ကျွန်မမျက်နှာချင်းဆိုင်စားပွဲတစ်ဖက်ခြမ်းမှာထိုင်နေတဲ့ နေ့စေ့လစေ့ကိုယ်ဝန်သည်ဇနီးသည်သူငယ်ချင်းကိုသာ မချိပြုံးပြုံးရင်း ကျွန်မလှမ်းကြည့်မိပါတယ် တော်ရုံတန်ရုံ အခုမှတွေ့တဲ့၊ အထူးသဖြင့် နောက်နောင်လည်း ထပ်တွေ့ဖြစ်ချင်မှတွေ့မဲ့လူတွေနဲ့ ကျွန်မအမြင်အတွေးတွေကို အချေအတင်စကားငြင်းခုံပြောဆိုဖို့စိတ်ဆန္ဒကလည်းမရှိတာတစ်ကြောင်း (ငြင်းခုံတာသာအဖတ်တင်ပြီး တကယ်တမ်းပြဿနာတစ်ခုရဲ့အခြေအမြစ်ကို သေသေချာချာဆွေးနွေးဖလှယ်ဖြစ်ကြမှာလည်းမဟုတ်ဘူးဆိုရင်တော့ များသောအားဖြင့် ကျွန်မဘာမှသိပ်ပြောလေ့မရှိပါ မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ ပေါင်းသင်းဆက်ဆံမွေးဖွားကြီးပြင်းလာခဲ့တဲ့သူတစ်‌ယောက်အနေနဲ့လည်း ယောင်္ကျားတွေလို ကိုယ်ထင်တာကို အချိန်မရွေး စဆရကလုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိတယ်လို့ စိတ်ကအလိုလိုမခံစားရတာလည်းပါမယ်ထင်ပါတယ် အာကျယ်တဲ့မိန်းမတွေတို့၊ အခုခေတ်မှာ သရော်သလိုလိုပြောကြတဲ့ “ထက်မြက်တဲ့မမကြီး” တို့လိုစကားလုံးအခေါ်အဝေါ်တွေနဲ့ ကိုယ့်အမြင်ကိုထုတ်ဖော်ပြောတတ်တဲ့ မိန်းမ (သို့) မိန်းမလို့ယူဆမြင်ယောင်ခံရတဲ့သူတွေကိုကဲ့ရဲ့နေကြတာတွေရှိနေတုန်းမဟုတ်လား) ကျွန်မသူငယ်ချင်းကလည်း စားဖိုမှူးရဲ့ အလ္လာပသလ္လာပအနေနဲ့ပြောလိုက်တဲ့စကားအပေါ် ကျွန်မမနှစ်မြို့ဘူးဆိုတာရိပ်မိကောင်းရိပ်မိပါတယ် ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့အားလုံးခပ်ပြုံးပြုံးနဲ့သာ သူ့အပြောကို ဘာမှပြန်မတုံ့ပြန်လိုက်မိပါ

တကယ်တော့ ဒီစားဖိုမှူးပြောလိုက်တဲ့ “ကလေးမယူသေးဘူးလား”/ “ကလေးရှိလား”/ “ကလေးဘယ်တော့ယူမှာလဲ” ဆိုတဲ့ ကလေးမွေး‌မြူခြင်းနဲ့ပတ်သတ်တဲ့စကားတွေဟာ ကျွန်မသက်လတ်ပိုင်းဝင်လာပြီးတောက်လျှောက် ခဏခဏကြားလာရတဲ့စကားတွေပါပဲ ကျွန်မဆောင်းပါးတွေအောက်မှာတောင် တစ်ခါတစ်ခါတွေ့ရတတ်တဲ့ “ယောင်္ကျားရမှသိမယ်” တို့၊ ဖီမီနင့်ဇင်နဲ့ ဂျန်ဒါအကြောင်းပြောတဲ့အခါတိုင်းမှာ ကျွန်မဟာ အလိုအလျောက် ယောင်္ကျားမုန်းသူကြီးလို့အထင်ခံရတာတို့ဟာ ခဏခဏကြုံလာရတဲ့ပြဿနာတွေဖြစ်တယ် အထက်ကပြောသလို ခဏတဖြုတ်သာ‌ကြုံရတဲ့သူတွေရဲ့ ဒီလိုသာမန်ကာလျှံကာစကားတွေကို ပြန်ချေပမနေချင်ပေမဲ့ ဘာကြောင့် ကျွန်မတို့ရဲ့လူ့ဘောင်ထဲမှာ သက်လတ်ပိုင်းရွယ်မိန်းမတစ်ယောက်ကိုမြင်တိုင်း “အိမ်ထောင်သည်လား”၊ “အပျိုကြီးလား”၊ အိမ်ထောင်သည်ဆို “ကလေးရှိလား”၊ “ဘာလို့ ကလေးမယူသေးတာလဲ” အစရှိတဲ့ reproductive labor လို့ခေါ်တဲ့ သားမွေးမြူရေးလုပ်အားတွေနဲ့သာ ချိတ်ဆက်ပြီး မေးခွန်းထုတ်ကြလေ့ရှိတာလဲ၊ အဲ့ဒီ့မေးခွန်းတွေဟာ မေးသင့်မေးထိုက်တဲ့မေးခွန်းတွေလို့လူ‌တွေက ဘာလို့ထင်နေကြတာလဲဆိုတာကို ကျွန်မစဉ်းစားမိလာတယ်

သားမွေးမြူရေးလို့ခေါ်တဲ့ လူသားနောက်ထပ်မျိုးဆက်မွေးမြူရေးအလုပ်ကို ကျွန်မတို့လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ မိန်းမတွေရဲ့”သမိုင်း‌ပေးတာဝန်”လို့သာ ဘာလို့မှတ်ယူလေ့ရှိကြတာလဲ?

သားမွေးမြူရေးအလုပ်ကို တစ်ဖက်မှာတော့ အင်မတန်မှအရေးကြီးတဲ့အလုပ်၊ လူသားမျိုးနွယ်အဓွန့်ရှည်ရေး၊ ရိုးရာဓလေ့ပြန့်ပွားရေးအတွက်လိုအပ်တဲ့အလုပ်တစ်ခုလို့မှတ်ယူကြပေမဲ့ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာပဲ မိန်းမတစ်ယောက်ဟာ ကလေးတွေပဲတပြွတ်ပြွတ်မွေးနေမယ်ဆိုပြန်ရင်လည်း ဘာကြောင့်ကဲ့ရဲ့စောင်းမြောင်းရှုံ့ချခြင်းကိုခံနေကြရသေးတာလဲ? ဒီရှေ့နောက်မညီမှုက ဘယ်ကပေါက်ဖွားလာတာလဲ?

Evolutionary process လို့ခေါ်တဲ့ ဇီဝဗေဒဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်တွေကိုလေ့လာတဲ့သုတေသီတွေအဖို့ သတ္တဝါတွေ၊ လူတွေအပါအဝင် အခြားသက်ရှိအကောင်ပလောင်တွေအကုန်လုံးဟာ ကျွန်မတို့ရဲ့ပင်ကိုဇီဝ‌ဗေဒအရ မျိုးပွားခြင်းအလုပ်ကိုလုပ်ကြတာဟာ သဘာဝပဲလို့ဆိုကြပါတယ် သတ္တဝါတစ်ကောင် ဒီကမ္ဘာကြီးပေါ်မှာ ဆက်လက်တည်ရှိနေဖို့ဆိုတာ သူသေသွားရင်တောင်မှ သူ့မျိုးဆက်တွေကျန်နေရစ်ခဲ့ဖို့ချန်ထားခဲ့ချင်စိတ်ဟာ DNA ထဲက တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းလို့တောင်ခေါ်ကြမလားမပြောတတ်ပါဘူး ဒီဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ရှု‌ထောင့်ကနေကြည့်တဲ့မျိုးဆက်ပွားခြင်းသဘောသဘာဝကို ယေဘုယျအားဖြင့်နားလည်ကြည့်လို့ရပေမဲ့ လူသားတွေအတွက် မျိုးဆက်ပွားခြင်းလိုကိစ္စမျိုးကို လူသားမျိုးနွယ် (သို့ မြန်မာလူမျိုးနွယ်၊ ကရင်လူမျိုးနွယ်၊ ချင်းလူမျိုးနွယ်အစရှိတဲ့ မိမိရဲ့လူမျိုးစု) မျိုးဆက်ပွားကျန်နေခဲ့စေချင်တာတစ်ခုတည်းရဲ့လှုံ့ဆော်မှုနဲ့ပဲကြည့်ဖို့ဆိုတာကတော့ ရိုးရာဓလေ့တွေရဲ့ပညတ်ချက်ဘောင်တွေအကြောင်းစိတ်ဝင်စားတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကျွန်မအလုံးစုံလက်သင့်မခံချင်ပါဘူးလေ လူတွေဟာ သူတို့သားစဉ်မြေးဆက်တွေကျန်နေခဲ့စေချင်တာတစ်ခုတည်းကြောင့် လိင်ဆက်ဆံကြတယ်၊ ကလေးမွေးကြတယ်ဆိုရင် ဘာလို့ မတူညီတဲ့ရိုးရာဓလေ့တွေမှာ ကလေးမွေးမြူခြင်းနဲ့ပတ်သက်ပြီး မတူညီတဲ့ပညတ်ချက်တွေရှိနေသေးတာလဲဆိုတာကို စိတ်ဝင်စားမိတယ် ‌ပြီးတော့ ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်ထဲကလာတဲ့ အကြောက်တရားလို့ပဲဆိုမလား ကိုယ့်မျိုးဆက်တွေမကျန်ခဲ့တော့မှာကို စိုးရိမ်တဲ့အကြောက်တရားနဲ့တာဝန်ကို ဘာလို့ မိန်းမဂျန်ဒါတွေအပေါ်မှာပဲ မတန်တဆပေးအပ်ထားတာလဲဆိုတာကိုလည်း ကျွန်မစိတ်ဝင်စားမိတယ်

ဒါကတော့ သိပ်မကြာသေးခင်ကမှ မိုးသီးဇွန်ရေးတင်လိုက်တဲ့ သူ့ Facebook ပို့စ်တစ်ခုလိုပေါ့ ခုခေတ်လူငယ်တွေက ကလေးတွေလည်း သိပ်မမွေးကြတော့ဘူး၊ မိန်းမတွေကို ဘယ်သူတွေကယူမှာလဲဆိုတဲ့ပို့စ်တစ်ခု ပြန်ရှာမတွေ့တော့ပါဘူး ဖျက်လိုက်တာလား၊ ကျွန်မကိုပဲဘလော့လိုက်သလားမပြောတတ်ပါ ဒီမိုးသီးဇွန်ရဲ့ပို့စ်မှာဆိုရင် ဆင့်ကဲဖြစ်စဉ်သဘောတရားအရ နောက်မြန်မာမျိုးဆက်တွေမရှိတော့မှာကို ကြောက်သလိုလိုရေးထားပေမဲ့ (သူ့အနေနဲ့မြန်မာတွေကိုဆိုလိုတယ်လို့ ကျွန်မယူဆမိပါတယ် ပို့စ်ကိုလည်း မြန်မာလိုရေးထားတာဆိုတော့လေ) တကယ်တမ်းက မျိုးဆက်ပွားရေးတာဝန်ဟာ မိန်းမတွေမှာပဲရှိနေပြီး (သို့) မိန်းမတွေကသာလျှင် မျိုးဆက်ပွားကလေးမွေးရေးလုပ်နိူင်တာကြောင့် ဒီမိန်းမတွေကို မြန်မာယောင်္ကျားတွေက ခပ်ရိုင်းရိုင်းပြောရရင် impregnate ဗိုက်ကြီးအောင်လုပ်ပေးကြရမလိုလို လှုံ့ဆော်ထားတဲ့သဘောတွေပါနေတာကိုတွေ့ရတယ် ဒီတမင်ဖန်ဆင်းထားတဲ့ “ငါတို့နောက်မျိုးဆက်တွေမရှိတော့ဘူး” ဆိုတဲ့အကြောက်တရားဟာ ဘာလို့ ယောင်္ကျားတွေတော်တော်များများမှာရှိနေရတာပါလိမ့်

မိုးသီးဇွန်ပို့စ်ရဲ့ နောက်ကွယ်ကစိတ်ခံစားချက်နဲ့လှုံ့ဆော်ချက်ဟာ ၂၀၁၅ က မျိုးစောင့်ဥပဒေကိုတီထွင်ခဲ့တဲ့ အစွန်းရောက်ဘုန်းကြီးဝီရသူရဲ့ဝါဒနဲ့သိပ်မကွာလှပါဘူး ဝီရသူရဲ့အာဘော်အရဆိုရင် မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာယောင်္ကျားတွေဟာ ဘုန်းကြီးတွေဝတ်ကုန်ကြလို့ မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာမိန်းမတွေဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာမဟုတ်တဲ့ယောင်္ကျားတွေကိုယူကြရရှာတယ်လို့ဆိုတယ် အဲ့လိုပဲ မိုးသီးဇွန်လိုမျိုး ယောင်္ကျားတချို့ကတော့ လက်ရှိစစ်အာဏာသိမ်းမှုကိုတော်လှန်ဖို့ ယောင်္ကျားတွေ တောထဲဝင်လက်နက်ကိုင်စစ်တိုက်နေကြရလို့၊ အဲ့လိုနဲ့သေကုန်ကြလို့ မြန်မာမိန်းမတွေခမျာ ယူစရာ၊ လိင်ဆက်ဆံပြီးကလေးမွေးစရာ ယောင်္ကျားတွေမကျန်ဖြစ်နေတယ်လို့ နောင်မျိုးဆက်ကိုအကြောင်းပြပြီး မိန်းမတွေရဲ့လိင်မှုကိစ္စ sex life ကို အကန့်သတ်ဖို့ကြိုးစားတယ်

ဒီနေရာမှာ ဝီရ‌သူရော၊ မိုးသီးဇွန်ရော၊ တခြားသက်လတ်ပိုင်းမိန်းမတစ်ယောက်တွေ့တိုင်း အိမ်ထောင်သည်လား၊ ကလေးမယူသေးဘူးလားမေးတတ်ကြသူတိုင်းအနေနဲ့ မေ့မေ့ပျောက်ပျောက်ဖြစ်နေတဲ့ကိစ္စတစ်ခုက သားအိမ်နဲ့မွေးလာတဲ့လူတိုင်းရဲ့ လူမှုလုပ်ငန်းစဉ် (social function) ဟာ ကလေးမွေးတာတစ်ခုတည်းပဲမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့အချက်ပါပဲ မိန်းမတွေကို ဘယ်သူတွေယူကြမှာလဲလို့ မေးခွန်းထုတ်ခဲ့တဲ့မိုးသီးဇွန်အနေနဲ့ လိင်တူချင်းကြိုက်နှစ်သက်တဲ့၊ အိမ်ထောင်ပြုထားကောင်းထားနိူင်တဲ့မိန်းမတွေကို သူ့မျက်စိထဲမမြင်မိဘူး အဲ့လိုပဲ heterosexual လိင်ကွဲချင်းကြိုက်နှစ်သက်ပြီးပေါင်းသင်းနေတဲ့ အိမ်ထောင်တစ်ခုမှာတောင် သားအိမ်ရှိနေတိုင်း၊ မိန်းမတစ်ယောက်ဖြစ်နေတိုင်း သားမွေးနိူင်တာမဟုတ်ဘူးဆိုတာကိုတော့ ဒီယောင်္ကျားကြီးတွေက မေ့ဖျောက်ထားကြတယ်

ပြီးခဲ့တဲ့နှစ်ထဲမှာ ကျွန်မဟာ PCOS လို့ခေါ်တဲ့ polycystic ovarian syndrome ရောဂါရှိနေတာကိုသိခဲ့ရတယ် ဒါကတော့ သားဥအိမ်ကနေ ပုံမှန်လစဉ်ထုတ်လုပ်တဲ့သားဥတွေဟာ သားအိမ်ထဲအထိ မကြွေကျဘဲ သားဥအိမ်မှာပဲတစ်နေတဲ့ပြဿနာပေါ့ သားဥတွေက သားအိမ်ထဲမကြွေတဲ့အတွက် လစဉ်ရာသီလာတာက ပုံမမှန်ဖြစ်တတ်တာရယ်၊ ယောင်္ကျားဟော်မုန်းလို့ခေါ်တဲ့ တက်စရော်စတရုန်း (testosterone) တွေ သာမန်ထက်ပိုများနေတာရယ်ကလွဲရင် PCOS ဟာ မိန်းမတွေအတွက် ကလေးမရခြင်းရဲ့အဓိကပင်မအကြောင်းရင်းဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကျွန်မလေ့လာခဲ့ရတယ် (လူတိုင်းမှာ တက်စရော်စတရုန်း‌ရော၊ ‘မ’ဟော်မုန်းလို့ခေါ်ကြတဲ့ အက်စရိုဂျင် (estrogen) နှစ်မျိုးလုံးတွဲရှိနေတတ်ကြတာပါပဲ အနည်းနဲ့အများသာကွာပါတယ် ဒီလိုဇီဝဗေဒအရရှိနေတဲ့ဟော်မုန်းတွေ၊ ခန္ဓာကိုယ်အစိတ်အပိုင်းတွေ ဥပမာ – ရင်သားတို့ကို ဘယ်ဟာကတော့ ဖို၊ ဘယ်ဟာကတော့ မ အစရှိသဖြင့်ဂျန်ဒါပြုလိုက်ကြတာတွေကလည်း သေချာစဉ်းစားကြည့်ရင် မေးခွန်းထုတ်စရာတွေပါပဲ ခန္ဓာကိုယ်ဝဖြိုးလို့ ရင်သားစူနေတဲ့ယောင်္ကျားတွေရဲ့ရင်သားတွေဟာ လိင်စိတ်အမြင်နဲ့ကြည့်ရှုမခံရသလို ဘော်လီဝတ်ဖို့လည်း ဘယ်သူကမှ သူတို့ကိုမတိုက်တွန်းပေမဲ့ ရင်သားမရှိတဲ့ ပါးပါးလျလျမိန်းမတစ်ယောက်ကိုတော့ ဘော်လီမပါဘဲ အိမ်ပြင်မထွက်သင့်ဘူးလို့ဆိုကြတာ ဘာကြောင့်လဲ? အများအလယ်မှာ ကလေးနို့တိုက်မဲ့မိခင်ကိုတောင်မှ သူတို့ရင်သားကို လိင်စိတ်အမြင်နဲ့ကြည့်ခံရမှာစိုးလို့ ပဝါခြုံခိုင်းတာ ဘာသဘောလဲ?)

ကလေးသန္ဓေတည်ဖို့ဆိုတာ သားအိမ်ထဲမှာ သားဥက သုတ်ကောင်နဲ့ပေါင်းစပ်မှသာလျှင်ဖြစ်နိူင်တာကိုး တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ PCOS ဟာ ရှားပါးလှတဲ့ရောဂါတစ်ခုမဟုတ်ဘဲ AFAB (assigned female at birth) လို့ခေါ်တဲ့ မွေးကတည်းက ကမ္ဘာ့လူဦး‌ရေထဲက မိန်းမလို့သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတဲ့လူ (ဒါက သားအိမ်နဲ့မွေးလာရင်၊ vulva နဲ့မွေးလာရင် တချို့ vulva ပါပေမဲ့ သားအိမ်မပါရင်တောင်မှ မိန်းမလို့သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတာကိုဆိုလိုတာပါ) ၁၅ ရာခိုင်နှုန်း (၁၅ မီလီလျံ) မှာဖြစ်နေတဲ့ရောဂါတစ်ခုလို့သိခဲ့ရတယ် တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာပဲ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာက ဒီလောက်အဖြစ်များတဲ့၊ AFAB တွေတော်တော်များများမှာကြုံနေရတဲ့ PCOS ရောဂါကိုပျောက်အောင်ကုသဖို့ဆေးဆိုတာ ခုထက်ထိမရှိသေးသလို၊ ပျောက်ဆေးရှာဖို့ သုတေသနတွေကိုလည်း အစိုးရတွေက အလုံအလောက်ပိုက်ဆံမပံ့ပိုးပေးကြဘူးဆိုတဲ့အချက်ပါပဲ အောက်မှာ PCOS အကြောင်း လင့်ခ်တွေထည့်ပေးထားပါတယ်

PCOS ဟာ သေစေလောက်အောင် အန္တရာယ်ရှိတဲ့ရောဂါတစ်ခုတော့မဟုတ်ပေမဲ့ diagnose လုပ်ခံလိုက်ရပြီးပြီဆိုရင်လည်း တစ်သက်လုံး ဒီ diagnosis နဲ့ပဲနေသွားရမဲ့ရောဂါတစ်မျိုးပဲ ကလေးယူဖို့စိတ်ဆန္ဒမရှိတဲ့မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကျွန်မအတွက်က ဟော်မုန်းအတက်အကျထိန်းဖို့ကလွဲလို့ PCOS ဟာ ကျွန်မရဲ့နေ့စဉ်ဘဝကို ထွေထွေထူးထူးတော့ သိပ်မထိခိုက်လှပါဘူး ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာမှာ သက်လတ်ရွယ်မိန်းမတစ်ယောက်ကို အပေါ်ယံမြင်တိုင်း ကလေးမယူသေးဘူးလား၊ ကလေးမရှိဘူးလားမေးတတ်ကြတဲ့သူတွေအဖို့၊ မိုးသီးဇွန်တို့လို မိန်းမတွေကို ဘယ်သူတွေကယူပြီး မျိုးဆက်ပွားပေးမှာလဲဆိုတဲ့အဆိုတွေကို လက်လွယ်စပယ်ပြောတတ်တဲ့သူတွေအဖို့ လူတိုင်းမှာ မျက်စိနဲ့အလွယ်မမြင်ရနေတဲ့အရာတွေရှိ‌နေတယ်ဆိုတာကို မေ့နေကြတာရယ်၊ ဒီလောက်တောင်မှ မိန်းမတွေကလေးမွေးရေး၊ နိူင်ငံတော်ရဲ့နောက်မျိုးဆက်တွေတည်ရှိရေးဟာဆိုရင်ပဲ မိန်းမတွေရဲ့အလုပ်လိုလို (ဟို ဘာလဲ ပုခက်လွှဲသောလက်သည် ကမ္ဘာကိုလွှမ်းနိူင်သည်ဆိုသလိုနဲ့ တစ်ဖက်လှည့်နဲ့ မိန်းမတွေမှာအသုံးဝင်တာဆိုလို့ သူတို့ရဲ့သားအိမ်တွေပဲရှိတယ်လို့ စာတစ်တန်ပေတစ်တန်ပြောဆိုရေးသားနေကြတဲ့ ဖြိုးသီဟတို့လို ခုခေတ်ယောင်္ကျားတက်ကျမ်းပညာရှင်ကြီးများဟာ မိန်းမတွေ ကလေးမရနိူင်ခြင်းရဲ့ကြီးမားလှတဲ့အကြောင်းရင်းတစ်ခုဖြစ်တဲ့ PCOS ရောဂါ‌ပပျောက်ရေးအတွက် ကုထုံးဆေးသုတေသနတွေကိုကျ အားမပေးမထောက်ပံ့မပြောဆိုကြတာလဲဆိုတာ အင်မတန်မှစိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ (အောက်မှာ လင့်ခ်ထည့်ပေးထားတဲ့ ဖြိုးသီဟရဲ့ဆောင်းပါးထဲမှာဆိုရင်လည်း “မိခင်”တွေဟာ နိူင်ငံတော်တည်ထောင်ရေးအတွက် နောင်မျိုးဆက်သစ်တွေမွေးမြူရေးအတွက် အရေးပါသူတွေဖြစ်လို့ ပညာတတ်မိခင်တွေလိုတယ်လို့ ဂျင်းကျွေးထားတာကို တွေ့ရပါတယ် တကယ်တမ်း မိခင်တွေသာ ပညာတတ်လာရင် ဒီဂျင်းတွေကိုစားတော့မှာတောင်မဟုတ်ပါ (ဒီနေရာမှာ ကျွန်မဆိုလိုချင်တဲ့ ပညာတတ်ဆိုတာ အတန်းပညာ ဘွဲ့ဒီဂရီမဟုတ်ဘဲ စဉ်းစားတွေးခေါ်နိူင်စွမ်းနဲ့ မေးခွန်းပြန်ထုတ်နိူင်စွမ်းတွေကို ဆိုလိုတာပါ ဖြိုးသီဟကတော့ ဘယ်လိုမျိုးကို ပညာတတ်လို့ဆိုလိုချင်သလဲမသိပါ)

စကားချပ်ခံချင်တာကလည်း အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့်ကလေးယူချင်သူတွေက ယူလို့ရပါတယ် ဘယ်သူ့ကိုမှ ကလေးမမွေးရဘူးလို့ ကျွန်မအမိန့်‌ပေးနေတာမဟုတ်ပါဘူး ပတ်ဝန်းကျင်ဖိအားတွေနဲ့ ဖြစ်ရိုးဖြစ်စဉ်တွေကြောင့်ဆိုတာထက် ဘာကြောင့် ကလေးယူရ/တာလဲဆိုတာ ကိုယ့်ဘာသာကိုယ်သဘောပေါက်ကြရင်ပြီးတာပါပဲ

ကလေးမွေးမြူရေး၊ ပြုစုစောင့်ရှောက်ရေးဟာ မိန်းမတွေရဲ့အလုပ်လို့သာမြင်ယောင်သတ်မှတ်ထားတဲ့ပြဿနာကိုထောက်ပြပြီးတော့ ဒီလို တမင်တကာဖန်ဆင်းထားတဲ့ “ငါတို့နောက်မျိုးဆက်သစ်တွေမရှိတော့ဘူး” ဆိုတဲ့အကြောက်တရားဟာ အရင်းရှင်စနစ်နဲ့လုပ်အားလည်ပတ်ရေးနဲ့အများကြီးချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာကိုလည်း ကျွန်မဆင်ခြင်မိတယ် သားမွေးရေးဟာ နဂိုကနဦးမှာ‌တော့ survival instinct လို့ခေါ်တဲ့ကျွန်မတို့လူသားမျိုးနွယ်ဆက်လက်တည်ရှိရေးကနေလှုံ့ဆော်လိုက်လို့လုပ်ကြတဲ့ သဘာဝဖြစ်စဉ်တစ်ခုလို့ယူဆကောင်းယူဆလို့ရပေမဲ့ အခုလိုကမ္ဘာ့အရင်းရှင်ခေတ်မှာ ဘယ်သူကမှ နောက်ထပ်မျိုးဆက်ကျန်ရစ်အောင် ကလေးမွေးကြတာမဟုတ်တော့ပါဘူး တကယ်လို့ အဲ့ဒါကြောင့် ကလေးမွေးကြတာဆိုရင်တောင်မှ အဲ့ဒီအကြောင်းရင်းဟာ ကျွန်မတို့ကို အပေါ်ယံလှည့်စားထားတဲ့အကြောင်းရင်းတစ်ခုသာဖြစ်တယ်

တစ်လောကကျွန်မသတင်းတစ်ခုဖတ်လိုက်ရတယ် ကနေဒါနိူင်ငံလူဦးရေဟာ ကျဆင်းလာနေပြီး ရှေ့လျှောက်မှာ ဒီနှုန်းအတိုင်းဆက်သွားရင် ကနေဒါနိူင်ငံရဲ့အလုပ်သမားအင်အားစု (worker force) ကျဆင်းလာနိူင်ခြေရှိနေတယ်တဲ့ ဒီနေရာမှာ ကျွန်မတို့မြန်မာနိူင်ငံလို အရှေ့တိုင်းနိူင်ငံတွေက အိမ်ထောင်သားမွေးရေးကို ရိုးရာတွေ၊ ဓလေ့တွေ၊ ဘာသာရေးတွေနဲ့ချိတ်ဆက်လေ့ရှိပေမဲ့ atheist ဘာသာမဲ့လို့ ကိုယ့်ကိုယ်ကိုခံယူကြတဲ့အနောက်နိူင်ငံတွေကတော့ သားမွေးမှုကို အလုပ်သမားအင်အားစုနဲ့ တိုက်ရိုက်အချိုးချပြောဆိုကြတယ် (တကယ်တမ်းကတော့ ဘာသာရေးက အဲ့လောက်မဲ့နေတာမဟုတ်ပါဘူး အမေရိကန်ဆိုရင်လည်း မြန်မာနိူင်ငံက ဗုဒ္ဓဘာသာကြီးစိုးမှုနည်းတူ God ဆိုတာကို နေရာတိုင်းမှာတွေ့နေရတာပါပဲ Trump နဲ့ republican တွေရဲ့နိူင်ငံရေးကမ်ပိန်းတွေမှာကိုက God bless America ဆိုတဲ့ဆောင်ပုဒ်ကို နေရာတိုင်းမှာ‌မြင်နေကြားနေရတာဟာ အမေရိကန်သည်လည်း ဘယ်လောက်ပင် နိူင်ငံရေးနဲ့ဘာသာရေးခွဲထားသည်ပြောပြော မြန်မာပြည်နိူင်ငံရေးကို ဗုဒ္ဓဘာသာလွှမ်းမိုးထားသလို ခရစ်ယာန်ဘာသာရေးက အမေရိကန်နိူင်ငံရေးအပေါ် အများကြီးယှက်နွှယ်နေသေးတယ်ဆိုတာပြနေတာပါပဲ)

အဲ့တော့ မေးခွန်းထုတ်စရာ ကျွန်မတို့ရဲ့လူသားဖြစ်တည်မှုဟာ အလုပ်သမားဖြစ်တည်မှုညီမျှခြင်းရဲ့တစ်ဖက်ခြမ်းမှာပဲရှိနေတာလား?

လူဖြစ်ဖို့ဆိုတာ အလုပ်လုပ်ဖို့လား? အလုပ်လုပ်ခြင်းသည် လူဖြစ်တာလား?

လူဖြစ်တာဟာ၊ လူမွေးတာဟာ လုပ်အားထုတ်လုပ်ဖို့လို့ ချက်ချင်းမြင်ယောင်လိုက်တာဟာ အရင်းရှင်စနစ်ကနေလာတဲ့အတွေးအခေါ်ယူဆချက်တစ်ခုပဲ ထုတ်လုပ်မှုတစ်ခုခုမှမရှိတော့တဲ့လူသားတစ်ယောက်ဟာ အဲ့ဒီနိူင်ငံ၊ အဲ့ဒီ economy အတွက်အသုံးမဝင်ဘူး၊ statistics ထဲမှာတောင် ထည့်တွက်လို့မရတဲ့ ဆန်ကုန်မြေလေးတစ်ယောက်ပေပဲလား?

ဆင့်ကဲထပ်မေးခွန်းထုတ်ရရင် မိန်းမဖြစ်ခြင်းသည် သားမွေးရုံသက်သက်လား? မိန်းမသည် သားအိမ်လား? သားအိမ်သည် မိန်းမလား? (Trans မိန်းမတွေကို မိန်းမလို့လက်မခံတဲ့သူတွေကတော့ အင်း လို့ဖြေကြမလားမသိပါဘူး)

ဒီနေရာမှာလည်း ဒီကနေဒါနိူင်ငံလူဦးရေကျဆင်းမှုနဲ့ လုပ်အားလျော့နည်းလာမှုသတင်းရဲ့အောက်ခြေမှာ ကနေဒါတို့၊ အမေရိကန်တို့လို အနောက်နိူင်ငံတွေရဲ့ economy ကို လှည့်ပတ်အောင် လုပ်ပေးနေတဲ့ ရွှေ့ပြောင်းအခြေချသူတွေရဲ့လုပ်အားဟာလည်း ဖျောက်ဖျက်ခံထားနေရသေးတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကိုပါ ဆက်စပ်မြင်လာနိူင်တယ် ကနေဒါလူဦးရေကျဆင်းလာမယ်လို့ဆိုတာဟာ ကနေဒါ”နိူင်ငံတော်”ရဲ့မျက်လုံးထဲမှာ “တရားဝင်နိူင်ငံသား” လို့သာမြင်တဲ့သူတွေကိုသာ ရေတွက်နေလို့ပဲဖြစ်တယ် တကယ်တမ်းက ကနေဒါရဲ့လူနေထူထပ်တဲ့မြို့ကြီးတွေမှာ အောက်ခြေလုပ်အားကိုထုတ်လုပ်နေကြသူတွေဟာ အာရှနဲ့ တောင်အမေရိကတိုက်ကလူညိုတွေသာဖြစ်တယ် ဒီလူညိုတွေရဲ့ သားမွေးမြူမှုလုပ်အားတန်ဖိုးဟာ လူဖြူတွေရဲ့သားမွေးမြူမှုလုပ်အားတန်ဖိုးဟာ ထပ်တူမညီလို့ လူဖြူလူဦးရေကျဆင်းလာမှုကသာလျှင် အင်မတန်စိုးရိမ်စရာသတင်းဖြစ်လာတာလား? မေးခွန်းတွေပဲ ကျွန်မထုတ်လိုက်ပါမယ်

ဒီနေရာမှာ လူမည်းဖီမီနင့်တွေးခေါ်ပညာရှင်နဲ့ပါမောက္ခ Joy James (ဂျွိုင်းဂျိမ်းစ်) ရဲ့ အရင်းရှင်စနစ်သာမက အနောက်ဒီမိုကရေစီလည်ပတ်မှုနဲ့ပါချိတ်ဆက်ပြီး မိန်းမတွေရဲ့သားမွေးမြူမှုနဲ့မိခင်ဖြစ်မှုသီအိုရီနဲ့ပါ ကျွန်မချိတ်ဆက်စဉ်းစားမိတယ် Joy James က ဒါကို captive maternal (ဖမ်းဆီးထိန်းချုပ်ခံထားရသော မိခင်ဖြစ်တည်မှု) လို့ သီအိုရီထုတ်ထားတယ် ၂၀၁၆ ခုနှစ်မှာထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ James ရဲ့ The Womb of Western Theory: Trauma, Time theft, and the Captive Maternal (အနောက်သီအိုရီ၏သားအိမ် – ထရော်မာ၊ အချိန်ခိုးခြင်းနှင့် ဖမ်းဆီးထိန်းချုပ်ခံထားရသောမိခင်ဖြစ်တည်မှု) စာတမ်းထဲမှာ captive maternal ကို James က ဒီလိုအဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ထားတယ် (စာတမ်း pdf အောက်မှာထည့်ပေးထားပါတယ်)

“Captive Maternals can be either biological females or those feminized into caretaking and consumption.”

“ဖမ်းဆီးထိန်းချုပ်ခံထားရသော မိခင်ဖြစ်တည်မှုများဆိုသည်မှာ ဇီဝဗေဒအရမိန်းမဖြစ်တည်မှုကို ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်နိူင်သကဲ့သို့ ပြုစုစောင့်ရှောက်ရေးနှင့် စားသုံးခြင်းလုပ်ငန်းတို့အတွက် ‘မ’ပြုခံလိုက်ရသောသူများကိုလည်း ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။”

ဆိုတော့ James ဆိုလိုတဲ့ captive maternal တွေဟာ မိမိမှာ ဇီ‌ဝဗေဒအရ သား‌အိမ်ပါနေလို့ အရင်းရှင်စနစ်လုပ်အားဆက်လက်လည်ပတ်စေရေးအတွက်သော်လည်းကောင်း၊ ရိုးရာဓလေ့အဓွန့်ရေးတည်တံ့ရေးဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်အောက်ကသော်လည်းကောင်း၊ အမျိုးသားရေးခေါင်းစဉ်အောက်ကသော်လည်းကောင်း သူတို့ရဲ့ လူမှုလုပ်ရပ်ကို အိမ်ထောင်သားမွေးခြင်းတစ်ခုတည်းနဲ့ တမင်တကာ ဖမ်းဆီးထိန်းချုပ်ခံလိုက်ရတဲ့မိန်းမတွေအပြင် အခြားသော မာ့စ်ဝါဒီမှာ social reprodutive labor လို့ခေါ်တဲ့ သားအိမ်တော့မရှိဘူး (သို့) ဇီဝဗေဒအရ သားမမွေးပေးပေမဲ့ လူမှုရေးချောမွေ့လည်ပတ်စေရေးအတွက် အဖက်ဖက်ကနေပံ့ပိုးကြတဲ့သူတွေလည်းဖြစ်ကြတယ် ဒီ social reproductive labor ကိုများသောအားဖြင့်လည်း မိန်းမတွေက ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ကြရတာများပါတယ် ဒါပေမဲ့ မိန်းမမဟုတ်တဲ့သူတွေလည်း ဒီနေရာမှာ ဒီတာဝန်တွေယူထားရတာတွေလည်းရှိနိူင်ပါတယ်

ဒါမှမဟုတ် အခြားသောမိန်းမတစ်ယောက်၊ လူညို၊ လူမည်းကလေးထိန်း/နို့ထိန်းမိန်းမတစ်ယောက် ကိုလိုနီလူဖြူမိန်းမတစ်ယောက်ရဲ့ကလေးတွေကိုပြုစုပျိုးထောင်ပေးရတာမျိုးပေါ့ ဒီဥပမာတွေက ကိုလိုနီခေတ်ကစခဲ့ပေမဲ့ ခုချိန်ထိ girlboss movement ထွန်းကားလာတဲ့လူဖြူနိူင်ငံတွေနဲ့ အီလစ်လူတန်းစားတွေမှာ ‌ဆက်လက်‌တွေ့မြင်နေရသေးတုန်းပါပဲ လူဖြူမိန်းမတွေက သူတို့ရဲ့ captive maternal ကဏ္ဍဖြစ်တဲ့ သားမွေးမှုကိုလုပ်မယ်၊ ဒါပေမဲ့ မွေးပြီးနောက် ဒီကလေးကို လူတစ်လုံးသူတစ်လုံးဖြစ်လာအောင် ပြုစုပျိုးထောင်ပေးတဲ့ captive maternal တွေကတော့ လူမည်း၊ လူညို (သို့) လက်လုပ်လက်စားလူတန်းစားမိန်းမတွေဖြစ်နေကြမယ်

James ကတော့ captive maternal တွေကို အမေရိကန်ရဲ့ကျွန်ပြုခြင်းသမိုင်းကြောင်းနဲ့ လက်ရှိအမေရိကန်စစ်တပ်စနစ်နဲ့ချိတ်ဆက်ပြီး သီအိုရီထုတ်ထားပါတယ် အမေရိကန်လူမည်းကျွန်ပြုခြင်းစနစ်မှာဆိုရင်ရော captive ဆိုတဲ့ capture ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံရတယ်ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ အင်္လကာသာသာတောင်မဟုတ်ပါဘူး ကျွန်အနေနဲ့ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံထားရတဲ့လူမည်းမိန်းမတွေရဲ့ အိမ်မှုကိစ္စဗာဟီရတွေတင်သာမက လူဖြူသခင်/သခင်မတွေအတွက် လူမှုပြန်လည်ထုတ်လုပ်ရေးလုပ်အားတွေတင်သာမက ရံဖန်ရံခါ လူဖြူသခင်ရဲ့မုဒိမ်းကျင့်ခြင်းကိုခံရပြီး ကလေးလွယ်မွေးရတဲ့ reproductive လုပ်အားကိုပါအတင်းအဓ္ဓမလုပ်ကိုင်ကြရတဲ့ ရုပ်ဝတ္တုပိုင်းဆိုင်ရာကိုယ်နှိုက်ကိုက ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံထားရတဲ့ မိခင်ဖြစ်တည်မှုကို James ကထောက်ပြတာပါပဲ စိတ်ဝင်စားရင်တော့ James ရဲ့စာတမ်းကိုဖတ်ကြည့်ပါ

မိန်းမလို့ယူဆခံရရင်ကိုပဲ မိန်းမတစ်ယောက်ရဲ့လူမှုလုပ်ငန်းစဉ်နဲ့ဖြစ်တည်ရခြင်းအကြောင်းရင်းကို သားမွေးခြင်းတစ်ခုတည်းနဲ့ပဲဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံထားရနေသေးတာကို မနှစ်မြို့မိဘူး တကယ်လို့ ကျွန်မက သားအိမ်နဲ့မွေးလာပေမဲ့ ၂၀၂၄ ခုနှစ် အိုလံပစ်မှာ ဟိုးလေးတကျော်ကျော်ဖြစ်သွားတဲ့ Imane Khelif (အီမန် ခါလစ်ဖ်) ရဲ့ ဂျန်ဒါဖြစ်တည်မှုကို ဝိုင်းဝန်းဝေဖန်ကြသလိုမျိုး မိန်းမလို့အများက ကျွန်မကိုမမြင်ဘူးဆိုရင်ရော ဘယ်လိုလုပ်ကြမလဲ? မိန်းမဆိုပေမဲ့၊ တကယ်တမ်းလည်း အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ကလေးလိုချင်ပေမဲ့ အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ကလေးမရနိူင်တဲ့၊ မြုံနေတဲ့ (မိန်းမတစ်ယောက်မြုံနေတာဟာ ဘာလို့သူ့ကိုဆဲဆိုရှုံ့ချတဲ့စကားအနေနဲ့ ဥပမာ “အမြုံမ” လို့သုံးရတာလဲ?) အင်မတန်မှသေးငယ်နှုတ်စိတ်လှတဲ့သတ္တဝါတစ်ကောင်ဖြစ်တဲ့ကျွန်မနဲ့ယှဉ်လိုက်ရင် အင်မတန်မှကြီးမားကျယ်ပြန့်နက်ရှိုင်းလှတဲ့စကြဝဠာအဏ္ဏဝါကမ္ဘာလောကကြီးထဲမှာ ကျွန်မ DNA တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းပါဝင်နေတဲ့ နောက်ထပ်လူသားတစ်ယောက်ကို ချန်ထားခဲ့ဖို့ဆိုတာ ကျွန်မရဲ့အိမ်မက်တစ်ခုမဟုတ်ပါဘူး အရင်းရှင်စနစ်နဲ့ခေတ်မှာ မိန်းမဆိုတဲ့ပညတ်ချက်နဲ့မွေးဖွားကြီးပြင်းလာခဲ့ရသူတစ်ဦးအနေနဲ့ ကျွန်မဟာလည်း captive maternal တစ်ဦးပါပဲ ကျွန်မသားအိမ်ကနေသာ ‌သားမမွေးခဲ့ရင်သာနေမယ်၊ အခြားသောနည်းလမ်းတွေနဲ့ ပြုစုစောင့်ရှောက်မှုလုပ်အားစက်ဝိုင်းထဲမှာ အလိုမတူလည်း ပါဝင်လည်ပတ်နေရတဲ့သူတစ်ယောက်ပါပဲ အချုပ်ထဲမှာမွေးတဲ့ကလေးလို ဒီလိုဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခံထားရပြီးသားဖြစ်တဲ့မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ ထပ်ခါထပ်ခါ စဉ်ဆက်မျိုးဆက်ဆက်လက်ဖမ်းဆီးချုပ်နှောင်ခြင်းမခံစေချင်လို့ ဘယ်သောအခါကမှသားမွေးချင်စိတ်ဆန္ဒမရှိတဲ့၊ ရိုင်းစိုင်းတဲ့မိန်းမပဲဆိုဆို မိခင်စိတ်လားလားမျှမရှိတဲ့၊ သားမွေးဖို့လည်း ကျွန်မဇီဝဗေဒကိုယ်ခန္ဓာကြီးကိုယ်နှိုက်ကိုက လက်မြှောက်လက်လျှော့လိုက်ပြီဖြစ်တဲ့ ကျွန်မကို လမ်းမှာများ နောက်တစ်ခါကြုံရင် ကလေးဘယ်တော့မွေးမှာလဲ၊ ကလေးမယူသေးဘူးလားလို့များ မမေးလိုက်စမ်းပါနဲ့တော့လေ ‌မတတ်သာလွန်းလွန်းလို့ မေးဖြစ်မယ်ဆိုရင်လည်း “ကျွန်မ အမြုံမကြီးပါ” လို့ပြန်ဖြေရုံကလွဲလို့ ဒီထက်ပိုပြီး ကျွန်မလည်းမစွမ်းသာလှပါဘူးလေ

ပုံ – အခကြေးငွေဖြင့် ကုသိုလ်ဖြစ်လူဝယ်ယူအလွှတ်ခံရရန် စောင့်ဆိုင်းနေကြသော လှောင်အိမ်ထဲမှဇီးကွက်များ

အမေရိကန် National Library of Medicine မှထုတ်ပြန်သော PCOS ဆိုင်ရာသုတေသနဆောင်းပါး
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7879843/?fbclid=IwY2xjawFEQmdleHRuA2FlbQIxMAABHbd00VFeXRAiCh63H8xKHN2VJ-Udmi9EN4dDVuFsiW8yvl6aXzTqfh_SWQ_aem_3pD-dN4YAaytQIAm-ftnxA#:~:text=Today%2C%201%20in%20every%2010,prevalence%20of%20PCOS%20were%20rare

Center for Disease Control မှထုတ်ပြန်သော PCOS ‌အကြောင်း
https://www.cdc.gov/diabetes/risk-factors/pcos-polycystic-ovary-syndrome.html?fbclid=IwY2xjawFEQmxleHRuA2FlbQIxMAABHSCIsEf2gTQY1M3a1PjzOdCNLxzscJ3gmERg920CA6I51HegXwnDzYn9qA_aem_m5sDIDVcryvIdQZJUfk_Xg#:~:text=About%20PCOS%20and%20diabetes&text=PCOS%20can%20cause%20irregular%20menstruation,many%20as%205%20million%20people

၂၀၂၄ အိုလံပစ် boxing အားကစားသမား Imane Khelif မှ ဂျန်ဒါအကြမ်းဖက်မှုမလုပ်ရန်တောင်းဆိုခြင်းသတင်း
https://www-nbcnews-com.cdn.ampproject.org/v/s/www.nbcnews.com/news/amp/rcna165169?amp_gsa=1&amp_js_v=a9&usqp=mq331AQIUAKwASCAAgM%3D&fbclid=IwY2xjawFEQnBleHRuA2FlbQIxMAABHW6j7vTp976OUlORDtsFm5P_B__rBDWg69xOvlZUwmgGp-1FKfJUxVzbOQ_aem_o1Gu1bx5dCExuNCNWEF-aA#amp_tf=From%20%251%24s&aoh=17253760867152&referrer=https%3A%2F%2Fwww.google.com&ampshare=https%3A%2F%2Fwww.nbcnews.com%2Fnbc-out%2Fout-news%2Folympic-boxer-gender-imane-khelif-algeria-bullying-rcna165169

Joy James ၏ ၂၀၁၆ ခုနှစ်ထုတ် The Womb of Western Theory: Trauma, Time Theft, and Capital Maternal စာတမ်း pdf
https://sites.williams.edu/jjames/files/2019/05/WombofWesternTheory2016.pdf

ဖြိုးသီဟရဲ့ The Voice Weekly တွင် ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေခဲ့သော “မိခင်ဘဝကို ပရော်ဖက်ရှင်နယ်ကျကျ ဖြတ်သန်းပါ” ဆောင်းပါး
https://www.facebook.com/share/p/1JpKZLCfvs8GFGpx/?mibextid=oFDknk

 

တဒင်္ဂများ

အမည်မသိရေးသားပြီး မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ မူရင်းဝတ္ထုတိုကို စနစ်များဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းဆိုင်ရာသိပ္ပံစိတ်ကူးယဥ် (Abolition Science Fiction) ဝတ္ထုတိုပေါင်းချုပ်တွင် ၂၀၂၂ ခုနှစ်၌ပုံနှိပ်ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ စနစ်များဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းဆိုင်ရာသိပ္ပံစိတ်ကူးယဥ် ဝတ္ထုတိုပေါင်းချုပ်မူရင်းနှင့် ၄င်းနှင့်ဆက်စပ်သောအခြားအကြောင်းအရာများကို https://abolitionscifi.org/ website တွင် အခမဲ့ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုနိူင်သည်။

 

***စာဖတ်သူများသတိပြုရန် – လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်ခံရခြင်းအကြောင်းများပါရှိသည်။

 

မိတ်ဆက် – လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာအကြမ်းဖက်ခံခဲ့ရဖူးတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ တစ်ခါတစ်လေ (ခဏခဏ) ငါ့ကိုယ်ငါနပန်းပြန်ပြန်လုံးရတဲ့အချက်တစ်ချက်က ငါ့ကိုနာကျင်အောင်လုပ်ခဲ့တဲ့သူတွေကို နာကျင်စေချင်တာပဲ။ တခြားလူတွေကိုယ်စားတော့ မပြောချင်ပါဘူး။ ဒါပေမဲ့ ငါ့လိုမျိုးခံစားနေကြရတဲ့သူတွေအများကြီးရှိလောက်မလား။ တကယ်တော့ ငါတို့အားလုံးဟာ ကလဲ့စားချေလိုစိတ်တွေ၊ လက်တုံ့ပြန်ချင်တဲ့စိတ်တွေနဲ့ကြီးပြင်းလာကြရတာပဲမဟုတ်လား။ ဒါပေမဲ့ စနစ်တွေကိုဖြိုချဖျက်ဆီးဖို့ဆိုရင်တော့ အဲ့ဒီ့စိတ်တွေရဲ့ဆန့်ကျင့်ဘက်ကို ငါတို့လုပ်နိူင်မှဖြစ်မယ်။

 

အဲ့ဒီတော့ ရော့ ဒီမှာ ဆိုက်ဘာကမ္ဘာထဲမှာ ကလဲ့စားပြန်ချေလို့ရတဲ့စက်တစ်လုံး။ နင့်ဘဝထဲက အမှောင်မိုက်ဆုံးအချိန်တွေကို ဆိုက်ဘာကမ္ဘာပေါ်လွှင့်တင်လိုက်ပြီး ထပ်ခါထပ်ခါပြန်နေကြည့်လို့ရမဲ့ ကမ္ဘာအတုတစ်ခု။ ဒီကမ္ဘာတုထဲမှာ နင့်ဘဝထဲကအမှောင်မိုက်ဆုံးအချိန်တွေဆီကို ခဏခဏပြန်အလည်သွားလို့ရမယ်၊ ကြိုက်သလောက် ပြန်သွားကြည့်လို့ရမယ်၊ ရပ်ချင်တဲ့နေရာမှာ ရပ်ကြည့်လို့ရမယ်၊ ပြန်စချင်စလို့ရမယ်၊ ဇာတ်လမ်းကို ပြောင်းကြည့်ချင်ရင်လည်းပြောင်းကြည့်လို့ရမယ်။ နင့်မှာ ထိန်းချုပ်ပိုင်ခွင့်အပြည့်ရှိမယ်။ အဲ့ဒီအချိန်တွေနဲ့ အဲ့ဒီအချိန်တွေထဲမှာရှိနေခဲ့တဲ့သူတွေနဲ့ (မေ့မရမဲ့အတူတူ) ပြန်ပေါင်းသင်းဆက်ဆံကြည့်တဲ့အခါ ဘာတွေများဆက်ဖြစ်လာနိုင်မလဲဆိုတာ အာရုံပေါင်းမျိုးစုံကနေတဆင့်စမ်းသပ်ကြည့်လို့ရမဲ့ ကွင်းပြင်တစ်ခုပေါ့။ ဒီကမ္ဘာတုမှာ ကလဲ့စားချေချင်ရင်လည်းချေလို့ရမယ်၊ တရားမျှတမှုတစ်ခုခုလိုချင်တယ်ဆိုလည်းရမယ်၊ ဒါမှမဟုတ် ငြိမ်းချမ်းရေးယူမယ်ဆိုလည်းရမယ်။ ဘာအကန့်အသတ်မှမရှိဘူး။ အဲ့ဒီလူတွေကို ငါတို့ကြိုက်တာကို ကြိုက်သလို ထပ်ခါထပ်ခါလုပ်လို့ရတဲ့နေရာတစ်ခု၊ ငါတို့ရဲ့ကလဲ့စားချေချင်စိတ်တွေ၊ အစားထိုးပြန်လိုချင်စိတ်တွေ၊ အပြစ်ပေးချင်စိတ်တွေ၊ စိတ်အာသာဖြေချင်စိတ်တွေ၊ ပြန်ပြီးရွေးချယ်လိုစိတ်တွေကို လိပ်ပြာမလုံဖြစ်စရာမလိုဘဲ ငါတို့ကိုယ်ငါတို့ပြန်လည်ကုစားပေးနိူင်တဲ့စွမ်းအားတစ်ခုကို လက်တွေ့ပုံဖော်လို့ရတဲ့နေရာတစ်ခု။

 

ဒီကမ္ဘာတုထဲ လွှင့်တင်ချင်တာတွေရှိသလား?

 

ထောင်တွေကိုဖျက်သိမ်းပစ်တာမျိုး၊ ဂျန်ဒါဆိုတာကိုဖျက်ဆီးပစ်တာမျိုးလိုမျိုး ကိစ္စကြီးကြီးကျယ်ကျယ်တွေအကြောင်း ငါချရေးကြည့်လို့ရသားပဲ။ ဒါပေမဲ့ မရေးဖြစ်ဘူး။ ထောင်တွေရော ဂျန်ဒါရောကပါ စောက်ရမ်းအရေးမပါတဲ့အရာတွေဆိုတာ အသိသာကြီးပါ။ ဒါပေမဲ့ ပထမအလုပ်ရုံလည်းပြီးရော အမှောင်ထဲမှာ ငါတစ်ယောက်တည်းမျက်စိကြောင်နေမိတယ်။ စာရေးခြင်းနဲ့အရေးခံရခြင်းကြားက ဟိုမရောက်ဒီမရောက်စပ်ကြားနေရာတစ်ခုက ဆည်းဆာရောင်ခြည်တွေသန်းနေတဲ့ဒီတဒင်္ဂတစ်နေရာက မျက်စိရှေ့မှာပြန်ပေါ်လာပြန်တယ်။ ငါ့မှာ ဒီအကြောင်းကိုစာနဲ့ချရေးပြီး ဒီတဒင်္ဂထဲပြန်နေကြည့်ဖို့ကလွဲလို့ ရွေးချယ်စရာမရှိဘူး။

 

ကမ္ဘာတုက ဒီမှာစတယ်။

 

ဟာ။ နင်နဲ့ငါနဲ့စကားပြောနေကြတာပဲ။ ကောင်းပြီလေ။ ဘာကြောင့်မှန်းမသိ အိစ်တန်ဒါက အီရန်ဘီးလ်ရဲ့ကော်ဖီဆိုင်ထဲမှာ ငါတို့နှစ်ယောက်ရောက်နေကြတာပဲ။ ငါ့ဦးနှောက်ထဲက ဘယ်စေ-ာက်အစိတ်အပိုင်းကနေ ဒါကိုမှတ်မိနေတာလဲမသိဘူး။ လွှင့်တင်မှုလုပ်နေတာကြောင့် ငါ့မှတ်ဉာဏ်တွေထဲကပုံရိပ်တွေကို ကယောင်ကတန်းရောသမမွှေသွားတယ်ထင်ပါ့။ အဲ့တော့လည်း ဒီမှာ ငါတို့နှစ်ယောက်။ နင်နဲ့ငါကြားက အနီနဲ့အဖြူကွက်ကြားပလတ်စတစ်စားပွဲခင်းက စေးကပ်ကပ်နဲ့ အသံတကျွိကျွိမြည်နေတယ်။ ကော်ဖီဆိုင်တစ်ဆိုင်လုံးမှာ လူတွေစကားစမြည်ပြောသံတွေနဲ့ပြည့်နေပြီး ရာရွန်မစ်ချယ်က ငါ့အနောက်မှာ ဟိုလှုပ်ဒီလှုပ်နဲ့ ဘာလုပ်နေတာလဲမသိဘူး။ သူ့ရဲ့ဒေါက်ဖိနပ်မြင့်မြင့်အသံကို ငါကြားနေရတယ်။ ငါ့လက်တွေကို ငါပြန်ငုံ့ကြည့်လိုက်တယ်။ ငါ့ရှေ့က အဖြူညစ်ညစ်ရောင်ကော်ဖီခွက်ဆီက အနွေးဓာတ်က လက်တွေမှာလာဟပ်နေကြတယ်။ သကြားနိုင်ချင်းထည့်ထားတဲ့လက်ဖက်ရည်ပူပူနံ့က လေထဲမှာအပြည့်ပဲ။

 

ငါပြောင်းလဲချင်တဲ့ကိစ္စကြီးကြီးကျယ်ကျယ်တွေအကြောင်း ချရေးလို့ရပေမဲ့ အမှန်တိုင်း‌‌ပြောရရင် နင်နဲ့ထိုင်နေခဲ့တဲ့ဒီစကားဝိုင်းအကြောင်းကို ငါမြင်ယောင်မိရတဲ့အကြောင်းရင်းက မှိန်းခနဲဖြစ်သွားရာကနေ ငါကိုယ်ငါတစ်ကိုယ်ကောင်းဆန်ချင်မိတယ်ဆိုတာကို သတိရမိလို့ပဲ။ အရာအားလုံးကိုပြောင်းလဲသွားစေမဲ့  အင်မတန်မှသေးငယ်လှတဲ့ကိစ္စရပ်တစ်ခုအကြောင်းကို ငါချရေးချင်တယ်။ အဲ့ဒါမှ အရာအားလုံး ပိုကောင်းသွားစေလိမ့်မယ်။

 

ငါရှေ့မှာ နင့်ပုံပေါ်လာလာချင်း ငါ့နှုတ်ကစကားလုံးတွေက အက်စစ်ပူရည်တွေပါးစပ်ကနေဒလဟောသွန်ချလိုက်သလိုမျိုး တားမရဆီးမရထွက်ကျလာကြတာပဲ။

နင့်နဲ့မတွေ့ခဲ့ရရင်အကောင်းသားအဲ့နေ့ညကငါ့အခန်းထဲကိုဝင်လာဖို့နင့်ကိုမဖိတ်ခဲ့ရအကောင်းသားငါခံစားခဲ့ရစေသလိုနာကျင်မှုမျိုးနင့်ကိုခံစားရစေချင်လိုက်တာငါ့လက်ထဲမှာခုနေအနုမြူဗုံးတစ်လုံးသာရှိနေခဲ့ရင်အခုချက်ချင်းနင့်ဦးနှောက်တွေပွင့်ထွက်သွားအောင်ခွဲပလိုက်ချင်လိုက်တာငါ့တစ်ကိုယ်လုံးကအသားစိုင်တွေထဲမှာခံစားနေရတဲ့ကျူးကျော်ခံရမှုမျိုးနဲ့အကြောက်တရားမျိုးကိုနင့်ကိုခံစားရဖူးစေချင်လိုက်တာငါ့ဘဝကိုနင်ဇောက်ထိုးမိုးမျှော်ဖြစ်သွားစေသလိုနင့်ဘဝကိုလည်းငါဖျက်ဆီးပစ်ချင်လိုက်တာနင့်ကိုစောက်ရမ်းနာကျင်စေလိုက်တာ။ ကလဲ့စားချေချင်စိတ်တွေနဲ့ပြည့်နှက်နေတဲ့နာကျင်မှုမျိုးကို ငါခံစားနေရတယ်။ ဘာလုပ်လို့လုပ်ရမှန်းတောင်မသိဘူး။ ကမ္ဘာတုက ငါ့စိတ်ထဲကခံစားချက်ကိုသတိပြုမိတော့ တုံ့ပြန်ချက်တစ်ခုလုပ်ဖို့နှိုးဆော်တယ်။ လက်နက်တစ်ခုက နင်နဲ့ငါနဲ့ကြားက စားပွဲပေါ်မှာပေါ်လာတယ်။ ငါ့လက်တွေက အဲ့လက်နက်ကိုလှမ်းယူဖို့အားပြုလိုက်တယ်။ လက်နက်က လေးလေးပင်ပင်နဲ့ လက်ထဲမှာကိုင်ရတာ သက်တောင့်သက်တာရှိလိုက်တာ။ ပြီးတော့ ငါချိန်လိုက်တယ်။ ပြီးတော့ နင့်ဦးနှောက်တွေကို ငါပစ်ခွဲပလိုက်တယ်။

 

နင့်တစ်ကိုယ်လုံးအစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာ။

နင်အချိုးပြောင်းသွားတယ်။

 

ငါတို့နှစ်ယောက်သား တိတ်တိတ်ကလေး အကြာကြီးထိုင်နေမိကြတယ်။ ငါ့မှာပြောပြစရာဆိုလို့ နာကျင်တာပဲရှိလို့ ဘာစကားမှပြောနေစရာအကြောင်းမှမရှိတာ။ အဲ့ဒါအပြင် ပြီးခဲ့တဲ့တစ်ခေါက်တုန်းက နင့်ရဲ့စကားပြောတဲ့စနစ်ကို ငါဖယ်ပစ်ခဲ့တာကိုး။ ဟား ဟား ဖက်ခ်ယူ။

 

လူတွေပြောကြသလိုပေါ့။ ဘာတွေပဲဖြစ်နေဖြစ်နေ ကမ္ဘာတုကတော့ ‌ရှေ့ဆက်ဦးမှာပဲ။ ဒုတိယအဆင့်ထဲ ငါဝင်လိုက်တယ်။ အဲ့ဒီအချိန်ကိုပြန်ကြည့်ရမဲ့အဆင့်ရောက်ပြီလေ။

 

ငါ့ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုလုံးအမှောင်ဖုံးသွားတယ်။ ငါတို့ကြားက အကျည်းတန်လှတဲ့ပလတ်စတစ်အခင်းပေါ်ကို မိုးပေါ်ကနေ ပုံရိပ်တစ်ခုကျလာတယ်။ မှိတ်တုပ်မှိတ်တုပ်လင်းနေတဲ့ခပ်မှိုင်းမှိုင်းရောင်စုံမီးရောင်တွေအောက်က ပင်ပန်းနွမ်းနယ်နေတဲ့ ဖုံးတချို့ကွယ်တချို့အင်္ကျီစလွှမ်းထားတဲ့ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခု။ အသားအရည်က ညစ်နွမ်းနွမ်းနဲ့ ဖြူဖတ်ဖြူရော်။ ခေါင်းတွေရှုပ်နေပြီး ငြင်းဆန်ဖို့မတတ်သာဖြစ်နေတဲ့ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခု။ (ဘယ်တုန်းကရော ငြင်းဆန်တတ်ဖို့ အသင်ခံခဲ့ရဖူးလို့လဲ?) အံ့အားသင့်မှုကြောင့် ရုပ်ထုတစ်ထုလိုတောင့်မာနေပြီး စိုစွတ်ထိုင်းမှိုင်းနေတဲ့အခန်းတစ်ခန်းထဲမှာ သော့ခတ်ပိတ်ခံထားရတယ်။ အာရုံထဲမှာ ဘာဆိုဘာမှမရှိဗလာဖြစ်ပေမဲ့ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း ဘာလုပ်လို့ဘာကိုင်ရမှန်းမသိဖြစ်နေတယ်။ ဘာဖြစ်နေတာလဲဆိုတာကို အဲ့ဒီအချိန်မှာ နားမလည်နိူင်ခဲ့ဘူး။ အဲ့အချိန်ကတည်းက ငါ့အနာဂတ်ထဲထိ တောက်လျှောက်ယစ်ပတ်တွယ်ညှိနေလာခဲ့တဲ့ပုံပြင်တစ်ပုဒ်အကြောင်းကို နှစ်တွေအတော်ကြာတော့မှ ရုတ်တရက်မျက်နှာချင်းဆိုင်မိတဲ့အခါမှ သဘောပေါက်နားလည်လာခဲ့တယ်လေ။

 

အို ဟုတ်သားပဲ။ ငါ့ပုံပြင်က ကလဲ့စားချေချင်စိတ်တွေနဲ့ပြည့်နေတဲ့နာကျင်မှုတစ်ခု။

 

ဒါပေမဲ့လည်း။

 

ဒါပေမဲ့လည်း။

 

မျက်တောင်တစ်ချက်ခတ်လိုက်တယ်။ ငါတို့ကြားမှာ မှိတ်တုပ်မှိတ်တုပ်နဲ့ပေါ်လာတဲ့ အေးစက်မာတောင့်နေတဲ့ နောက်ထပ်ခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုကို အားယူကြည့်လိုက်မိတယ်။ ဒီခန္ဓာကိုယ်ကလည်း နာကျင်နေပြီး ပွေ့ပိုက်ဖြေသိမ့်မှုတစ်ခုခံစားရဖို့လိုနေတယ်ဆိုတာ ငါသိလိုက်တယ်။ ဟင့်အင်း – ငါကဖြေသိမ့်ပေးမှာတော့မဟုတ်ဘူး၊ အဲ့ဒါဘယ်တော့မှဖြစ်လာမှာမဟုတ်ဘူး၊ ဘယ်တုန်းကမှ နင့်ကိုဖြေသိမ့်ပေးချင်ခဲ့တာမဟုတ်ဘူး။ ဒါပေမဲ့ တခြားလူတစ်ယောက်ယောက်ကတော့ နင့်ကိုပွေ့ပိုက်ကြင်နာပေးချင်ပေးမှာပေါ့။ ပါတီတစ်ခုမှာကြားခဲ့ရတာက ငါ့အပြင်နင်ဒီလိုလုပ်ခဲ့တဲ့တခြားလူတွေရှိသေးတယ်ဆို။ ဒီခန္ဓာကိုယ်နှစ်ခုလုံးက နာကျင်နေကြတယ်ဆိုတာ ငါသိပါတယ်။ ငါ့ခန္ဓာကိုယ်အပေါ်နင်လုပ်ခဲ့တဲ့နာကျင်မှုက အခုတော့ ဘာမှအရေးမကြီးတော့ဘူးထင်ပါတယ်။ ငါ့ကိုယ်ငါ ကုစားဖို့လိုတယ်။ နင့်ကိုယ်နင်လည်း ကုစားဖို့လိုတယ်။ ငါတို့နှစ်ယောက်လုံး နာကျင်နေတာတွေရပ်လိုက်သင့်ပြီ။

 

ဒါပေမဲ့လည်း။

 

ဒါပေမဲ့လည်း။

 

ငါ့တစ်ကိုယ်လုံးက ဒေါသတွေနဲ့တုန်ယင်နေတာပဲ – ပါတီတစ်ခုမှာကြားခဲ့ရတာက ငါ့အပြင်တခြားလူတွေကိုလည်း နင်ဒီလိုလုပ်ခဲ့တာဆို – နင့်ခေါင်းကို ငါခွဲပလိုက်ချင်တုန်းပဲဆိုတာ ငါသိတယ် (ဒါကိုတော့ ငါမညာချင်ပါဘူး) အဲ့ဒီတော့ ငါထပ်လုပ်မိပြန်တယ်။

 

နင့်တစ်ကိုယ်လုံးအစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာ။

စိတ်အားရသွားတယ်လို့ ငါ့ကိုယ်ငါမခံစားရဘူး။ စိတ်ထဲမှာလည်းပေါ့မသွားဘူး။ ငါ့မှာအပြစ်ရှိသလိုတောင် ခံစားရတယ်။

 

နင့်ပုံရိပ်တုပြန်ရုပ်လုံးပေါ်လာတဲ့အချိန် အောက်ကိုငုံ့ကြည့်မိတယ်။ ငါ့လက်နက်ကတော့ အငွေ့ပြန်သွားပြီ။ လက်နက်အစား ငါ့လက်ခုပ်ထဲမှာ အစေ့သေးသေးလေးတွေအပြည့်ပဲ။ ကြီးထွားဖို့အချိန်အများကြီးလိုသေးပေမဲ့ ကုစားဖို့အတွက်ဖြစ်နိူင်ချေလေးတွေဖြစ်တဲ့ ငါ့ကိုယ်တွင်းထဲကဒီအစေ့လေးတွေကို ပြုစုပျိုးထောင်ပေါင်းသင်ဖို့ အများကြီးကြိုးစားခဲ့ရတယ်ဆိုတာကို ငါသိတယ် ဆိုတာ အမှတ်ရလိုက်မိတယ်။ ဒီအစေ့လေးတွေကြီးထွားလာတာကိုစောင့်ဖို့ ငါတစ်ဘဝလုံးကြာချင်လည်းကြာမှာပေါ့။ တချို့ကတော့ သေဆုံးသွားပြီး တချို့ကတော့ ဆက်လက်ရှင်သန်ချင်ရှင်သန်ကြမှာပေါ့။ တစ်စေ့နှစ်စေ့လောက်ကတော့ ကောင်းကောင်းကြီးဖွံ့ဖြိုးချင်ဖွံ့ဖြိုးမှာပဲ။ ဒီလိုနာကျင်မှုမျိုးက အနှစ်သာရတွေဆုပ်ယူခံလိုက်ရတဲ့သစ်သီးစေ့လေးတွေလို ဒီအစေ့လေးတွေကိုရှုံ့တွသွေ့ခြောက်သွားစေလိမ့်မယ်ဆိုတာ ငါသိနေတယ်။

 

ပြင်ပကမ္ဘာမှာ နင်နဲ့ငါနဲ့ဘယ်တော့မှဆုံစရာအကြောင်းမရှိဘူးဆိုတာ ငါသိတယ်။ ဒါပေမဲ့ ငါ့ရဲ့အစေ့လေးတွေကို အချိန်နဲ့နေရာတွေထဲမှာပြန့်ကျဲနေတဲ့ကြယ်လေးတွေလိုပဲ ငါမြင်ယောင်မိတယ်။ ငါတို့နှစ်ယောက်လုံးက သူတို့ကိုမြင်နေရတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူတို့က ငါတို့နှစ်ယောက်ကို ဘယ်တော့မှချိတ်ဆက်ပေးမှာတော့မဟုတ်ဘူး၊ ဟင့်အင်း။ ငါတို့က အဓိပ္ပါယ်ရှိလှတဲ့ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးမျိုးနဲ့ချိတ်ဆက်ထားတာမှမဟုတ်တာ။ လူတစ်ယောက်ကနေ နောက်တစ်ယောက်ကို နာကျင်အောင်လုပ်လေ့ရှိတဲ့၊ ဘဝလမ်းကြောင်းတစ်ခုကိုပြောင်းလဲစေတဲ့၊ အရေပြားတွေကိုအခွံချွတ်ချလိုက်ချင်လောက်အောင် ထိုးဆွစူးနစ်စေတဲ့ချွန်ထက်လှတဲ့အပိုင်းစတွေလိုမျိုး အနာဂတ်ကံကြမ္မာကိုကွဲကြေသွားစေရုံမက အစိတ်စိတ်အမြွှာမြွှာကွဲအက်သွားစေတဲ့ ထောင်သောင်းမကသောရက်ရက်စက်စက်အချိန်တွေထဲက တစ်ခုတည်းသော ဒီတဒင်္ဂအချိန်တစ်ခုကသာလျှင် ငါတို့နှစ်ယောက်ကို လျော့တိလျော့ရဲပတ်နှောင်ထားတာပဲ။ ကံကြမ္မာအသစ်တွေဆိုတာ သွေးနဲ့ရင်းရတာမျိုးကိုး။

 

တတိယအဆင့် –

အစေ့တွေကို လေထဲပစ်မြောက်လိုက်တယ်။ ငါတို့ပေါ်ကအမှောင်ထုထဲမှာ အရောင်တစ်လက်လက်နဲ့ အစေ့လေးတွေကဝဲပျံသွားကြတယ်။ အခုတော့ သူတို့က တကယ် ကြယ်လေးတွေနဲ့တူလိုက်တာ။

 

ငါ နင့်ကိုခွင့်မလွှတ်ဘူး။ ငါ့ကမ္ဘာတုက နင့်ကိုခွင့်လွှတ်ဖို့လုပ်ထားတာမဟုတ်ဘူး။

 

ဒါပေမဲ့ ဒီကြယ်လေးတွေကို ငါ့ရဲ့အနာဂတ်၊ အသက်ရှင်သန်ဖို့အတွက် ငါ့ရဲ့ရွေးချယ်မှုအနေနဲ့ နင်အမြဲအောက်မေ့စေရမယ်။

 

ပြီးတော့ ဒီကြယ်လေးတွေကို နင်နဲ့ပတ်သက်ပြီးဖြစ်ခဲ့တာတွေရဲ့သင်္ကေတတစ်ခုအနေနဲ့‌အောက်မေ့ဖို့။

 

နင် ဘာပဲလုပ်ခဲ့လုပ်ခဲ့

နင်လုပ်ခဲ့တာ ဘယ်လိုပဲဖြစ်နေပါစေ

နင်လုပ်ခဲ့တာကြောင့်

နင်လည်းပဲ အသက်ဆက်ရှင်သန်ဖို့လိုတယ်ဆိုတာ ငါသိတာမို့လို့။

 

ဒီစားပွဲကနေ ငါထွက်သွားလိုက်နိုင်ပါပြီ။

ဒီကမ္ဘာတုကနေ ငါထွက်သွားလိုက်နိုင်ပါပြီ။

ဒါက ငါ့ရဲ့ပထမအကြိမ်မှမဟုတ်တာ၊ ငါပြန်လာဦးမှာပါ။

ဒါပေမဲ့ ဒီနေရာက ငါ့ရဲ့ပြီးပြည့်စုံလွန်းသောကမ္ဘာတစ်ခု – ငါ့ရဲ့လွတ်မြောက်ရာဘုံတစ်ခုပါပဲ။

 

ပြီး။

 

ပုံ – ဝိုးတိုးဝါးတာညမီးပွင့်များ

ချီအာရာဘိုတက်ချီ၏ “ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်တစ်ခုအသွင်ဖီမီနင့်ဇင်” အပေါ်သုံးသပ်ချက်များ

ပြီးခဲ့တဲ့လတွေတောက်လျှောက်မှာ ကျွန်မဘာသာပြန်ဖြစ်ခဲ့တဲ့ ချီအာရာဘိုတက်ချီရဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်စာအုပ်ရဲ့မိတ်ဆက်အခန်းဖြစ်တဲ့ “ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်တစ်ခုအသွင် ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့အပိုင်းကိုအခြေခံပြီး ကျွန်မရဲ့ပြန်လည်စဥ်းစားဆင်ခြင်ချက်တချို့ကို ဒီနေ့ချရေးချင်ပါတယ်

ချီအာရာဘိုတက်ချီရဲ့တခြားစာတွေကိုတော့ ကျွန်မမဖတ်ဖူးပေမဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရားတွေနဲ့ပတ်သက်တဲ့စာတွေဖတ်ဖြစ်လာပြီးတဲ့နောက်မှာ ကျွန်မကိုယ်တိုင်လည်း စိတ်ဝင်စားတဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ကို မင်းမဲ့သဘောတရားကို ဘယ်လိုပြန်ချိတ်ဆက်လို့ရနိူင်မလဲလို့စဥ်းစားလာခဲ့မိတယ် မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ပတ်သက်ရင် လူသိများကြတဲ့ ဒေးဗစ်ဂရေဘာရဲ့ “မင်းက မင်းမဲ့သမားတစ်ယောက်လား” ဆောင်းပါးကိုဘာသာပြန်တုန်းကလည်း ထည့်သွင်းဆင်ခြင်ခဲ့မိသလို ကျွန်မသတိထားမိသလောက် မင်းမဲ့သဘောတရားတွေအကြောင်းပြောဆိုလုပ်ကိုင်ကြတဲ့ရပ်ဝန်းတွေမှာ ဂျန်ဒါနဲ့ဖီမီနင့်ဇင်အကြောင်းကို ချိတ်ဆက်ပြောဆိုလုပ်ကိုင်နေကြတာတွေနည်းနေသေးတာကို သတိထားခဲ့မိတယ် အဲ့ဒါဘာကြောင့်လဲ? မာ့စ်ဝါဒီနဲ့ လက်ဝဲယိမ်းပါတယ်လို့မိမိကိုယ်ကိုသတ်မှတ်ယူဆကြတဲ့ မြန်မာပြည်ကရပ်ဝန်းတွေကလူတွေရဲ့ပြောဆိုချက်တွေအရဆိုရင်လည်း “ကျွန်တော်တို့က ဂျန်ဒါအကြောင်းတော့ သိပ်မသိပါဘူး” “လူမှုပြန်လည်ထုတ်လုပ်ရေးသီအိုရီကိုတော့ သိပ်မကျွမ်းကျင်ပါဘူး” အစရှိသဖြင့်ကိုယ့်ကိုယ်ကို excuse လုပ်ကြတာတွေကိုလည်း သတိထားမိတယ် အဲ့ဒါဘာကြောင့်လဲ? အဲ့တော့ ဘိုတက်ချီရဲ့စာအုပ်ကိုဖတ်ဖြစ်ရင်း သိချင်မိတာက ဂျန်ဒါတန်းတူညီမျှရေးအကြောင်းပြောကြ၊ လုပ်ကြတာတွေဟာ တခြားသောရာဒီကယ်လွတ်မြောက်ရေးအရွေ့တွေနဲ့ လားလားမျှအစပ်အဟပ်မတည့်ဖြစ်နေတာလားဆိုတဲ့မေးခွန်းပါပဲ

ဒီအဓိကမေးခွန်းရဲ့အဖြေကို ဘိုတက်ချီရဲ့စာအုပ်အဖွင့်ပိုင်းအပြီး ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းသဘောပေါက်ခဲ့တယ် ဒါကတော့ ရာဒီကယ်လွတ်မြောက်ရေးအရွေ့တွေနဲ့ ဂျန်ဒါတို့၊ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုဟာ တကယ်တမ်းကို အတွင်းကျကျကိုဆက်စပ်ပတ်သက်နေတယ်ဆိုတဲ့အချက်ပဲ အခန်းအဖွင့်မှာ ဘိုတက်ချီကရေးခဲ့တယ် အခုအကယ်ဒါးမီးယားရပ်ဝန်းတို့၊ အများပြည်သူရပ်ဝန်းတို့၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူရပ်ဝန်းတို့တွေမှာ လူကြားဖူးပြီဖြစ်တဲ့ အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီဆိုတဲ့ ဖြစ်တည်မှုဆုံမှတ်များဆုံဆည်းရာအချက်ဆိုတဲ့အကြောင်းကို ကျွန်မတို့ရဲ့လွတ်မြောက်ရေးအ‌ရွေ့တွေမှာ ထည့်သွင်းစဥ်းစားကြမယ်ဆိုရင် လုပ်အားခေါင်းပုံဖြတ်ခံရတဲ့အကြောင်းတွေကိုတိုက်ရိုက်အလုပ်လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့မာ့စ်သမားတွေ၊ ခေါင်း‌ဆောင်ဆိုတာတွေ၊ အထက်အောက်စနစ်တွေကိုဖြိုဖျက်ချနေကြတဲ့မင်းမဲ့သမားတွေအနေနဲ့လည်း ဂျန်ဒါတန်းတူညီမျှရေးဆိုတာ ထူးမခြားနားတဲ့သဘောတရားတစ်ရပ်တစ်ခုပဲဆိုတာ ငြင်းစရာမရှိဖြစ်နေတာပါပဲတဲ့ ဘိုတက်ချီထောက်ပြတာကို ကျွန်မလည်း တကယ်တမ်းသဘောတူပေမဲ့ တကယ်တမ်းလက်တွေ့လုပ်ကိုင်နေကြတဲ့နေရာတွေမှာတော့ ဒီအယူအဆကိုအကောင်အထည်ဖော်ကြတာ နည်းနေသေးတယ်ဆိုတာကိုတွေ့ရတယ်

ဥပမာအနေနဲ့ မနေ့တစ်နေ့က Freedom Fighter ကလုပ်တဲ့ CSO/CPO တွေအကြောင်းဆွေးနွေးကြတဲ့စကားဝိုင်းမှာဆွေးနွေးခဲ့ကြတာတွေကို ခေါင်းထဲပူပူနွေးနွေးရှိနေလို့ပြန်ဆင်ခြင်ကြည့်ချင်တယ် စကားဝိုင်းအတွက် FF ကဦးဆောင်ဆွေးနွေးပေးဖို့ဖိတ်ထားတဲ့ ငြိမ်းစေနဲ့ စိုင်းကြည်ဇင်စိုးတို့နှစ်ယောက်က သူတို့ကျင်လည်ရာ CSO လောကရဲ့ကမောက်ကမာဖြစ်နေပုံတွေ၊ လုပ်ရပ်တွေက ခေတ်သစ်ကိုလိုနီပုံစံဆန်နေပုံတွေအကြောင်းကို ကျွန်မတို့ကိုပြန်ပြောင်းပြောပြခဲ့ကြတယ် သူတို့ရဲ့အဓိကအာ‌ဘော်ဖြစ်တဲ့ CSO တွေသည် စစ်တပ်ကိုဆန့်ကျင့်ပြီးအလုပ်လုပ်နေကြရတာဖြစ်သော်လည်း အနောက်တိုင်းနိူင်ငံတွေရဲ့ငွေကြေးထောက်ပံ့ပေးမှုတွေကိုရယူပြီးလုပ်ကိုင်နေကြတာဖြစ်တဲ့အပြင် အလှူရှင်တွေလိုချင်၊ကြားချင်တဲ့စကားလုံးဝေါဟာရတွေကို မြန်မာပြည်ရဲ့ဒေသန္တာရနဲ့မကိုက်ညီဘဲတင်သွင်းလာကြတဲ့ပြဿနာရှိကြတယ်ဆိုတာကို ကျွန်မအကြမ်းဖျင်းတော့နားလည်လက်ခံပါတယ် ဒီနေရာမှာစိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာက CSO တွေရဲ့ဒီပြဿနာကို ဥပမာအနေနဲ့ပေးတဲ့နေရာမှာ သူတို့နှစ်ယောက်လုံးက ဂျန်ဒါဆိုတဲ့ဝေါဟာရကို ဥပမာအနေနဲ့သုံးသွားကြတယ် (ဒါကိုကျွန်မထောက်ပြတော့ FF က ကိုရဲထက်က ဂျန်ဒါဟာ အထိအရှလွယ်တဲ့စကားလုံးမို့သုံးသွားကြတာလည်းဖြစ်နိူင်တယ်လို့ ပြန်ဆွေးနွေးခဲ့ပါတယ် အထိအရှဘာကြောင့်လွယ်ရတာလဲဆိုတာကလည်း စဥ်းတော့စဥ်းစားစရာပါပဲလေ)

စိုင်းကြည်ဇင်စိုးပေးသွားတဲ့ဥပမာအရဆိုရင်တော့ ကျေးလက်ဒေသရွာတစ်ရွာမှာ CSO တစ်ဖွဲ့က မနက်စောစောအလုပ်ရုံပေးတဲ့နေရာမှာ မိန်းမတွေသာတက်ရောက်ခဲ့တာကိုကြည့်ပြီး CSO အလုပ်သမားတွေက ယောင်္ကျားတွေက ဒီအလုပ်ရုံကိုစိတ်မဝင်စားဘူးဆိုပြီး တစ်ဖက်သတ်ကောက်ချက်ချခဲ့တဲ့ပြဿနာမျိုးဖြစ်ခဲ့တာကိုပြောပြခဲ့ပါတယ် ဒီနေရာမှာ သူက ဒီကောက်ချက်ချချက်ဟာ ယောင်္ကျားတွေဟာ ညနက်ချိန်ထိအလုပ်လုပ်ရတာဖြစ်တဲ့အတွက် မနက်စော‌စောမထနိူင်တာကို ဒီ CSO တွေက ထည့်သွင်းမစဥ်းစားခဲ့ဘူးလို့ဆိုပါတယ် စိုင်းကြည်ဇင်စိုး‌ပေးတဲ့ဒီဥပမာက စိတ်ဝင်စားစရာပါပဲ ဒါက CSO တွေဘက်က ဒီလိုကောက်ချက်ချမှုလစ်ဟင်းသွားတာဟာ တကယ်တမ်းတော့ ဂျန်ဒါပြဿနာလား ဒါမှမဟုတ် CSO သို့မဟုတ် မည်သူမဆို သုတေသနစစ်တမ်းဆိုတာကို အပေါယံလောက်သာလုပ်တဲ့အခါတိုင်းမှာရှိနေတတ်တဲ့ပြဿနာလားဆိုတာတော့ ပြန်မေးစရာရှိလာပါတယ် ပြီးတော့ ယောင်္ကျားတွေအိပ်ချိန်ဖြစ်နေလို့ မလာတာကို ယောင်္ကျားတွေကတော့ ဒါတွေကိုစိတ်မဝင်စားဘူးလို့တစ်ဖက်သတ်စွပ်စွဲလို့မရသလို မိန်းမတွေအလုပ်ရုံလာတက်တိုင်း မိန်းမတွေကတော့ အလုပ်ရုံကိုစိတ်ဝင်စားတယ်လို့ တစ်ဖက်သတ်ပြောလို့လည်းမရပြန်ပါဘူး (FF အဖွဲ့သားတွေကို ကျွန်မပြန်မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သလိုပဲ ဘာလို့ အခုနောက်ပိုင်းမှာ FF စကားဝိုင်းတွေမှာ ဝင်ရောက်ဆွေးနွေးတာ ယောင်္ကျားတွေသာများနေတာလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းလိုပါပဲ ဒါကို manel လို့ဝေဖန်ချင်တာမဟုတ်ပေမဲ့ နိူင်ငံရေးအကြောင်းတွေပြောကြဆိုကြ လေကန်ကြတဲ့နေရာမှာ cishet ယောင်္ကျားတွေကသာလျှင် ဒါမျိုးတွေကို ပိုမိုစိတ်ဝင်စားအချိန်ပေးကြရခြင်းအကြောင်းရင်းနောက်ကွယ်ကအချက်တွေဟာ ကျွန်မတို့အတွက်စဥ်းစားစရာတွေဖြစ်မလာဘူးလား ဒါတွေကိုမပြောကြ၊ စာမရေးကြတဲ့မိန်းမတွေ၊ queer တွေမရှိပေမဲ့ သူတို့တွေရဲ့အသံတွေဟာ အနောက်ကိုရောက်နေတုန်းပဲဆိုတာက ဘာကြောင့်လဲ?) ဒါတွေဟာ ဒေသန္တာရဂျန်ဒါပြဿနာဆိုတာထက် ပေါ့လျော့တဲ့သုတေသနလုပ်ထုံးနဲ့ကောက်ချက်ချမှုတစ်ခုလို့သာ ကျွန်မကတော့သဘောပေါက်မိတယ် နောက်ပြီးတော့ သူတို့ထပ်ဆွေးနွေးခဲ့တာက အနောက်တိုင်းကနေတင်ပို့လာတဲ့ဝေါဟာရတွေဖြစ်တဲ့ဂျန်ဒါတို့၊ ဖီမီနင့်ဇင်တို့ဟာ မြန်မာပြည်ဒေသန္တာရဂျန်ဒါဖြစ်တည်မှုတွေဖြစ်တဲ့ နတ်ကတော်တွေ၊ third gender တွေကိုတော့ထည့်သွင်းမစဥ်းစားဘူးလို့ပြောပါတယ် ဒါကလည်း အပေါ်ယံစဥ်းစားကြည့်ရင်တော့ ဟုတ်သလိုလိုပါပဲ ဒါပေမဲ့ ဒီအချက်ကိုထောက်ပြသွားကြတဲ့သူတွေကိုယ်နှိုက်က မြန်မာပြည်ရဲ့နတ်ကတော်လောက ဒါမှမဟုတ် နတ်ကတော်တွေအကြောင်းကို ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်နေကြသူများလားဆိုတာတော့ ကျွန်မမသဲကွဲမိပါဘူး နောက်ပြီး Third gender တွေရှိတယ်လို့ပြောတဲ့နေရာမှာလည်း “third gender” ဆိုတဲ့အင်္ဂလိပ်စကားလုံးအတိုင်းကိုပဲပြန်လည်သုံးစွဲထောက်ပြသွားတာကလည်း သူတို့ထောက်ပြချင်တဲ့ကနဦးအာဘော်ကြီးနဲ့ ရှေ့နောက်မညီသလိုပါပဲ

ဆိုတော့ ဒီဥပမာကနေတဆင့် ဘိုတက်ချီရဲ့စာအုပ်အဖွင့်ကိုချိတ်ဆက်ပြီးဆင်ခြင်ချင်တာက လွတ်မြောက်‌ရေးလုပ်ငန်းစဥ်တွေ၊ ပြန်လည်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးလုပ်ဆောင်တဲ့နေရာတွေ၊ အစုအဖွဲ့တွေလိုနေရာတွေမှာတောင်မှ တစ်ခုခုဆို ဂျန်ဒါဆိုတဲ့သဘောတရားဟာ အနောက်တိုင်းအင်ပို့တစ်ခုသာဖြစ်တယ်၊ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လွတ်မြောက်ရေးနဲ့တိုက်ရိုက်အချိုးမကျဘူး၊ သိစရာမလို(သေး)ဘူးလို့မှတ်ယူနေကြသေးတာလဲဆိုတဲ့ကွာဟချက်ကို ကျွန်မသုံးသပ်မိတယ် ဒါဟာ လွတ်မြောက်ရေးရပ်ဝန်းတွေထဲမှာ အမြစ်တွယ်နေဆဲဖြစ်တဲ့ဖိုဆန်မှုကို လှစ်ဟာပြလိုက်သလိုပါပဲ (စိတ်ဝင်စားစရာက ဂျန်ဒါတို့၊ ဖီမီနင့်ဇင်တို့ကို အင်္ဂလိပ်စာလုံးတွေဆီကငှားရမ်းဝင်ရောက်လာလို့ အနောက်တိုင်းအင်ပို့လို့အလွယ်တကူစွပ်စွဲကြပေမဲ့ မာ့စ်ဝါဒီတို့၊ ဖက်ဒရယ်တို့၊ ဒီမိုကရေစီတို့လိုအခြားသော လစ်ဘရယ်အင်္ဂလိပ်စာလုံးတွေကိုကျတော့ အနောက်တိုင်းအင်ပို့လို့ချက်ချင်းမှတ်ယူလေ့မရှိကြတာ ဘာကြောင့်လဲ? ဖီမီနင့်ဇင်မြင်တိုင်း ပေါ်ပြူလစ်ဖီမီနင့်ဇင်လောက်ကိုသာ ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်ဖူးတာမို့ ဖီမီနင့်ဇင်တိုင်းဟာ ယောင်္ကျားတွေကိုဖိနှိပ်ဖို့ကြိုးစားနေကြတယ်လို့ တစ်ဖက်သတ်မှတ်ယူနေကြလို့မရပါဘူး ဒီနေရာမှာ ထစ်ခနဲရှိ အင်္ဂလိပ်စာလုံးမြင်တိုင်း အနောက်တိုင်းအင်ပို့လို့မှတ်ယူစွပ်စွဲတာကျကတော့ အဲ့လိုစွပ်စွဲသူတွေကိုယ်နှိုက်က ကိုလိုနီစနစ်ကိုချွတ်ချသလိုလိုထင်ကောင်းထင်နိူင်ပေမဲ့ ဒါကကိုလိုနီစနစ်ကိုချွတ်ချရာမရောက်ပါဘူး အင်္ဂလိပ်စာလုံးတိုင်းက လူဖြူတွေဆီကလာတာမဟုတ်နေပါဘူး)

ဘိုတက်ချီကတော့ ဒီလိုဂျန်ဒါနဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဟာမင်းမဲ့သဘောတရားတို့၊ မာ့စ်သဘောတရားတို့နဲ့တိုက်ရိုက်မပတ်သတ်ဘူးလို့အမှတ်မှားနေတဲ့ကိစ္စကို မင်းမဲ့သဘောတရားသမိုင်းနဲ့ပါချီပြီး ဒီအဖွင့်ထဲမှာ အထုပ်ဖြေပြခဲ့တယ် ဒီနေရာမှာ ဘိုတက်ချီသေချာရှင်းပြခဲ့တဲ့ “’မ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း” နဲ့ “’မိန်းမ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း” ဆိုတဲ့အချက်နှစ်ချက်ဟာ ထင်သာမြင်သာရှိလှတယ် မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းဟာ မိန်းမဆိုရင်မုန်းတီးလို့ နိူင်ငံတော်ကအစလိုင်စင်ပေးသတ်ဖြတ်တာတွေရှိသလို ‘မ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းမျိုးကျတော့ မိန်းမဖြစ်နေမှမဟုတ်၊ ‘မ’သဘောတရားရှိနေတဲ့အရာတွေကို သတ်ဖြတ်သုတ်သင်တာမျိုးကိုဆိုလိုတာပဲ မိန်းမနဲ့ ‘မ’သဘောတရားကို ပေါ်ပြူလာဖီမီနင့်ဇင်တွေကတော့ တစ်သားတည်းလို့သာသတ်မှတ်ကြပေမဲ့ တကယ်တမ်း မိန်းမဖြစ်တိုင်း ‘မ’သဘောတရားရှိမနေနိူင်သလို ‘မ’သဘောတရားရှိတိုင်းလည်း မိန်းမဖြစ်မနေဘူးဆိုတာ ကျွန်မတို့ကိုပိုမိုသဘောပေါက်လာစေမိတယ် အဲ့တော့ ပြန်ပြီတော့တောင် စဥ်းစားရမှာက ဖီမီနင့်ဇင်အကြောင်းလုပ်ကိုင်နေကြတဲ့သူတိုင်း၊ အဖွဲ့တိုင်းဟာ ‘မ’သဘောတရားတွေကို လက်သင့်ခံကျင်းပနေကြသလား? ဒါမှမဟုတ် ၄င်းတို့ကိုယ်နှိုက်က ‘မ’သဘောတရားကို သူတို့ရဲ့လုပ်နည်းလုပ်ဟန်တွေထဲမှာ ပြန်လည်သုတ်သင်နေကြသလားဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေပဲ

အထက်အောက်ဆန့်ကျင့်မှုတွေအတွက်လုပ်ရပ်နေကြတဲ့အန်နာခစ်ရပ်ဝန်းတွေမှာရော ဖို/မဆိုတဲ့ရှိနေပြီးသားဖြစ်တဲ့ အထက်အောက်ဆက်ဆံမှုတွေကိုရော ပြန်လည်နှိမ်နင်းနေကြသလား?

ဖီမီနင့်ဇင်ခေါင်းစဥ်အောက်ကနေအလုပ်လုပ်နေကြတဲ့အဖွဲ့တွေမှာရော ခေါင်းဆောင်မမကြီးတို့၊ နောက်လိုက်ညီမလေးတို့နဲ့ အထက်အောက်စနစ်တွေပြန်သုံးနေကြတုန်းပဲလား?

မင်းမဲ့သဘောတရားတွေဟာ ကျွန်မတို့မြန်မာပြည်အတွက်အလုပ်ဖြစ်သလား၊ မဖြစ်ဘူးလားဆိုတာကို ကျွန်မစဥ်းစားနေခဲ့မိတာ အချိန်ကာလတစ်ခုတော့ရှိပါပြီ လောလောဆယ်တော့ မြန်မာ အထူးသဖြင့် ဗမာရိုးရာတွေရဲ့ထုံးစံအရ အသက်အရွယ်အရသော်လည်းကောင်း၊ ဘွဲ့ဒီဂရီအရသော်လည်းကောင်း၊ ဝါအရသော်လည်းကောင်း လူတွေကို အထက်အောက်စနစ်တွေနဲ့ပြန်လည်ခေါ်ဝေါ်ဆက်ဆံနေကြရတဲ့ဓလေ့ရှိနေ‌သေးသရွေ့ မြန်မာပြည်မှာမင်းမဲ့အလုပ်အကိုင်တွေ ရှေ့မတိုးနိူင်ဘူးလို့ကျွန်မတော့ စိတ်ပျက်လက်ပျက်နဲ့ပဲမြင်မိတယ် ဒါကတော့ ဒေသန္တာရထဲမှာကိုရှိနေတဲ့ပြဿနာတစ်ခုကိုး ကျွန်မကိုဆိုရင်လည်း တစ်ခုခုဆို ဆရာမတပ်ခေါ်တာ၊ ဘွဲ့ဒီဂရီတစ်ခုခုကြောင့် ပိုသိနေတယ်၊ ပိုတတ်နေတယ်ထင်တာ ဒါမှမဟုတ် သူတို့ဟာ “မြေပြင်နဲ့ထိတွေ့နေလို့ပိုသိတာ၊ ပိုတတ်တာ” ဒါတွေဟာ လွတ်မြောက်ရေးရပ်ဝန်းတွေထဲမှာကိုက ပြန်လည်မွေးမြူထားတဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ဆန့်ကျင့်ဘက်ဖြစ်နေတဲ့အထက်အောက်စနစ်တွေပဲဖြစ်တယ် ဒါပေမဲ့ ဒီလိုမျိုးတွေကို ဒေသံန္တာရရိုးရာတွေမို့လို့ လက်သင့်ခံရမယ်ဆိုပြီးဆန့်ကျင့်ဖို့ခက်နေကြသေးတာကြောင့် မင်းမဲ့သဘောတရားတွေဟာ သီအိုရီလောက်မှာတင်ရပ်ပြီး လက်တွေ့အကောင်အထည်ဖော်ဖို့ခက်နေကြသေးတယ်လို့ ကျွန်မတော့မြင်မိတယ် (ဘိုတက်ချီရေးခဲ့တဲ့အထဲက တစ်ကမ္ဘာလုံးနဲ့ပတ်သက်နေသည်ဟုယူဆသောသဘောတရား (universalism) နဲ့ အသေးစိတ်များကိုဦးစား‌ပေးသောသဘောတရား (particularism) ဆိုတဲ့အချက်ကိုလည်း ဒီကိစ္စနဲ့ချိတ်ဆက်စဥ်းစားကြည့်လို့ရနိူင်မယ်ထင်ပါတယ်)

ဘိုတက်ချီကလည်း ဒီအချက်ကို သူ့စာအုပ်အဖွင့်အခန်းမှာထည့်သွင်းထောက်ပြခဲ့တယ် “မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုတာ အထက်က “စီစဥ်ပေးသူ” မရှိဘဲ အစီအစဥ်တကျ ဖြစ်နေခြင်းကိုရှာဖွေတာဖြစ်တယ်။ အမိန့်ပေးခြင်းတွေကနေမဆင်းသက်တဲ့ သူ့အလိုလိုပေါ်ပေါက်တည်ရှိနေတဲ့ ကူးလူးဆက်သွယ်ရေးကို ဆိုလိုတာဖြစ်တယ်။ မင်းမဲ့အယူအဆကို ဖရိုဖရဲကစဥ့်ကလျားဖြစ်ခြင်းနဲ့သာ အပေါ်ယံမှတ်ယူကြတဲ့သူတွေကတော့ (လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုဖြစ်လာနိုင်စေတဲ့)အမူအကျင့်ပုံစံတချို့တည်ရှိနေတဲ့ “အစီအစဥ်”ဆိုတာကို (လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုဖြစ်လာနိုင် စေရုံသာမက အများလိုချင်နှစ်ခြိုက်တဲ့လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုဖြစ်ဖို့ဆိုရင်) “အမိန့်”ပေးမှရတဲ့“အစီအစဥ်”ဆိုတာနဲ့ရောထွေးလိုက်ကြတယ်။” လို့ ဘိုတက်ချီရေးခဲ့တယ်

“ဆရာ”တွေ၊ “ဆရာမ”တွေမှမရှိတော့ရင်ပဲ ကျွန်မတို့ကမ္ဘာကြီးက ဇောက်ထိုးမိုးမျှော်ဖြစ်တော့မလိုလိုပေါ့ အမှန်တကယ်က ဦးဆောင်သူတွေမရှိဘဲနဲ့ရော နေသာထိုင်သာဖြစ်တဲ့ကမ္ဘာတစ်ခုကို ကျွန်မတို့တည်ဆောက်လို့ဖြစ်နိူင်မလား? စကားဝိုင်းတွေတိုင်းလိုလိုမှာ ကျွန်မကြားခဲ့ရဖူးတဲ့စကားတစ်ခွန်းလိုပေါ့ “ကျွန်တော်/မတို့အတွက် ခေါင်းဆောင်ကောင်းတွေလိုနေတာ ခေါင်းဆောင်ကောင်းမရှိလို့ ဒီလိုဖြစ်ကြရတာ” ဒါစကားဟာ ကျွန်မတို့တစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့စဥ်းစားတွေးခေါ်နိူင်စွမ်းအားနဲ့လုပ်နိူင်စွမ်းအားတွေကို လှောင်ပြောင်သရော်လိုက်သလိုပါပဲ မသိရင်ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ ငတုံး/ငအတွေလိုပါပဲ ကျွန်မတို့အားလုံးဟာ ဘာဆိုဘာမှမသိတဲ့ ငတုံး/ငအတွေပဲလား? လူတစ်ယောက်ဟာ အရာအားလုံးကို မသိနေနိူင်ဘူးဆိုတာတော့ အမှန်ပဲ ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့တစ်ယောက်ချင်းစီမှာ ကိုယ်စိတ်ဝင်စားတဲ့၊ ပိုလုပ်တတ်နေတဲ့၊ ပိုသိနေတဲ့အကြောင်းအရာတွေရှိနေကြတယ် ဒါတွေကို အချင်းချင်းကြားဖလှယ်ပြီးဝေမျှကြမယ်ဆိုရင်ရော ကျွန်မတို့အလုပ်မဖြစ်နိူင်ဘူးလား? ဒီမေးခွန်းတွေဟာ အပေါ်ယံကြည့်ရင် စိတ်ကူးယှဥ်နေတယ်လို့ထင်ကောင်းထင်ရနိူင်ပေမဲ့ တကယ်တမ်းကပိုလို့တောင်လက်တွေ့ကျနေသေးတယ်

ဘိုတက်ချီနောက်ထပ်ထောက်ပြခဲ့တဲ့အချက်ကတော့ လူတန်းစားနဲ့ဂျန်ဒါနဲ့ကြားကဆက်စပ်နေမှုတွေပါပဲ အထက်က စိုင်းကြည်ဇင်စိုးတို့ဝေဖန်ခဲ့သလို ဂျန်ဒါတစ်ခုတည်းကိုကွက်ကြည့်ရင်တော့ ယောင်္ကျားတွေက ဘာလုပ်တယ်၊ မိန်းမတွေက ဘာဖြစ်တယ်နဲ့ပဲပြီးသွားမှာ‌ပေါ့လေ ဒါပေမဲ့ သူပေးခဲ့တဲ့ဥပမာကိုပြန်ကြည့်မယ်ဆိုရင်တောင် ညနက်အောင်အလုပ်လုပ်ရတဲ့ယောင်္ကျားဆိုတာမှာတောင် မနက်နေမြင့်အောင်အိပ်လို့ရတယ်ဆိုတဲ့အခွင့်ထူးခံစားမှုတစ်ခုရှိနေသေးတယ် အိမ်အလုပ်လုပ်ရတဲ့မိန်းမတစ်ယောက်မှာ “အလုပ်နားချိန်”ဆိုတာ တစ်သီးတစ်သန့်ရှိလို့လား?

ဘိုတက်ချီရဲ့စာထဲမှာလည်း မိန်းမတွေလုပ်ရတဲ့အိမ်မှုဗာဟီရဆိုတာကို အလုပ်လို့မထင်ကြ၊ မမြင်ကြရာကနေ ဒီလိုလူတန်းစားနဲ့ဂျန်ဒါကြားကချိတ်ဆက်နေတဲ့မညီမျှမှုတွေထွက်လာတာပဲလို့ရှင်းပြထားတယ် ဟိုတစ်လောက ဖြိုးသီဟတင်လိုက်တဲ့ပို့စ်ထဲကလိုပေါ့ မိခင်ဘဝကို‌ရွေးချယ်တဲ့မိန်းမတွေကလည်း မြင့်မြတ်ပါတယ်ဆိုလားဘာလား ဒါကလည်း အိမ်မှုအလုပ်ကိစ္စကို အရောင်ဝါဝါတောက်တောက်ပပလုပ်ပြီး မိန်းမတွေဆီကိုပြန်ရောင်းစားဖို့ကြိုးစားတာပဲလေ (ဖြိုးသီဟရဲ့ဒီလိုစာတွေကိုဖတ်ပြီး သူကို ယောင်္ကျားဖီမီနင့်ကြီးလို့ထင်နေကြသူတော့ရှိမလားမပြောတတ်ပါဘူး) လူဖြူဖီမီနင့်အရွေ့ကာလနောက်ပိုင်းမှာ ပိုမိုအင်အားကောင်းလာတဲ့ female empowerment အ‌ရွေ့တွေအရ မိန်းမတွေဟာ အိမ်အလုပ်တွေမလုပ်တော့ဘူး၊ အပြင်အလုပ်လုပ်တယ်၊ ဝင်ငွေရှာတယ် အင်မတန်ထက်မြက်တဲ့မိန်းမတွေပေါ့လေ (မြန်မာပြည်က ဖီမီနင့်ဇင်ကိုမုန်းတီးတဲ့ယောင်္ကျားတွေကလည်း အဲ့ဒါကြောင့် ဖီမီနင့်တွေကို ထက်မြက်တဲ့မိန်းမတွေလို့ရွဲ့ခေါ်ကြတယ်မလား)

တကယ်တမ်းက အပြင်အလုပ်ထွက်လုပ်တဲ့မိန်းမတွေရဲ့အိမ်တွေထဲမှာ အိမ်အလုပ်ကိုလစာယူလာလုပ်ပေးနေကြတဲ့ လူညို၊ လူမည်းမိန်းမတွေကိုကျတော့ရော ဘာလို့ ထက်မြက်တဲ့မိန်းမတွေလို့မခေါ်ကြတာလဲ? သူတို့လည်း အပြင်အလုပ်လုပ်ကြတာပဲလေ ဖြစ်ချင်တော့ သူတို့အိမ်ပြင်အလုပ်က အိမ်အလုပ်ဖြစ်နေတာကိုး ဒီလိုဖီမီနင့်ဇင်မျိုးကို ဖောင်ဆွာဘာရပ်ချ်ကတော့ civilizational feminism (ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးဆိုင်ရာ ဖီမီနင့်ဇင်) လို့ခေါ်တယ် ဒါကတော့ စီးပွားရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးမှာ မိန်းမတွေကမှာရှေ့တန်းမှာပါလာကြတာမျိုးပေါ့ ဒါပေမဲ့လည်း အဲ့လို့ပါလာလို့ အိမ်မှုကိစ္စတွေက သူ့အလိုလိုပြီးသွားကြတာမှမဟုတ်တာ

ဒီနေရာမှာစိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာက အခုလက်ရှိအရင်းရှင်စနစ်ခေတ်နှောင်းမှာတော့ လူချမ်းသာ အထူးသဖြင့် လူဖြူမိန်းမတွေကိုယ်နှိုက်ကိုက trad wife (traditional wife) လို့ခေါ်တဲ့ ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံအရပြုကျင့်တဲ့အိမ်ထောင်သည်ဇနီးမယားဆိုတဲ့ trend တစ်ခုကိုပြန်တီထွင်လာကြပြန်တာပဲ ဒါက ဖြိုးသီဟရဲ့အာဘော်လိုမျိုးပေါ့ ပုခက်လွှဲတဲ့လက်တွေလည်း ကမ္ဘာကိုလွှမ်းတယ်ဆိုသလို အိမ်မှုကိစ္စလုပ်တာကလည်း မိန်းမတွေအတွက်ကောင်းတဲ့အလုပ်တစ်ခုပါပဲဆိုပြီး ပြန်အချဥ်ထည့်တာပေါ့လေ တကယ်တမ်းက trad wife movement ကိုလုပ်လာကြတဲ့ ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်ကမိန်းမတွေကိုကြည့်မယ်ဆိုရင်ကိုပဲ သူတို့ကိုယ်နှိုက်ကိုက ပိုက်ဆံကျိကျိတက်ချမ်းသာနေတဲ့မိန်းမတွေ၊ လူလတ်တန်းစားမိန်းမတွေသာဖြစ်နေတာကိုပဲတွေ့ရလိမ့်မယ် အိမ်မှုဗာဟီရကို အရသာခံစိတ်ကူးယဥ်ဖို့အချိန်တောင်မရှိတဲ့၊ အိမ်အလုပ်ရော အပြင်အလုပ်ပါလုပ်နေကြရတဲ့မိန်းမတွေအတွက်က trad wife ဆိုတာဂျိုနဲ့လားလို့တောင် ပြန်မေးယူရမယ်

ဘိုတက်ချီရဲ့ဆောင်းပါးထဲကနေ ကျွန်မစိတ်ထဲမတင်မကျဖြစ်မိတာတစ်ခုကတော့ ဖြစ်တည်မှုလေဘယ်တွေကနေကျော်လွန်ပြီးတော့တည်ဆောက်သင့်တဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတဲ့အချက်ပါပဲ အထက်အောက်စနစ်တွေကိုဖျက်ချတဲ့အခါ ကျွန်မတို့ခန္ဓာကိုယ်တွေကိုပါပညတ်ချက်ထုတ်ထားတဲ့လေဘယ်တွေကိုပါဖျက်ချရမယ်ဆိုတဲ့အဆိုကို ယေဘုယျအားဖြင့် လက်သင့်ခံပေမဲ့ အဲ့ဒီလိုမျိုး လေဘယ်တွေမရှိတော့တဲ့အချိန်နေရာဟာ ဘယ်လိုမျိုးများဖြစ်မလဲဆိုတာ ကျွန်မအတွက်မသဲမကွဲဖြစ်မိတယ်

ဘိုတက်ချီရေးတာကတော့ “လူတစ်ဦးက မိမိကိုယ်ကို လက်တင်အမေရိကန် (သို့) တရုတ်အန်နာခါဖီမီနင့်လို့ ခေါ်ဝေါ်လို့ရပေမဲ့ အဲ့ဒီလေဘယ်တွေကို လှေကားတစ်ခုလိုပြန်သုံးပြီး  အဲ့ဒီလေဘယ်တွေကနေတဆင့်သာစဥ်းစားတွေးခေါ်တတ်ခြင်းကို ဖြိုချတတ်ရမယ်လို့ ငါတို့ယုံကြည်တယ်။ အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာရဲ့ရှင်သန်မှုဟာ နိူင်ငံတော်နယ်နိမိတ်တွေ၊ နည်းလမ်းတကျဖြစ်နေတဲ့ အမျိုးသားရေးဝါဒတွေ၊ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းက ရာဒီကယ်သီအိုရီတွေထဲမှာတောင် ဆက်လက်ရှင်သန်နေဆဲဖြစ်တဲ့ ဥရောပစံပြုဘက်လိုက်မှုတွေကိုပါ ကျော်လွန်နိူင်မနိူင်ဆိုတာအပေါ်မှာ အများကြီးမူတည်နေတယ်။ ထင်သာမြင်သာဖြစ်စေတဲ့ဥပမာကတော့ (post-structuralist ဖီမီနင့်ဇင်ဖြစ်စေ၊ ရာဒီကယ်ဖီမီနင့်ဇင်ဖြစ်စေ၊ ဒါမှမဟုတ် ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်ဇင်ဖြစ်စေ) အနောက်ပညာရှင်ရပ်ဝန်းမှာလည်ပတ်နေတဲ့ ဖီမီနင့်ကိရိယာတချို့ဟာ နိူင်ငံအနည်းငယ်ကနေသာထွက်ပေါ်လာတဲ့သီအိုရီတွေအပေါ်မှာသာ အခြေခံထားတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်တွေဖြစ်နေတာပဲ။”

ဒီအချက်ဟာ ပြည်ပရောက်မြန်မာလူငယ်တွေနဲ့စကားပြောဖြစ်တိုင်း ကျွန်မလည်းဆွေးနွေးမိတဲ့အချက်တစ်ခုပဲ ဒါက ပြည်ပရောက်နေကြတဲ့မြန်မာတွေအဖို့ လူမျိုးစုနောက်ခံဖြစ်တည်မှုတွေအရစုစည်းရုန်းကန်လှုပ်ရှားဖို့ကြိုးစားတာတွေမှာ လိုအပ်ချက်တွေရှိနေသေးတုန်းပဲဆိုတာကိုစဥ်းစားမိကြတာပေါ့လေ ဥပမာ – အမေရိကန်ရောက်မြန်မာဒိုင်ရာစပရာကိုပဲကြည့်မယ်ဆိုရင် အင်မတန်ကျယ်ပြန့်တယ် နိူင်ငံရေးခိုလှုံခွင့်နဲ့လာကြတဲ့သူတွေရှိသလို မိဘပိုက်ဆံရှိလို့ကျောင်းတက်ဖို့လာကြတဲ့သူတွေရှိတယ် အမေရိကန်မှာမွေးပြီး မိခင်ဘာသာစကားတွေမပြောတတ်ကြတော့တဲ့မြန်မာတွေရှိမယ် ဒါပေမဲ့ ဒါကို အမေရိကန်‌ရောက်မြန်မာများဆိုတဲ့ခေါင်းစဥ်အောက်ကနေ အတင်းအဓ္ဓမသွတ်သွင်းပြီး အလုပ်အတူတူလုပ်ဖို့ကြိုးစားကြတဲ့အခါမှာ အဆင်မပြေတာတွေဖြစ်လာတာတွေတွေ့ရတယ် ဥပမာ – အမေရိကန်စစ်တပ်မှာအလုပ်လုပ်ခဲ့တဲ့ မီမီဝင်းဘတ်လို အမေရိကန်အင်ပိုင်ယာစနစ်နဲ့စစ်တပ်စနစ်ကိုအားပေးထောက်ခံတဲ့သူတစ်ယောက်ကို အော် သူလည်းမြန်မာပြည်အရေးအလုပ်လုပ်နေတာပါပဲဆိုပြီး လက်တွဲအလုပ်လုပ်ဖို့ခက်တယ် စစ်စနစ်ကိုတော်လှန်တဲ့နေရာမှာ မြန်မာပြည်က စစ်အာဏာရှင်မှမဟုတ်ဘူး၊ အမေရိကန်စစ်တပ်စနစ်ကိုပါတော်လှန်ကြမယ်ဆိုရင် မြန်မာမိန်းမတစ်ယောက် စစ်ဗိုလ်မှူးဖြစ်နေတာကို ကျွန်မတို့က ဖီမီနင့်ကြီးဆိုပြီး သရေတမျှားမျှားကျကြိုက်နှစ်သက်နေစရာအကြောင်းမှမရှိတာ အဲ့ဒီလိုဖီမီနင့်ဇင်မျိုးက အထက်က civilizational feminism အသွင်တစ်မျိုးသာဖြစ်တယ် အဲ့တော့ သူလည်းမြန်မာဖြစ်နေလို ငါလည်းမြန်မာဖြစ်နေလို့ဆိုပြီး ဖြစ်တည်မှုလေဘယ်ဘောင်တွေထဲကနေသာ အလုပ်လုပ်ကြမယ်ဆိုရင် အမျိုးသားရေးဆန်ဆန်တွေသာပြန်ဖြစ်သွားမယ်လို့ ဘိုတက်ချီကသတိပေးထားတယ်

ကျွန်မအတွက် မတင်မကျဖြစ်မိတာက ဒါဆို ကျွန်မတို့ရဲ့ဖြစ်တည်မှုတွေကိုအခြေခံပြီး ပိုမိုကျယ်ပြန့်တဲ့လက်တွဲလုပ်ဆောင်မှုတွေကို ဘယ်လိုအကောင်အထည်ဖော်ကြမလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းကို စဥ်းစားမိလို့ပဲ ဒီအလုပ်ကခက်နေတယ် အထူးသဖြင့် မြန်မာပြည်ရပ်ဝန်းထဲက မာ့စ်ဖီမီနင့်/ ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်ဇင်ခေါင်းစဥ်အောက်ကနေ အလုပ်လုပ်နေကြသူတွေကိုယ်နှိုက်ကိုက ပြည်တွင်းထဲကသူတွေက ပြည်ပရောက်မြန်မာတွေထက် ပိုပြီး on the ground ဖြစ်တယ်ဆိုတဲ့ သိမှုအထက်အောက်စနစ်မျိုးကို ပြန်လည်လက်ကိုင်ထားကျင့်သုံးနေကြဆဲဖြစ်တယ်ဆိုတာကို ကျွန်မသတိထားလာမိတယ် ပြည်တွင်း/ပြည်ပနယ်နိမိတ်အရပြန်လည်ခွဲခြားလိုက်ရုံတင်မက မိခင်ဘာသာစကားမပြောတတ်တဲ့ ဒုတိယမျိုးဆက်တွေဆိုရင်လည်း ဘာသာစကားအရ ပြန်လည်ဘောင်ခတ်လိုက်တာတွေ၊ linguistic hierarchy ဘာသာစကားအရအထက်အောက်ပြန်ခွဲခြားတာတွေကိုလုပ်နေတာဟာ ဘိုတက်ချီဆိုလိုချင်တဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ပြောင်းပြန်ဖြစ်နေပြန်တယ် နောက်တစ်ခုက မာ့စ်ဝါဒီတို့၊ မင်းမဲ့သဘောတရားတို့ကိုကျင့်သုံးတယ်ဆိုတဲ့လူဖြူတွေကိုကျတော့ သူတို့ရဲ့ဝါဒီတွေကြောင့်ပဲ သူတို့ရဲ့လူဖြူဖြစ်တည်မှုတွေကိုရော ကျွန်မတို့က မျက်ကွယ်ပြုလိုက်သင့်သလားဆိုတဲ့မေးခွန်းပဲ ကျွန်မအတွက် ဒီအချက်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘိုတက်ချီရဲ့အာဘော်ကနေဆက်အကျယ်ဖြန့်မိတာက ဖြစ်တည်မှုဘောင်တွေကိုကျော်လွန်လုပ်ကိုင်ဖို့ ကျွန်မတို့တစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ဖြစ်တည်မှုတွေကြောင့်ရှိနေတဲ့ အခွင့်ထူးခံစားမှုတွေကို ဆင်ခြင်နိူင်ဖို့လည်းလိုတယ်ဆိုတဲ့အချက်ပဲ

ဘိုတက်ချီရဲ့အဆိုထဲမှာ ကျွန်မအတွက်သဘောအကျမိဆုံးအာ‌ဘော်ကတော့ “ကိုလိုနီနဲ့အင်ပိုင်ယာသဘောတရားကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်ဆိုတာ “အသွင်မတူကွဲပြား”တဲ့လူတွေကိုပဲ ထမင်းစားပွဲကိုဖိတ်တာမျိုးမဟုတ်ဘူး။ ကိုလိုနီနဲ့အင်ပိုင်ယာသဘောတရားကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်ဆိုတာ ထမင်းစားပွဲအစီအစဥ်တွေအကုန်လုံးကို ပြောင်းလဲပစ်ခြင်းမျိုးကိုဆိုလိုတာ။” ဆိုတဲ့အချက်ပါပဲ လက်ရှိမှာက လွတ်မြောက်ရေးလုပ်ငန်းတွေမှာပါ လူမျိုးစုပေါင်းစုံကိုဖိတ်ခေါ်တာ၊ ဂျန်ဒါစုံစုံလင်လင်ပါစေတာ အစရှိတဲ့စုံလင်ကွဲပြားရေးမူဝါဒကို ဦးစားပေးပြောဆိုလာကြတာတွေတွေ့လာနေရပြီမဟုတ်ပါလား ဒါပေမဲ့ စုံလင်သွားတိုင်း ကောင်းသွားသလားဆိုတဲ့မေးခွန်းကိုတော့ သိပ်မမေးကြသေးတာကိုတွေ့ရတယ် (တစ်ဆင့်ပြီးမှတစ်ဆင့်၊ မိန်းမတွေအရင်ပါအောင်လုပ် ပြီးမှကျန်တာတွေဆက်ပြောလို့တော့ ကျွန်မကိုပြန်ပြောမလားတော့ မပြောတတ်ပါဘူး) အဲ့ဒါကြောင့်လည်း manel ပွဲဖြစ်တုန်းကလည်း ဒီအချက်ကို ကျွန်မထောက်ပြခဲ့တာပဲ မိန်းမတွေပါတိုင်း၊ ဂျန်ဒါတွေစုံလင်သွားတိုင်း စကားဝိုင်းကပိုကောင်းသွားသလား? ဒါမှမဟုတ် ဖြစ်တည်မှုလေဘယ်တွေအစုံအပြင် သူတို့တွေရဲ့နိူင်ငံရေးနဲ့လွတ်မြောက်ရေးအယူအဆက ကျွန်မတို့နဲ့ပိုသင့်မြတ်တာက ပိုကောင်းမလား? ဒီလိုပြောလို့လည်း တချို့က ဒါဆို မီဆိုမိန်းမတွေ၊ စစ်သေနာပတိမိန်းမတွေကိုလည်း အိုင်ဒီယာစုံလင်အောင်ဖိတ်မယ်ဖြစ်သွားကြတယ် ဒါကလည်း တစ်လွဲကြီးပဲ

ကျွန်မအတွက်ကတော့ ဘိုတက်ချီရေးခဲ့သလို ထမင်းစားဝိုင်းကြီးကိုမြေလှန်ပစ်ချင်တာပါပဲ အခုလက်ရှိတော်လှန်ရေးခေါင်းစဥ်အောက်ကနေ လုပ်နေကြတဲ့ပညာရေးရပ်ဝန်းတွေကိုပဲ ဥပမာကြည့်ရင် လွတ်မြောက်‌ရေးအတွက် နိူင်ငံရေးပညာရေးပေးတာထက် နောက်ဆုံးမှာ အနောက်တိုင်းက စီးပွားရေးဆန်ဆန်လည်ပတ်တဲ့ ခရစ်ဒစ်စနစ်၊ ဒီပလိုမာပေးရေးစနစ်နဲ့ပဲပြန်သွားတဲ့စနစ်တွေဖြစ်သွားကြတာဟာ ဒီထမင်းစားပွဲဟောင်းကြီးမှာပဲ ကျွန်မတို့ အင်္ကျီအသစ်ဝတ်ပြီးပြန်ဝင်ထိုင်လိုက်ကြသလိုပါပဲ

ဘိုတက်ချီရဲ့စာအုပ်အဖွင့်ထဲက အခြားသောဆက်လက်ဆွေးနွေးသုံးသပ်ချင်တဲ့အချက်တွေအများကြီးရှိပေမဲ့ စာလည်းရှည်နေပြီမို့ ဒီနေရာမှာပဲ ကျွန်မရဲ့သုံးသပ်ချက်ကိုရပ်လိုက်ပါမယ် ဘိုတက်ချီရဲ့ဝေဖန်ထောက်ပြမှုတွေအပြင် သူပြန်လည်ထုတ်လုပ်အကြံဉာဏ်ပေးသွားတဲ့ ပလူရယ်ဗာစီတီတို့၊ သူ့စာအုပ်တစ်အုပ်လုံးမှာ အခြေခံရေးသားထားတဲ့ “ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးဆိုင်ရာကိုလိုနီသဘောတရား” တို့ကလည်း သေချာဖြန့်ကျက်စဥ်းစားစရာပါပဲ ဒါတွေကို စာဖတ်သူတွေ ကိုယ်စိတ်ဝင်စားရင်စိတ်ဝင်စားသလောက် ကိုယ်တွေ့လုပ်ကိုင်နေမှုတွေနဲ့ဆက်စပ်စဥ်းစားကြည့်ကြဖို့တိုက်တွန်းချင်ပါတယ် ဘိုတက်ချီရဲ့စာအုပ်အဖွင့်ဘာသာပြန်ထဲက သူ့ရဲ့အာဘော်တွေထဲက ဘယ်အချက်တွေကို သဘောကျမိပြီး ဘယ်အချက်တွေကိုတော့ မတင်မကျဖြစ်မိကြသလဲ ကျွန်မလည်းစိတ်ဝင်စားမိပါတယ် အဓိကကတော့ ဘိုတက်ချီကိုယ်တိုင်ထည့်သွင်းထောက်ပြခဲ့တဲ့ “သီအိုရီထုတ်ခြင်းအမှုမှာ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေစိမ့်ဝင်နေတဲ့တွေးခေါ်မှုတွေနဲ့ မသိမသာခံစားချက်တွေရဲ့လွှမ်းမိုးမှုတွေရှိနေတယ်ဆိုတာကို မထောက်ပြဘဲ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီတစ်ခုခုကို တင်ပြတာဟာ ရှေ့နောက်မညီတဲ့သရုပ်ဆောင်မှုတွေသာဖြစ်တယ်။ ပညာရှင်က ဝေဖန်ချက်တစ်ခုကို အဆိုတင်သွင်းတဲ့နေရာမှာ အဲ့ဒီပညာရှင်ရဲ့ကိုယ်ပိုင်သီအိုရီထုတ်မှုတွေအပေါ်မှာ မသိမသာသက်ရောက်နေတဲ့ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှု (ဒါကို ဘယ်သူကမှရှောင်ရှားနိူင်ပါဘူး) တွေကို စနစ်တကျမျက်ကွယ်ပြုထားတာကို ရှေ့နောက်မညီတဲ့ သရုပ်ဆောင်မှုလို့ခေါ်ရမှာပဲ။ ဒီအကြောင်းရင်းကြောင့်လည်း ကိုလိုနီစနစ်ကနေချွတ်ချခြင်းဆိုတာ တစ်ပြိုင်နက်တည်း အကုန်လုံးကိုလုပ်လို့ရမှာမဟုတ်ဘဲ အချိန်ကာလအတိုင်းအတာတစ်ခုယူပြီး လွှမ်းမိုးမှုအလွှာအသီးသီးကို စိတ်ရှည်လက်ရှည်နဲ့ပြန်အထုပ်ဖြေတတ်တဲ့ “ကိုလိုနီစနစ်ကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်” ရှိကြရမှာဖြစ်တယ်။” ဆိုသလို ကျွန်မတို့ရဲ့လွတ်မြောက်ရေးဟာ အခုရေတွင်းတူး အခုရေကြည်သောက်လို့ရမှာမဟုတ်တဲ့အတွက် စိတ်ရှည်လက်ရှည်နဲ့ ကိုယ်သိတာကို မသိတဲ့သူနဲ့၊ ကိုယ်မသိတာကို သိတဲ့သူဆီက အထက်အောက်စနစ်တွေဖယ်ခွာပြီးလေ့လာလုပ်ကိုင်သွားကြရမှာသာဖြစ်တယ်လို့သာ နှလုံးသွင်းနိဂုံးချုပ်လိုက်ရပါတော့တယ်

 

ပုံ – ကားလမ်းဘေးဘုရားပန်းဆိုင်တစ်ဆိုင်ထဲထိုင်နေကြသောပန်းသည်အမျိုးသမီးများ

 

ချီအာရာဘိုတက်ချီရဲ့ “မိတ်ဆက် – ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်တစ်ခုအသွင်ဖီမီနင့်ဇင်” စာအုပ်အဖွင့်အခန်းဘာသာပြန်

အပိုင်း ၁ – https://machinthe.noblogs.org/post/2024/01/12/%e1%80%99%e1%80%ad%e1%80%90%e1%80%ba%e1%80%86%e1%80%80%e1%80%ba-%e1%80%9d%e1%80%b1%e1%80%96%e1%80%94%e1%80%ba%e1%80%9e%e1%80%af%e1%80%b6%e1%80%b8%e1%80%9e%e1%80%95%e1%80%ba%e1%80%81%e1%80%bb/

အပိုင်း ၂ – https://machinthe.noblogs.org/post/2024/02/15/131/

အပိုင်း ၃ – https://machinthe.noblogs.org/post/2024/04/01/%e1%80%99%e1%80%ad%e1%80%90%e1%80%ba%e1%80%86%e1%80%80%e1%80%ba-%e1%80%9d%e1%80%b1%e1%80%96%e1%80%94%e1%80%ba%e1%80%9e%e1%80%af%e1%80%b6%e1%80%b8%e1%80%9e%e1%80%95%e1%80%ba%e1%80%81%e1%80%bb-%e1%81%83/

အပိုင်း ၄ – https://machinthe.noblogs.org/post/2024/05/29/%e1%80%99%e1%80%ad%e1%80%90%e1%80%ba%e1%80%86%e1%80%80%e1%80%ba-%e1%80%9d%e1%80%b1%e1%80%96%e1%80%94%e1%80%ba%e1%80%9e%e1%80%af%e1%80%b6%e1%80%b8%e1%80%9e%e1%80%95%e1%80%ba%e1%80%81%e1%80%bb-2/

 

ကျွန်မ‌‌ရေးသားခဲ့သော “ယောင်္ကျားဖီမီနင့်” ဆောင်းပါး

https://machinthe.noblogs.org/post/2024/04/14/%e1%80%9a%e1%80%b1%e1%80%ac%e1%80%84%e1%80%ba%e1%80%b9%e1%80%80%e1%80%bb%e1%80%ac%e1%80%b8%e1%80%96%e1%80%ae%e1%80%99%e1%80%ae%e1%80%94%e1%80%84%e1%80%b7%e1%80%ba/

 

ကျွန်မရေးသားခဲ့သော “ထိုင်ခုံတစ်ခုံစာ” ဆောင်းပါး

https://machinthe.noblogs.org/post/2023/10/06/%e1%80%91%e1%80%ad%e1%80%af%e1%80%84%e1%80%ba%e1%80%81%e1%80%af%e1%80%b6%e1%80%90%e1%80%85%e1%80%ba%e1%80%81%e1%80%af%e1%80%b6%e1%80%85%e1%80%ac/

 

ဖောင်ဆွာဘာရပ်ချ် (Françoise Vergès) ကို သူ့ရဲ့ A Decolonial Feminism (ကိုလိုနီစနစ်ကိုချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်ဇင်) အကြောင်းမေးထားသော အင်တာဗျူးဆောင်းပါး

https://gal-dem.com/francoise-verges-on-why-intersectional-feminism-falls-short/

မိတ်ဆက် – ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်တစ်ခုအသွင် ဖီမီနင့်ဇင် အပိုင်း (၄)

၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘလွန်းစ်ဘယ်ရီ (Bloomsbury) စာတိုက်မှထုတ်ဝေခဲ့သည့် ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) ‌အင်္ဂလိပ်လိုရေးသားခဲ့သော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် (Anachafeminism) စာအုပ်မှ မူရင်းမိတ်ဆက်အခန်းကို မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဖတ်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ဘာသာပြန်နိုင်ရန် ဤစာအုပ်ကိုလက်ဆောင်ပေးသော “ကိုလိုနီသဘောတရားများချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်အစုအဝေး” (Decolonial Feminist Collective) (https://www.facebook.com/decolonialfeministcollective/) မှ မိတ်ဆွေ J ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။

ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) (https://www.newschool.edu/nssr/faculty/chiara-bottici/) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင်တည်ရှိသော လူမှုရေးသုတေသနဆိုင်ရာကျောင်းသစ် (The New School for Social Research)မှ ဒဿနိကဆိုင်ရာတွဲဘက်ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၄င်းတက္ကသိုလ်မှ ဂျန်ဒါနှင့်လိင်သ‌ဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာသင်ကြားရေးအင်စတီကျု (The Gender and Sexualities Studies Institute) ၏ပူးတွဲဒါရိုက်တာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာအုပ်မိတ်ဆက်အခန်းကို အပိုင်းခွဲဘာသာပြန်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသောမှတ်စုများသည် မူရင်းစာရေးသူ၏မှတ်စုများဖြစ်ပြီး ထိုမှတ်စုများကိုပါ အတတ်နိုင်ဆုံးဘာသာပြန်ထားသည်။

အပိုင်း (၁) ဖတ်ရန်

အပိုင်း (၂) ဖတ်ရန်

အပိုင်း (၃) ဖတ်ရန်

 

အရေးကြီးသော ဝေါဟာရများ

အန်နာခါ (anacha) – မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင် (မ)။ အန်နာခီ (anarchy) ဆိုသော “မင်းမဲ့သဘောတရား” (သို့) “ဗဟိုအုပ်ချုပ်သူကင်းမဲ့ရေးသဘောတရား”စကားလုံးကို နာမဝိသေသနပြုရာတွင် ပုံမှန်လက်တင်နွယ်ဖွားဘာသာစကားများ၏စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းအရ အန်နာခို (anacho) ဟူ၍ “ဖို”နာမဝိသေသနအဖြစ်သာပြောင်းလဲသုံးစွဲကြသည့်ကို ဝေဖန်သုံးသပ်သည့်အနေနှင့် မူရင်းစာရေးသူသည် အန်နာခါ (anacha) ဟူ၍ပြောင်းလဲရေးသားထားသည်။ ဗမာဘာသာစကားတွင် ထိုကဲ့သို့ “ဖို”/”မ” နာမဝိသေသနနှစ်မျိုးမကွဲသော်လည်း မူရင်းစာရေးသူ၏စာလုံးများထဲမှဖိုသဘောတရားကြီးစိုးမှုများကို ပြန်လည်ဝေဖန်ဆင်ခြင်မှုကို ထိန်းသိမ်းလိုသောအနေဖြင့် ဤဘာသာပြန်တွင် “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်” နှင့် “မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” ဟူသော စကားလုံးနှစ်မျိုးကို သင့်လျော်သကဲ့သို့ ပြောင်းလဲအသုံးပြုထားသည်။

 

အန်နာခစ် (anarchist) (နာမ်/နာဝိ) – မင်းမဲ့သမား (သို့) မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာ။

 

အန်နာခီ (anarchy) – မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု။

 

အန်နာခစ်ဇင် (anarchism) – မင်းမဲ့သဘောတရား။

 

မဟာဖိုဝါဒ (သို့) ပေထရီရာခီ (patriarchy) – “ဖို”သဘောတရားများသည် အခြားသောဂျန်ဒါသဘောတရားများထက် ပိုမိုသာလွန်ကြီးမြတ်သည်ဟုယူဆသောသဘောတရား။ ဤနေရာတွင် “ဖို”သဘောတရားဆိုသည်မှာ ဇီဝဗေဒအရ “ဖို”ဟုသတ်မှတ်ထားသော ယောင်္ကျားများတင်သာမက “ခက်ထန်ခြင်း”၊ “မာကျောခြင်း”၊ “သန်မာခြင်း” အစရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းများမှသတ်မှတ်လက်ခံထား‌သော အခြားသော “ဖို”သဘောတရားများကိုပါဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။

 

မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒ (သို့) မီဆိုဂျနီ (misogyny) – မဟာဖိုဝါဒလွှမ်းမိုးမှုကြောင့် မိန်းမနှင့် မိန်းကလေးများဆိုလျှင် မုန်းတီးရွံရှာစက်ဆုပ်ခြင်း။ မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒနှင့် မဟာဖိုဝါဒသည် အချင်းချင်းဆက်စပ်ပတ်သက်နေပြီး အချင်းချင်းအပေါ် ပြန်လည်သက်ရောက်နေသောအယူအဆအမူအကျင့်များဖြစ်သည်။

 

အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီ (intersectionality) – နေထိုင်ရာနေရာဒေသ၊ လူမျိုးရေး၊ ဂျန်ဒါ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ရာဘာသာ၊ လူတန်းစား၊ လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုဖော်ပြချက် အစရှိသောဖြစ်တည်မှုပေါင်းများစွာသည် တစ်သီးတစ်သန့်တည်းတည်ရှိနေသည်မဟုတ်ဘဲ အချင်းချင်းရောယှက်နေသည်ကိုထောက်ပြသောအယူအဆသဘောတရား။

 

ပြုခြင်း – နဂိုမူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘောသဘာဝများ၊ အယူအဆများနှင့်ပြည့်နှက်နေသည့်အယူအဆများ၊ ဖြစ်စဥ်များ၊ လုပ်ရပ်များကို ‘မ’သဘောသဘာဝအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း။ ဥပမာ – မူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘာဝနှင့်သာ ချိတ်ဆက်မြင်ယောင်လေ့ရှိသောဖြစ်စဥ်တစ်ခုဖြစ်သော လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ခြင်းကို မိန်းမဟု‌သောလူများပါဝင်လာခြင်းဖြင့် ‘မ’ပြုကြသည်။

 

AFAB (Assigned Female at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

 

AMAB (Assigned Male at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

 

ဆစ်ဂျန်ဒါ (Cisgender) – မွေးရာပါလိင် (မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတ) နှင့် မိမိလိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုထပ်တူညီနေသောသူ။ ဥပမာ – မွေးကင်းစတွင် “ယောင်္ကျားလေး” ဖြစ်သည်ဟူ၍ တရားဝင်စာရွက်စာတမ်းများတွင် လိင်သတ်မှတ်ပေးခံလိုက်ပြီး ကြီးပြင်းလာပြီနောက် ၄င်းသည်သူ့ဘဝတစ်လျှောက် ယောင်္ကျားလေးတွေသည်သာ ပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေပါက ၄င်းကို ဆစ်ဂျန်ဒါ (သို့) ဆစ်ယောင်္ကျားဟုခေါ်ဝေါ်၍ရသည်။ ဆစ်မိန်းမဆိုသည်မှာလည်း မွေးကင်းစတွင် “မိန်းကလေး” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရပြီးနောက် မိန်းကလေးများပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့်အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေသူကိုဆိုလိုသည်။

 

ထရန်စ်ဂျန်ဒါ (transgender) – မိမိအပေါ်မွေးကင်းစမှ သမုတ်လိုက်သောလိင်မှ မိမိလိင်စိတ်ဖော်ပြမှု၊ တိမ်းညွှတ်မှုနှင့်ကိုက်ညီသောလိင်ကိုပြောင်းလဲထားသောသူ။ ဤပြောင်းလဲခြင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – အချို့ ထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဥ်လုံးဝဥဿုံကိုပြောင်းလဲထားပြီး (သို့) ပြောင်းလဲချင်သူများဖြစ်သော်လည်း အခြားထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ဇီဝဗေဒအရခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို မပြုပြင်ဘဲ အစိတ်အပိုင်းအနည်းငယ်မျှကိုသာပြောင်းလဲထားသူများဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်သည်။

 

မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (femicide) – မိန်းမများကို ယောင်္ကျားများမှ မိန်းမမုန်းတီးရေဝါဒ (မီဆိုဂျနီ)ကြောင့် မိန်းမဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း။ ဥပမာ – အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခြင်းမှတဆင့် မိမိချစ်သူ၊ လင်ယောင်္ကျားမှသတ်ဖြတ်ခြင်းကိုခံရခြင်း၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရိုးရာဓလေ့အချို့တွင်ပြုကျင့်လေ့ရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာသတ်ဖြတ်မှု (honor killing) ဟုခေါ်သော မိဘ (အထူးသဖြင့် ဖခင်)မှ မိသားစုမျက်နှာအိုးမည်းသုတ်သည်ဟုယူဆပါက ၄င်းတို့၏သမီးကို ၄င်းတို့ကိုယ်တိုင်ပြန်လည်သတ်ဖြတ်ခြင်း။ တောင်အမေရိကတိုက်မှနိုင်ငံအချို့တွင် လက်ရှိ ဂိုဏ်းအဖွဲ့များမှကျူးလွန်နေသော မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုများသည် အကြီးမားဆုံးပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်နေသည်။ ယောင်္ကျားဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ယောင်္ကျားမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (androcide) ဟုခေါ်ဝေါ်ပြီး စစ်ပွဲများတွင် စစ်တိုက်သူအချင်းချင်းပြုကျင့်လေ့ရှိကြသည်။ လိင်အခြေပြုမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ဂျန်ဒါမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း (gendercide) ဟုခေါ်ဆိုသည်။

 

မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (feminicide) – ‘မ’သဘောတရားမှန်သမျှကို နိမ့်ပါးသည်ဟုမှတ်ယူပြီး သတ်ဖြတ်သုတ်သင်ခြင်း။ ဤနေရာတွင် “မိန်းမ”/”ယောင်္ကျား”ဆိုသည်ထက် ‘မ’သဘောတရားအမူအကျင့်များရှိနေသည့်မည်သူ့ကိုမဆို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ – မွေးရာပါ “ယောင်္ကျား”ဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောသူများ “မိန်းမ”ဂျန်ဒါသို့ပြောင်းလဲခြင်းကို ‘မ’သဘောတရားလွန်ကဲလာသည်ဟူ၍မနှစ်မြို့၍ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမများကို တမင်တကာသတ်ဖြတ်ခြင်း။

 

ဆစ်ဖီမီနင့်ဇင် (cis-feminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

 

ထရန်စ်ဖီမီနင့်ဇင် (transfeminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများသာမက လိင်ပြောင်းလဲထားသူများ၏ဖိနှိပ်မှုများကိုပါ ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

 

အာခိ (archē) – “မူရင်း”၊ “ကနဦး”၊ “အစ” (ဂရိ)။

 

လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်မှုအထူးပြုစံနှုန်း (heteronormativity) – ဇီဝဗေဒအရ လိင်မတူသူများအချင်းချင်းကြား ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခြင်း (heterosexuality) ကိုသာ လူတိုင်းကျင့်သုံးသည်၊ ထိုချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုကသာလျှင် သဘာဝကျသည်၊ လိင်တူချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှု/bi ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုများထက် ပိုပြီးအခွင့်ထူးခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု မှတ်ယူသော အယူအဆ။

 

ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံရေး (Prefigurative Politics) – တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ၄င်းတို့၏တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုများထဲတွင် ၄င်းတို့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကျင့်သုံးစေချင်သောအမူအကျင့်များ၊ ပေါင်းကူးဆက်ဆံမှုများကို ကျင့်သုံးခြင်း။ မင်းမဲ့သဘောတရားများတွင် ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းသည် ပါဝင်မှုကိုအားပေးသောဒီမိုကရေစီ၊ တပြေးတည်းဖြစ်တည်မှု၊ အများပါဝင်ထည့်သွင်းမှုနှင့် တိုက်ရိုက်လုပ်ရပ်များ (direct action) တို့ပါရှိသည်။ (ဂီဟာမေးဖီရန်း (Guilherme Fians) ၏ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး” ဆောင်းပါး (https://www.anthroencyclopedia.com/entry/prefigurative-politics) ကိုကြည့်ပါ။)

 

ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍ (gender role) – များသောအားဖြင့် ဇီဝဗေဒလိင်အရ ယောင်္ကျားဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်၊ မိန်းမဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်ဟူ၍သတ်မှတ်ထားခြင်း။ ဂျန်ဒါနေရာများသည် ရိုးရာဓလေ့အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုချင်းစီအလျောက် အသေးစိတ်ကွာခြားချက်များရှိနေနိူင်သော်လည်း ယေဘုဘျအားဖြင့် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာသည် အိမ်‌ထောင်ဦးစီး၊ အလုပ်လုပ်သူ၊ ပိုက်ဆံရှာသူ၊ ခွန်အားရှိသူ၊ မိန်းမဂျန်ဒါနေရာသည် သားမွေးသူ၊ အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းသူ၊ သိမ်မွေ့သူ၊ အားနည်းသူ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ရိုးရာဓလေ့များတွင်မှတ်ယူထားကြသည်။ လိင်ကွဲပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးများတွင်လည်း ဤလိင်ကွဲအခြေပြုဂျန်ဒါနေရာများကို ပြန်လည်မွေးမြူကျင့်သုံးခြင်းများရှိကောင်းရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – လက်စဘီယန်စုံတွဲတစ်တွဲတွင် တစ်ယောက်သည် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး ပိုက်ဆံရှာခြင်း၊ အဓိကအလုပ်လုပ်သူအနေဖြင့်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားကဲ့သို ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများနှင့် အခြားတစ်ယောက်သည် မိန်းမဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ သားမွေးခြင်း၊ မိန်းမကဲ့သို့ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများလည်း ရှိနိူင်သည်။

 

ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ (critical theory) – ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဆိုသည်မှာ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်နဲ့အဖွဲ့အစည်းထဲတွင်တည်ရှိနေသော အာဏာဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုစနစ်များကို ထောက်ပြဆွေးနွေးလေ့လာသောချဥ်းကပ်နည်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး လူမှုရေးဆိုင်ရာလေ့လာသောဘာသာရပ်များ (humanities) နှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာဒဿနိက (social philosophy) တို့တွင်အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ အကြမ်းအားဖြင့် လူသားများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ဖြိုချဖျက်ဆီးရန်ကြံရွယ်သော ဒဿနိကချဥ်းကပ်ပုံမည်သည်ကိုမဆို ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဟုမှတ်ခေါ်နိူင်သည်။ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဥပမာအချို့မှာ ဖီမီနင့်သီအိုရီ၊ လူမျိုးရေးဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ (critical race theory)၊ ကွီယားသီအိုရီ (queer theory)၊ ကိုလိုနီခေတ်လွန်သီအိုရီ (post-colonial theory) အစရှိသည်တို့ဖြစ်သည်။

 

လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှု (racial schema) – လူမျိုးစုတစ်စုချင်းစီအ‌ပေါ် အများလက်ခံထားသော သွင်ပြင်သဏ္ဍာန်လက္ခဏာများ။ ဥပမာ – ဗြိတိသျှကိုလိုနီလက်ထက်တွင် ကရင်လူမျိုးများသည် ဗမာလူမျိုးများနှင့်ယှဥ်လျှင် တောထဲတောင်ထဲတွင် ကြီးပြင်းနေထိုင်လာသူများဖြစ်သည့်အတွက် တိုက်ရေးခိုက်ရေးစွမ်းအားရှိသောသူများ (“martial race”) ဟု ကိုလိုနီနယ်ချဲ့များကမှတ်ယူခြင်း။ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှုအပြင် အခြားသောဖြစ်တည်မှုများအပေါ်မူတည်သော စီစဥ်မှုများလည်းရှိသည်။ ဥပမာ – ဂျန်ဒါဆိုင်ရာစီစဥ်မှု (gender schema)။ ဤနေရာတွင် စီစဥ်မှု (schema) သည် ပုံသေမှတ်ယူမှု (stereotype) နှင့်တိုက်ရိုက်အဓိပ္ပါယ်မတူညီသော်လည်း ချိတ်ဆက်နေမှုများရှိသည်။ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှုသည် လူမျိုးစုတစ်စု၏ ပြုမူလေ့ပြုမူထရှိသောအလေ့အကျင့်၊ အသွင်အပြင်များကိုဆိုလိုခြင်းဖြစ်ပြီး လူမျိုးရေးပုံသေမှတ်ယူမှုသည် ထိုလူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှုများ‌ထဲကအချက်များကို အကြွင်းမဲ့ပုံသေမှတ်ယူလိုက်ခြင်းမျိုးဖြစ်သည်။

 

အခြေချကိုလိုနီစနစ် (settler colonialism) – ကိုလိုနီပြုကျင့်ပုံအမျိုးမျိုးရှိသည့်ကြားက အခြေချကိုလိုနီပြုကျင့်မှုဆိုသည်မှာ ကိုလိုနီပြုကျင့်ခံရသောနယ်မြေဒေသမှ သယံဇာတများကိုယူဆောင်ရုံတင်သာမက ထိုဒေသတွင်နေထိုင်သော အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုများကို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်သုတ်သင်ကာ ကိုလိုနီပြုကျင့်သူများသည် ထိုနယ်မြေဒေသများတွင် အပြီးပိုင်အခြေချနေထိုင်လိုက်ခြင်းကိုဆိုလိုသည်။ အခြားသောကိုလိုနီပြုကျင့်မှုပုံစံများသည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင်မရှိတော့သောကြောင့် လက်ရှိခေတ်ကို ကိုလိုနီခေတ်လွန် (post-colonial) ဟုခေါ်ကြသော်လည်း အခြေချကိုလိုနီစနစ်မှာ လက်ရှိတွင်ဆက်လက်ရှင်သန်ကြီးထွားနေဆဲဖြစ်သည်။ ဥပမာ – လက်ရှိတွင် အခြေချကိုလိုနီစနစ်ကိုကျင့်သုံးပြီး ထိုနယ်မြေဒေသများတွင် နေထိုင်ရှင်သန်ခဲ့ကြသော အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုများနှင့်၄င်းတို့၏ရိုးရာဓလေ့၊ ဘာသာစကား၊ နေထိုင်ပုံများကို အမြစ်ဖြုတ်သတ်ဖြတ်ကာ တည်ထောင်ခဲ့သော လူဖြူကြီးစိုးရာနိူင်ငံများမှာ အမေရိကန်နိူင်ငံ၊ နယူးဇီလန်နိူင်ငံ၊ သြစလေးလျနိူင်ငံနှင့် တောင်အာဖရိကနိူင်ငံတို့ဖြစ်ပြီး လူဖြူမဟုတ်သော ကိုလိုနီအခြေချစနစ်ကိုကျင့်သုံးသော အခြားနိူင်ငံများမှာ (အင်ဒီးဂျနင့်ကပ်ရှမီးဒေသတွင် အခြေချကိုလိုနီပြုကျင့်နေသော) အိန္ဒိယနိူင်ငံနှင့် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများနေထိုင်ရာဒေသကို ကိုလိုနီအခြေချစနစ်အသုံးပြုတည်ထောင်ခဲ့သော အစ္စရေးနိူင်ငံတို့ဖြစ်သည်။

 

ဥရောပစံပြုခြင်းဝါဒ (Eurocentrism) – အပြုအမူ၊ အလုပ်အကိုင်၊ အတွေးအခေါ်အစရှိသည်တို့၏ မှန်ကန်ခြင်း၊ ကောင်းမွန်ခြင်းစံနှုန်းကို ဥရောပလူဖြူများ၏ အပြုအမူ၊ အလုပ်အကိုင်၊ အတွေးအခေါ်များနှင့်သာ ပေတံပြုနှိုင်းယှဥ်တိုင်းတာခြင်း။

 

ရိုးရာဓလေ့အချင်းချင်းကြားနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆခြင်းသဘောတရား (Cultural Relativism) – ရိုးရာဓလေ့မတူညီသောအုပ်စုများ၏ အမူအကျင့်များကို ၄င်းတို့၏သီးသန့်ဖြစ်တည်မှုများဆိုသည်ထက် အုပ်စုအချင်းချင်းကြားတိုင်းတာနှိုင်းယှဥ်ခြင်း။ ရိုးရာဓလေ့အချင်းချင်းကြားနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆခြင်းသဘောတရားတိုင်းသည် မကောင်းဟုဆိုသည်ထက် ထိုနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆမှုများအပေါ်အခြေခံပြီး လူမျိုးရေး၊ ဘာသာ‌ရေး၊ လူမှုရေးခွဲခြားဆက်ဆံမှုများပေါ်ပေါက်လာခြင်းသည် မ‌ကောင်းဖြစ်သည်။

 

ဟက်ဂျမိုနီ (Hegemony) – ဂရိဘာသာစကား hēgemonia (ဟက်ဂျမိုနီရာ – တစ်စုံတစ်ရာအပေါ်ကိုလွှမ်းမိုးခြင်း) ဆိုသောစကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာပြီး လက်ရှိတွင် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ နိူင်ငံရေးအစရှိသောနည်းလမ်းနယ်ပယ်တစ်မျိုးမျိုးမှတဆင့် အုပ်စုတစ်စုက နောက်အုပ်စုတစ်စုစုကို လွှမ်းမိုးခြင်း။ (အချို့က “ဟက်ဂမိုနီ” ဟုအသံထွက်သည်။)

အီတာလျံလူမျိုး မာ့စ်ဝါဒီဒဿနိကပညာရှင် အန်တိုနီရိုဂရောမ်ချီ (Antonio Gramsci) ၏အဆိုတွင်တော့ အရင်းရှင်စနစ်ထွန်းကားလာသောနိူင်ငံ၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းများတွင် လူတန်းစားတစ်ရပ်မှ အခြားသူများ၏လုပ်အားကို ဖိအားပေးထုတ်လုပ်စေသောလွှမ်းမိုးမှုကို ဟက်ဂျမိုနီဟု ချိတ်ဆက်ထားသည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာလည်း အရင်းရှင်စနစ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေသောလူ့အဖွဲ့အစည်းများထဲက လက်ရှိမှာ ဖိအားပေးလွှမ်းမိုးခြင်းဆိုသည်ထက် အများသဘောတူအလိုတူအလိုပါ၊ ထိုလွှမ်းမိုးမှုများသည် စံနှုန်းပါဟူ၍လက်ခံလာအောင်လွှမ်းမိုးထားသော ဟက်ဂျမိုနီများလည်းရှိနေသည်။ ဥပမာ – လူတိုင်း မနက် ၉မှ ည ၅ နာရီထိအလုပ်လုပ်ကာ ပိုက်ဆံရှာကြရမည်၊ လူသားတိုင်းအသက်ရှင်သန်နေထိုင်ရေးသည် အလုပ်လုပ်ရန်၊ ပိုက်ဆံရှာရန်ဆိုသည်မှာ အများကအလိုတူအလိုပါလက်ခံထားသော ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှလည်ပတ်နေသောအရင်းရှင်စနစ်၏ ဟက်ဂျမိုနီတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဟက်ဂျမိုနီရှိသောလူတန်းစားဆိုသည်မှာ ၄င်းတို့၏လွှမ်းမိုးမှုကို အခြားသောလူအုပ်စုများကပါ သဘာဝသဖွယ်လက်ခံထားနိူင်အောင် လွှမ်းမိုးထားနိူင်သောလူတန်းစားဖြစ်သည်။

ဂရောမ်ချီဆိုလိုသော ဟက်ဂျမိုနီအကြောင်း ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် – https://www.marxists.org/history/erol/ncm-7/tr-gramsci.htm

 

အင်ပိုင်ယာသဘောတရား (imperialism) – စစ်အာဏာ၊ လက်နက်အာဏာ၊ စီးပွားရေးအာဏာနှင့် ရိုးရာဓလေ့လွှမ်းမိုးမှုအာဏာတို့ကိုအသုံးပြုပြီး နိူင်ငံတစ်နိူင်ငံမှ နောက်နိူင်ငံတစ်နိူင်ငံသို့လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ခြင်း။ အင်ပိုင်ယာစနစ်သည် ကိုလိုနီခေတ်/စနစ်နှင့်တိုက်ရိုက်ချိတ်ဆက်နေပြီး ကိုလိုနီခေတ်တွင် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့စနစ်ကိုအသုံးပြုပြီး မိမိကိုယ်ကို “အင်ပိုင်ယာ” (empire) ဟုခေါ်ဆိုကာ အခြားလူမျိုးစု၊ နိူင်ငံများကို ကျူးကျော်အုပ်ချုပ်မှုများရှိခဲ့သည်။ ဥပမာ – ၁၈ ရာစုနှင့် ၂၀ ရာစုကြားတွင် ကမ္ဘာအနှံ့ကို ကိုလိုနီနယ်ချဲ့စနစ်ကိုအသုံးချကျူးကျော်ခဲ့သော ဗြိတိသျှတို့သည် ၄င်းတို့ကျူးကျော်နယ်ချဲ့ရာနယ်မြေဒေသများ ကမ္ဘာ့အနှံ့များပြားလှသောကြောင့် ၄င်းတို့ကိုယ်၄င်းတို့ “နေမဝင်အင်ပိုင်ယာ”ဟုခေါ်ဆိုတင်စားခဲ့သည်။ လက်ရှိခေတ်တွင် နယ်ချဲ့ကိုလိုနီစနစ်မရှိတော့သော်လည်း အခြေချကိုလိုနီစနစ်ကိုအခြေခံ၍တည်ထောင်ထားသော အမေရိကန်ကဲ့သို့နိူင်ငံများနှင့် ရိုးရာဓလေ့နှင့်စီးပွားရေးကိုအသုံးပြုပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုလွှမ်းမိုးနေသော နိူင်ငံများသည် အင်ပိုင်ယာသဘောတရားများနှင့်စနစ်ကိုကျင့်သုံးနေသော ခေတ်သစ်အင်ပိုင်ယာများဟု အင်ပိုင်ယာများကိုလေ့လာသောပညာရှင်များကမှတ်ယူကြသည်။

 

မက်စတီဇာဟေ (mestizaje) – ဥ‌ရောပလူဖြူများနယ်ချဲ့ကျူးကျော်အခြေချမှုကိုခံခဲ့ရသော လက်တင်အမေရိကတိုက်တခွင်မှ ကိုလိုနီခေတ်နောက်ပိုင်းတွင် အင်ဒဂျီးနင့်၊ လူဖြူ၊ လူမည်းအစရှိသောလူမျိုးအများများရောနှောနေကြသောသွေးနှောလူမျိုးများကိုဆိုလိုသည်။ ဥပမာ – မက်ဆီကို၊ ဘရားဇီး၊ ကူးဘား၊ ထရေနေဒတ်အစရှိသော အမေရိကတောင်ပိုင်းမှနိူင်ငံများက ၄င်းတို့နိူင်ငံကို မက်စတီဇာဟေလူမျိုးများနှင့်တည်ဆောက်ထားသော မက်စတီဇာဟေနိူင်ငံများဟုခေါ်ဝေါ်ကြသည်။  နောက်ပိုင်းတွင် သွေးနှောလူမျိုးများကိုသာမက ရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်း၊ ဘာသာစကားအစရှိသည်တို့ဖြင့် တစ်မျိုးထက်ပိုမိုရောစပ်ဖြစ်တည်နေမှုကို မက်စတီဇာဟေဖြစ်တည်မှုဟုမှတ်ယူကြသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် မက်စတီဇာဟေဖြစ်တည်မှုသည် လူသားတိုင်းတွင်တစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်းတည်ရှိနေနိူင်သည်။

 

အမြင်ဗဟိုပြုဝါဒ (Oculocentrism) – မျက်စိနှင့်မြင်ရသော (သို့) အမြင်သဘောတရားနှင့်ပုံ‌ဖော်သောချဥ်းကပ်စဥ်းစားပုံကို အခြားသောချဥ်းကပ်စဥ်းစားပုံများထက် ပိုမိုဦးစားပေးသောစနစ်။ ဥပမာ – ပါးစပ်ပြောထက် စာဖြင့်ချရေးထားသောအရာများကို တန်ဖိုးပိုရှိသည်ဟုသတ်မှတ်ခြင်း။ အသံဖြင့်ကြားရသောအရာများ (သို့) အသံဖြင့်ချဥ်းကပ်ခြင်းကို ပိုမိုဦးစားပေးခြင်းစနစ်ကို အသံဗဟိုပြုဝါဒ (phonocentrism) ဟုခေါ်ဆိုသည်။ အနောက်လူဖြူရိုးရာများသည် များသောအားဖြင့် အမြင်ချဥ်းကပ်ခြင်းကိုပိုမိုဦးစားပေးသည်။

 

အနှစ်သာရပြုခြင်းသဘောတရား (essentialism) – အနှစ်သာရပြုခြင်းသည် လူအမျိုးအစားတစ်ခုခု (လူမျိုး သို့ ဂျန်ဒါ သို့ လူတန်းစား) ကို ၄င်းအမျိုးအစား၏ဖြစ်လေ့ဖြစ်ထရှိသောအသွင်သဏ္ဍာန်၊ အမူအကျင့်တစ်ခုခုနှင့်သာ တိုက်ရိုက်အချိုးစားကျမြင်ယောင်သတ်မှတ်လိုက်ခြင်း။ ဥပမာ – မိန်းမတိုင်းသည် ရာသီသွေးဆင်းသည်ဟုသတ်မှတ်ခြင်းသည် မိန်းမဂျန်ဒါကိုအနှစ်သာရပြုပုံဖော်သတ်မှတ်လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ရာသီသွေးမပေါ်သောမိန်းမများလည်းရှိနေသေးသည်။ သို့ပေသိ ဇီဝဗေဒဖြစ်စဥ်တစ်ခုဖြစ်သောရာသီသွေးလာခြင်းကို မိန်းမဖြစ်တည်မှုနှင့်တိုက်ရိုက်အချိုးစားကျအနှစ်သာရပြုလိုက်သောအခါ ရာသီမလာသော ထရန်စ်မိန်းမများ၊ အကြောင်းအမျိုးမျိုး‌ကြောင့် သားအိမ်ထုတ်လိုက်ရသောမိန်းမများ၊ ရောဂါအခြေအနေတစ်ခုခုကြောင့် ရာသီမလာတော့သောမိန်းမများကို မိန်းမဟုခေါ်ဝေါ်ခြင်းတွင် အငြင်းပွားမှုများပေါ်ပေါက်လာကြသည်။

 

ရိုးရာဓလေ့အခြေပြုခြင်းသဘောတရား (culturalism) – လူမျိုးစုတစ်စု၏သွင်ပြင်လက္ခဏာကို ၄င်း၏ရိုးရာဓလေ့အမူအကျင့်များနှင့်သာ အနှစ်သာရပြုပုံဖော်လိုက်ခြင်း။ ဥပမာ – ဗမာလူမျိုးများ၏ရိုးရာသည် ငပိကြိုက်သည်၊ ငပိစားသည်ဟုမှတ်ယူပါက ဗမာလူမျိုးတိုင်း ငပိကြိုက်သည်၊ ငပိစားသည်ဟုမှတ်ယူပုံဖော်လိုက်ခြင်း။ မြန်မာပြည်ကိုလိုနီခေတ်တွင် ကရင်လူမျိုးများအား တောတောင်ဒေသတွင်နေထိုင်ကြသူများဖြစ်သည့်အတွက် တိုက်ရည်ခိုက်ရည်စွမ်းအားရှိသောလူမျိုး (martial race) ဟု ဗြိတိသျှလူဖြူများကသတ်မှတ်ခြင်းသည် ရိုးရာဓလေ့အခြေပြုအနှစ်သာရပြုလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။

 

အပိုင်း () နောက်ဆုံးပိုင်း မူရင်းစာမျက်နှာ (၁၇) မှ (၂၁) ထိ

(စာအုပ်၏အခန်းအနှစ်ချုပ်များ (စာမျက်နှာ ၂၂၂၃) ကို ဘာသာမပြန်ထားပါ)

 

အရင်းရှင်စနစ်လည်ပတ်ဖို့ဆိုရင် ဂျန်ဒါလုပ်အားကိုခွဲခြမ်းဝေမျှဖို့လိုတယ်ဆိုတာကို ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်တွေကထောက်ပြခဲ့ကြတာကြာပါပြီ။ အရင်းရှင်စနစ်ဟာ အဆုံးမရှိအမြတ်ရဖို့အတွက် လခစားထုတ်လုပ်မှုလုပ်အားကနေတဆင့်သဲ့ယူတဲ့ အသားတင်တန်ဖိုးတင်သာမက ဂျန်ဒါပညတ်ချက်ပြုခြင်းခံထားရတဲ့ခန္ဓာတွေကနေလုပ်ပေးတဲ့ ပိုက်ဆံမပေးရတဲ့သားမွေးမှုလုပ်အားကိုပါလိုအပ်နေတယ်။[i] ရှင်းရှင်းပြောရရင် အရင်းရှင်စနစ်လည်ပတ်ဖို့ “မိန်းမ”တွေလိုအပ်နေတယ်။ မိန်းမတွေက သူတို့ယောင်္ကျားတွေနဲ့ကလေးတွေရဲ့ခြေစွပ်တွေကိုလျှော်ဖွပ်ပေးနေတဲ့အချိန်မှာ သူတို့ဟာ “အလုပ်လုပ်နေတာ” မဟုတ်ဘဲ သဘာဝအရပေးအပ်ထားတဲ့သူတို့ရဲ့အလုပ်ကိုသူတို့လုပ်နေတာလို့ လူတွေမှတ်ယူတတ်ကြဖို့ အရင်းရှင်စနစ်ကလိုအပ်နေတယ်။ အန်နာခါဖီမီနင့်တစ်ဦးဖြစ်တဲ့ မာရီယာမိုင်စ် (Maria Mies) နဲ့တခြားသူတွေက ခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်းခံရလေ့ရှိတဲ့“လခစားလုပ်အား” နဲ့ မိုင်စ်အနေနဲ့ “အဆမတန်ခေါင်းပုံပိုဖြတ်ခံရတဲ့”[ii] “လခမပေးရတဲ့လုပ်အား”နှစ်ခုကို သီးသန့်ခွဲဖို့ဆိုရင် မိန်းမတွေရဲ့လုပ်အားကို အလုပ်တစ်ခုလို့မှတ်ယူမဲ့အစား သူတို့ရဲ့ “မိန်းမဖြစ်တည်မှု”ရဲ့သဘာဝပါလို့ယူဆလိုက်ဖို့လိုအပ်လာတယ်လို့ထောက်ပြခဲ့ကြတယ်။ လခစားလုပ်အားတွေကိုခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်းက အသားတင်တန်ဖိုးပေါ်မှာအခြေခံပေမဲ့ မိန်းမတွေရဲ့အိမ်တွင်းဗာဟီရလုပ်အားကိုခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်းကတော့ အဲ့ဒီအလုပ်တွေရဲ့ အလုပ်လို့တောင်မသတ်မှတ်ခြင်း ကြောင့်ပါ  လခမပေးရတဲ့လုပ်အားက အဆမတန်ခေါင်းပုံပိုဖြတ်ခံရနေတာပဲ။

 

ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်တွေရဲ့အမြင်တွေနဲ့ အန်နီဘယ်ကီဟာနို (Aníbal Quijano) ရဲ့ “ပါဝါအာဏာရဲ့ကိုလိုနီသဘောတရား”ဆိုတဲ့အဆိုကိုပေါင်းစပ်ပြီး မာရီယာလူဂွန်းနဲ (Maria Lugones) က အင်မတန်အသုံးဝင်လှတဲ့ “ဂျန်ဒါရဲ့ကိုလိုနီသဘောတရား”ဆိုတဲ့အဆိုကို မိတ်ဆက်ပေးခဲ့တယ်။[iii] ဒီအဆိုကနေတဆင့် ခန္ဓာကိုယ်တွေကိုလူမျိုးရေးအရစစ်တမ်းထုတ်ခြင်းနဲ့ “ယောင်္ကျား/မိန်းမ” binary သတ်မှတ်ခြင်းဟာ တစ်ခုနဲ့တစ်ခုချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာကို လူဂွန်းနဲကထောက်ပြခဲ့တယ်။ အဲ့ဒီစနစ်နှစ်မျိုးလုံးဟာ ကမ္ဘာ့အရင်းရှင်စနစ်ကိုအသုံးပြုပြီး နယ်ချဲ့ခဲ့ကြတဲ့ဥရောပလူမျိုးတွေက တီထွင်ခဲ့တာဖြစ်တယ်လို့လည်း လူဂွန်းနဲကထောက်ပြခဲ့တယ်။ အမေရိကန်အခြေအနေမှာတော့ ဥရောပအခြေချကိုလိုနီနယ်ချဲ့သမားတွေရောက်မလာခင်က အမေရိကတိုက်ကအင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုတွေဆီမှာ ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍတွေဟာ တရားသေဖြစ်မနေခဲ့ဘူးလို့ လူဂွန်းနဲကရေးခဲ့တယ်။ ဥပမာ – အင်ဒီးဂျနင့်နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံချင်းစီမှာ intersex လို့ခေါ်တဲ့ လိင်အင်္ဂါနှစ်မျိုးပါရှိသူတွေနဲ့ အခြားသောကွီးယားဖြစ်တည်မှုတွေကိုအသိအမှတ်ပြုတဲ့တတိယလိင်အမျိုးအစားဆိုတာတွေရှိခဲ့ပြီး ယူမာ (Yuma) လိုလူမျိုးစုတွေမှာ အိမ်မက်မက်တဲ့အပေါ်မှာအခြေခံပြီးဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍတွေသတ်မှတ်ခဲ့ကြတယ်။  (လက်နက်တွေအကြောင်းအိမ်မက်မက်တဲ့သူတွေကို မိန်းမခန္ဓာကိုယ်နဲ့မွေးလာရင်တောင်မှ လက်တွေ့အရ ယောင်္ကျားလို့သာသတ်မှတ်ခဲ့ကြတယ်။) ဒီစာအုပ်ထဲမှာဆက်ဖတ်ရမဲ့အတိုင်း ဒီကနေ့မှာတော့ အရင်းရှင်စနစ်စီးပွားရေး၊ ခန္ဓာကိုယ်တွေကိုလူမျိုးရေးအရစစ်တမ်းထုတ်ခြင်းနဲ့ ဂျန်ဒါဖိနှိပ်မှုတွေဟာ စနစ်တကျချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာကို ငါတို့တွေ့ကြရတယ်။ နောက်တစ်မျိုး‌‌ပြောရရင် လိင်တူချင်းချစ်ကြိုက်ခြင်းနဲ့ လိင်တူအပြုအမူဖြစ်တည်မှုတွေကို ရိုးရာဓလေ့တွေကအမျိုးမျိုးနဲ့တုံ့ပြန်ခဲ့ကြပေမဲ့ နှစ်မျိုးပဲရှိတယ်ဆိုတဲ့ဂျန်ဒါစနစ်ကိုအားပေးခဲ့တဲ့ ဥရောပကိုလိုနီခေတ်နဲ့အင်ပိုင်ယာစနစ်မတိုင်ခင်မှာ ကွီးယားညို့ငင်ဆွဲဆောင်မှု (queer eros) ဆိုတာ သွင်သဏ္ဍာန်အမျိုးမျိုးနဲ့ရှိနေခဲ့ကြတယ်။[iv] အဲ့ဒီဂျန်ဒါ binary စနစ်ကိုပြန်လည်ပုန်ကန်မှုတွေအခုချိန်ထိရှိနေသေးပေမဲ့ အခုလက်ရှိမှာတော့ ခရစ်ယာန်ဘာသာဆိုတာ အူဂန်ဒါရဲ့အင်ဒီးဂျနင့်ဘာသာတရားတစ်ခုမဟုတ်နေတဲ့ကြားကနေတောင်မှ၊ အူဂန်ဒါရဲ့ အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုတစ်စုဖြစ်တဲ့ လန်ဂီ (Langi) လူမျိုးစုတွေကိုယ်နှိုက်ကတောင် မူဒိုကိုဒါကို (mudoko dako) လို့ခေါ်တဲ့ သီးသန့်ဂျန်ဒါသတ်မှတ်ထားတဲ့ နွဲ့နွဲ့နှောင်းနှောင်းယောင်္ကျားတွေနဲ့ တခြားယောင်္ကျားတွေကြားကလက်ထပ်မှုကိုတရားဝင်အသိအမှတ်ပြုထားတာရှိရက်နဲ့တောင်မှ အူဂန်ဒါ (Uganda) ကခရစ်ယာန်သမ္မတက လိင်တူချင်းချစ်ကြိုက်မှုကို နိုင်ငံခြားတင်သွင်းထုတ်ကုန်တစ်ခုလို့ စွပ်စွဲတဲ့လောကကြီးထဲမှာ ငါတို့အားလုံးနေနေကြရသေးတာပဲ။[v] အဲ့ဒါကြောင့် မဟာဖိုဝါဒ၊ လိင်တူချစ်ကြိုက်မှုကိုမုန်းတီးမှုနဲ့ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကြားထဲကချိတ်ဆက်နေမှုတွေကို စနစ်တကျလေ့လာစမ်းစစ်ဖို့အရေးကြီးတယ်။ “ဂျန်ဒါရဲ့ကိုလိုနီသ‌ဘောတရား”တွေရဲ့ အသွင်အမျိုးမျိုး၊ သဏ္ဍာန်အထွေထွေကိုသေချာဆန်းစစ်ရင်းနဲ့ လေ့လာကြည့်ကြဖို့ ငါတို့ရည်ရွယ်တယ်။

 

မျက်ဝါးထင်ထင်မြင်နေရပေမဲ့ ငါတို့အားလုံးမကြာခဏမေ့နေတတ်ကြတာတစ်ခုက လူတွေကို သူတို့ရဲ့အသားအရောင်၊ လိင်အင်္ဂါပေါ်မှာအခြေခံပြီး မျိုးစိတ်ခွဲသတ်မှတ်ခြင်းဟာ လူ့စိတ်ရဲ့နဂိုသဘာဝမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့အချက်ပဲ။ လိင်အင်္ဂါတင်သာမက လူမျိုးရေးပေါ်မှာမူတည်ပြီး ခန္ဓာကိုယ်တွေကိုအမျိုးအစားခွဲခြားဖို့သတ်မှတ်တာဟာ (အခြားသောအရာတွေအပြင်) မျက်စိနဲ့မြင်ရတာကိုဦးစားပေးနေတယ်။ မော်ဒန်သဘောတရား/ခေတ်/စနစ် (modernity) ပေါ်ပေါက်လာခြင်းကို လူမျိုးရေးနဲ့ဂျန်ဒါစနစ်တွေပေါ်ပေါက်လာခြင်းနဲ့ လုံးလုံးခွဲခြားလို့မရဘူး။ အိုရာအွန်ကေအိုရေအူမီ (Oyèrónke Oyěwùmí) အဆိုအရ ဂျန်ဒါနဲ့လူမျိုးရေးအမျိုးအစားခွဲခြားမှုတွေဟာ “အမြင်ဗဟိုပြုဝါဒ” (oculocentrism) ကိုအခြေခံထားတာများတယ်။ ဒါကတော့ မျက်လုံးနဲ့မြင်ရတာအပေါ်မှာအခြေခံပြီး သတင်းအချက်အလက်စုဆောင်းတာကိုဆိုလိုတာပဲ။ ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်ခင်က ရောယုဘာ (Yoruba) ရိုးရာဓလေ့တွေရဲ့ရှုထောင့်ကကြည့်မယ်ဆိုရင် အမြင်ဗဟိုပြုဝါဒကို အနောက်မှာအသုံးများတယ်။ အိုရေအူမီက သူ့ရဲ့ မိန်းမများကိုတီထွင်ခြင်း (The Invention of Women) စာအုပ်ထဲမှာထောက်ပြခဲ့သလို ရောယုဘာရိုးရာတွေဟာ အမြင်အာရုံထက် တစ်ယောက်နဲ့တစ်ယောက် ပါးစပ်ကနေတဆင့်သတင်းအချက်အလက်ဝေမျှတာကိုဦးစားပေးလေ့ရှိတယ်။ ပြီးတော့ တခြားသောလူမှုဖြစ်တည်မှုဟက်ဂျမိုနီတွေထက် အသက်အရွယ်ဝါကြီးတာကိုပိုတန်ဖိုးထားလေ့ရှိတယ်။[vi] ရောယုဘာတွေရဲ့ အိုဘင်းရင် (obinrin) (သို့ အိုရေအူမီ ဘာသာပြန်တာတော့ “ဇီဝဗေဒအရမိန်းမဖြစ်နေခြင်း”) တွေအဖို့ ကိုလိုနီပြုကျင့်ခြင်းခံရတာဟာ လူမျိုးရေးအရနိမ့်ပါးတယ်၊ ဂျန်ဒါအရနိမ့်ပါးတယ်၊ လခစားအလုပ်ကနေဘေးဖယ်ခံရခြင်းကြောင့်လည်း လူတန်းစားအရနိမ့်ပါးတယ်လို့သတ်မှတ်ခံလိုက်တာနဲ့အတူတူပဲ။ ကိုလိုနီအပြုမခံရချိန်ကတော့ ရောယုဘာဘာသာစကားမှာ လူတွေကို “ယောင်္ကျား” သို့ “မိန်းမ” (မိန်းမဆိုတာ ယောင်္ကျားထက်တစ်ဆင့်နိမ့်တယ်)ဆိုပြီးခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်တဲ့စကားလုံးတွေတောင်မရှိခဲ့ဘူး။ ဥရောပကိုလိုနီနယ်ချဲ့တွေရောက်လာပြီးချိန်မှာတော့ ရောယုဘာတွေရဲ့ အိုဘင်းရင် ဟာလည်း “မိန်းမ”လို့သမုတ်ခံလိုက်ရပြီး နိမ့်ပါးတဲ့အမျိုးအစားတစ်ခုအနေနဲ့ စနစ်တကျသတ်မှတ်ခံလိုက်ရတယ်။ “မိန်းမ” ဆိုတာဟာ လိင်တံဂွေးစိမပါတဲ့သူတွေ၊ ပါဝါမရှိတဲ့သူတွေ၊ (အမှန်တကယ်က ယောင်္ကျားရောမိန်းမတွေပါ သူ့ဂျန်ဒါအလိုက်ဖြစ်တည်မှုတွေ၊ လုပ်ကိုင်မှုတွေရှိနေပေမဲ့ ယောင်္ကျားဂျန်ဒါကို စံပြုတိုင်းတာရမဲ့ဂျန်ဒါအနေနဲ့သတ်မှတ်လိုက်ပြီး) မိန်းမတွေရဲ့အခန်းကဏ္ဍကို ယောင်္ကျားတွေနဲ့အခန်းကဏ္ဍကနေသာ ဆက်စပ်စဥ်းစားလိုက်ကြတယ်။ ဒါတွေအကုန်လုံးဟာ ဥရောပကိုလိုနီပြုကျင့်ခြင်းမခံရချိန်မှာ ရောယုဘာက အိုဘင်းရင် တွေအတွက် တစ်ခုမှမမှန်ခဲ့ဘူး။[vii]

 

ဒါကြောင့် ဂျန်ဒါရဲ့ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကိုဆန်းစစ်တဲ့အခါ ဇီဝဗေဒအရသတ်မှတ်ခြင်းကိုဦးစားပေးတဲ့စနစ်တွေအပြင် ခန္ဓာကိုယ်တွေကို မျက်စိနဲ့မြင်ရတဲ့အပေါ်မှာသာမူတည်ပြီးခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်း (ဒါက မျက်စိနဲ့မြင်ရတဲ့အပေါ်ကိုလိုက်ပြီး “ဒီခန္ဓာကိုယ်ကတော့ ယောင်္ကျား”၊ “ဒီခန္ဓာကိုယ်ကတော့ မိန်းမ”လို့သတ်မှတ်လိုက်တာမျိုး)တွေကိုပါ မေးခွန်းထုတ်ကြရမှာဖြစ်တယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာလည်း အမြင်ဗဟိုပြုစနစ်တွေကနေတဆင့်သာ ငါတို့ဟာ ကျဥ်းမြောင်းသေးသိမ်လှတဲ့ လိင်ကွဲပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှုကိုသာစံပြုထားတဲ့စနစ်၊ ဆစ်ဂျန်ဒါသဘောတရားတွေကိုသာစံပြုထားတဲ့စနစ်တွေကနေ မိန်းမဖြစ်တည်မှုကိုမြင်တတ်ခြင်းတွေကို ပြန်လည်ဝေဖန်ပြီး အဲ့ဒီစနစ်တွေကိုတွန်းလှန်တဲ့နည်းလမ်းအသစ်တွေကိုရှာဖွေနေရတုန်းပဲ။ ဒီစာအုပ်တစ်အုပ်လုံးရဲ့အနှစ်ချုပ်ကို စာကြောင်းတစ်ကြောင်းတည်းနဲ့သာပြောရမယ်ဆိုရင် “အခြားသောမိန်းမဖြစ်တည်မှုဆိုတာဖြစ်နိုင်ပါတယ်၊ အခြားသောမိန်းမတစ်ယောက်ဆိုတာ ရှိနေပြီးသားပါ”လို့ပြောရမှာပဲ။

 

ဒီအာဘော်နဲ့ပတ်သက်ပြီး ဘာလို့မင်းမဲ့သဘောတရားလို့မခေါ်ဘဲ ဖီမီနင့်သဘောတရားတွေအကြောင်းလာပြောနေတာလဲ? ဘာလို့မိန်းမတွေကိုဦးစားပေးလေ့လာနေတာလဲ? ရည်ရွယ်ချက်က ဖိနှိပ်မှုအထက်အောက်စနစ်တွေအကုန်လုံးကိုဖျက်ဆီးဖို့ဆိုရင် “မိန်းမ”နဲ့ “ယောင်္ကျား” ဆိုပြီးသတ်မှတ်ထားတဲ့၊ ငါတို့ကို လိင်ကွဲစံပြုစနစ်တွေထဲပြန်အကျဥ်းချနေတဲ့ binary စနစ်တွေကိုပါဖျက်ဆီးရမှာမဟုတ်ဘူးလားဆိုပြီး တချို့ကပြန်ငြင်းကောင်းငြင်းပါလိမ့်မယ်။

 

ငါတို့ရှင်းရှင်းလင်းလင်းသိထားရမှာက “မိန်းမ”လို့ဆိုတဲ့နေရာမှာ တမင်တကာမှတ်ယူထားပြီးတဲ့အရာတစ်ခု၊ ထာဝရမပြောင်းမလဲတည်ရှိနေတဲ့အနှစ်သာရတစ်ခု၊ ဒါမှမဟုတ် သတ်မှတ်ထားပြီးသားအရာဝတ္ထုတစ်ခုအကြောင်းကိုပြောနေတာမဟုတ်ဘူးဆိုတာပဲ။ လွှမ်းမိုးမှုတွေရဲ့မျက်နှာပေါင်းစုံကို ဖီမီနင့်ရှုထောင့်ကနေဆင်ခြင်ဖို့ဆိုရင် “မိန်းမဖြစ်တည်မှု/မိန်းမဘဝ” ဆိုတာအပေါ် ငါတို့သေသေချာချာထဲထဲဝင်ဝင်နားလည်ဖို့လိုအပ်တယ်။ ဘရုက်စပင်နိုဇာ (Baruch Spinoza) ရဲ့ လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့ပြောင်းလဲနိုင်စွမ်းရဲ့ သူမတူထူးခြားလှတဲ့ဒဿနကို ဖီမီနင့်ရှုထောင့်ကနေဖတ်ကြည့်မယ်ဆိုရင် ခန္ဓာကိုယ်တွေ (အထူးသဖြင့် မိန်းမခန္ဓာကိုယ်တွေ)ကို ဖြစ်တည်မှုအရာဝတ္တုတွေဆိုတာထက် ပြောင်းလဲနိူင်စွမ်းရှိတဲ့ဖြစ်စဥ်တွေလို့ ငါတို့အာဘော်ထုတ်လို့ရတယ်။ ငါတို့ဟာ အရာဝတ္တုတွေဆိုတာထက် ပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှုတွေဖြစ်တယ်။ မိန်းမတွေရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေဟာ အများနာမ်ရှိနေတဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေဖြစ်တယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ အဲ့ဒီခန္ဓာကိုယ်တွေကဖြစ်စဥ်တွေမို့လို့ပဲ။ ဖြစ်စဥ်ဆိုတာ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီကြား အချင်းချင်းကူးလူးလို့ရတဲ့ (inter-)၊ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီထက်ကျော်လွန်လို့ရတဲ့ (supra-)၊ တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီထဲကိုပါဖောက်ထွက်လို့ရတဲ့ (infra-)အဆင့်တွေအမျိုးမျိုးအပေါ် သက်ရောက်ပတ်သက်နေတဲ့ယန္တရားတွေပဲ။ လိုရှင်းတိုရှင်းဥပမာတစ်ခုပေးရရင် လူတစ်ယောက်နဲ့နောက်တစ်ယောက်တွေ့ဆုံမှုကနေတဆင့်၊ ငါတို့မမြင်ရတဲ့ ငါတို့တစ်ဦးတစ်ယောက်ချင်းစီထက်ကျော်လွန်နေတဲ့အားအင်တွေ (ဥပမာ – ငါတို့နေထိုင်တဲ့နိုင်ငံရေးပထဝီနေရာဒေသတွေ)ကနေတဆင့်နဲ့ ငါတို့ရှုတဲ့လေ၊ ငါတို့စားတဲ့အစားအစာ၊ ငါတို့အသုံးပြုတဲ့ဟော်မုန်းအစရှိတဲ့ ကြားနေခန္ဓာကိုယ်တွေအကုန်လုံးကြောင့်သာ ငါတို့ရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေဟာဖြစ်တည်လာ/နေတာမဟုတ်ဘူးလား? ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေထက်ပါကျော်လွန်နေတဲ့ ငါတို့နေထိုင်တဲ့ဂေဟစနစ်၊ ထုတ်လုပ်မှုပစ္စည်းအမျိုးမျိုးအပြင် (ပြန်လည်)ထုတ်လုပ်မှုစနစ်တွေနဲ့ ငါတို့ကိုချိတ်ဆက်ပေးထားတာမဟုတ်ဘူးလား?

 

ဒီလို လူတစ်ဦးတစ်ယောက်ဖြစ်တည်မှုဆိုတာကို ကျော်လွန်တဲ့ဖြစ်တည်မှုလို့သိမှုကိုပြောင်းလဲဖို့ကြိုးစားကြည့်တဲ့အခါရလာမဲ့အကျိုးကျေးဇူးတွေကို တစ်ချက်သတိပြုကြည့်ပါ။ ပထမဆုံး ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာဘာလဲဆိုတာကိုလေ့လာပြီးမှ ဂေဟစနစ်တွေကို ဖီမီနင့်ဇင်အပေါ်ထပ်ထည့်မဲ့အစား တစ်ဦးတစ်ယောက်အပေါ်ကျော်လွန်ခြင်းဒဿန (transindividuality) မှာတော့ ဒီနှစ်မျိုးလုံးကို အစကတည်းကပေါင်းစပ်ဆင်ခြင်ပြီးသားဖြစ်သွားတယ်။ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဆိုတာက ငါတို့ရဲ့ပြင်ပမှာရှိနေတာမဟုတ်ဘဲ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ဟာ (ငါတို့တစ်ဦးချင်းစီကိုယ်တိုင်ပါပါဝင်နေပြီးသားဖြစ်လို့) ငါတို့ပဲဖြစ်တယ်။[viii] တစ်ဦးတစ်ယောက်အပေါ်ကျော်လွန်ခြင်းဒဿနဟာ အသစ်အဆန်းတော့မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီဒဿနပေါ်ပေါက်နေခဲ့တာ အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုတော့ရှိပါပြီ။ ဒါပေမဲ့ အခုချိန်မှာ ငါတို့တွေရဲ့ တစ်ဦးတစ်ယောက်အပေါ်ကျော်လွန်ပြီးဖြစ်တည်နေမှုတွေ၊ မျိုးစိတ်တွေနဲ့ဂေဟစနစ်တွေအချင်းချင်းကြားနဲ့ ငါတို့တွေအကုန်လုံးအပေါ်ထိုးဖောက်နေတဲ့လုပ်ရပ်တွေကိုလျစ်လျှုရှုထားလို့မရတော့ဘူး။ ဒါတွေကိုလျစ်လျှုရှုထားရင် ငါတို့ပေးရမဲ့စရိတ်က ကမ္ဘာကြီးပူနွေးလာမှုကြောင့် ဒါမှမဟုတ် နောက်တစ်ချိန် တိရိစ္ဆာန်တွေကနေတဆင့်ပေါက်ဖွားကူးဆက်လာမဲ့ကပ်ရောဂါဘေးလိုမျိုးတွေကြောင့် ငါတို့တွေအားလုံးမျိုးတုံးကြရမှာပဲ။ ငါတို့တွေအကုန်လုံး (လူတွေသာမက အကောင်ပလောင်တွေ၊ အပင်တွေနဲ့ ဗိုင်းရပ်စ်တွေလိုမျိုး သက်မဲ့အရာတွေအကုန်လုံး)ဟာ အချင်းချင်းချိတ်ဆက်မှီခိုနေကြတာမို့လို့ ငါတို့တွေပဲကွက်ပြီး ကျန်းမာအောင်နေလို့မရဘူးဆိုတဲ့အချက်ကို Covid-19 ကပ်ရောဂါကြီးကနေ ငါတို့ကိုကောင်းကောင်းကြီးသတိပေးလိုက်တယ်။

 

ဒုတိယအချက်ကတော့ မိန်းမတွေရဲ့ခန္ဓာကိုယ်ကိုဖြစ်စဥ်တွေ၊ အလွှာအသီးသီးကနေ ဖြစ်ပျက်နေတဲ့ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဥ်တွေလို့သီအိုရီထုတ်စဥ်းစားကြည့်တဲ့အခါ “မိန်းမ”ဆိုတာကို အနှစ်သာရပြုခြင်း (essentialism) (သို့) ရိုးရာဓလေ့အခြေပြုခြင်း (culturalism) တွေကနေပဲကွက်စဥ်းစားစရာမလိုတော့ဘူး။ ဒီလို နှစ်မျိုးပဲရှိတယ်လို့ယူဆတဲ့ဖြစ်တည်မှုဒဿနတွေလိုမျိုး လိင် (သဘာဝ)နဲ့ ဂျန်ဒါ (ရိုးရာ)ကြားက ဆန့်ကျင့်ဘက်တွေကိုနေရာပေးစဥ်းစားနေစရာမလိုတော့ဘူး။ ဒီနှစ်ခုကြားက ဆန့်ကျင့်ဘက်တွေက အနောက်ကဖီမီနင့်ငြင်းခုံမှုတွေထဲမှာ နေရာယူလာတာကြာပါပြီ။ ဒီလိုငြင်းခုံနေကြရတာဘာလို့လဲဆိုတော့ စိတ်နဲ့ခန္ဓာနှစ်မျိုးလုံးကိုထည့်သွင်းစဥ်းစားဖို့နေရာမ‌ပေးကြလို့ပဲ။ “သဘာဝ” (nature) ဆိုတာကို ဘယ်တော့မှပြောင်းလဲမှုမရှိတဲ့ အရွေ့အလျားမဲ့နေတဲ့အရာတစ်ခုလို့ယူဆပြီး အမြဲတစေပြောင်းလဲနေနိုင်တဲ့ “အပြုအစု” (nurture) ရဲ့ဆန့်ကျင့်ဘက်လို့မှတ်ယူနေကြလို့ပဲ။[ix]

 

တတိယအချက်အနေနဲ့ တစ်ဦးတစ်ယောက်အပေါ်ကျော်လွန်ခြင်းဒဿနကိုလိုက်စားခြင်းကြောင့် ဟက်ထရို (hetero)နဲ့ ဆစ်စံပြုမှုဘောင်တွေအပြင်ကနေ မိန်းမဆိုတဲ့သဘောတရားကိုစဥ်းစားကြည့်လို့ရလာမယ်။ ပြီးတော့ မိန်းမဆိုတဲ့စကားလုံးကို မိန်းမအမျိုးအစားအားလုံးအတွက် အသုံးပြုလို့ရလာမယ်။ မိန်းမဆန်တဲ့မိန်းမ၊ ယောင်္ကျားဆန်တဲ့မိန်းမ၊ AFAB မိန်းမ၊ AMAB မိန်းမ၊ မိန်းမအချင်းချင်းကြိုက်နှစ်သက်တဲ့မိန်းမ၊ မိန်းမ/ယောင်္ကျားနှစ်မျိုးလုံးအပေါ် လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုရှိတဲ့မိန်းမ၊ ထရန်စ်မိန်းမ၊ ဆစ်မိန်းမ၊ လိင်စိတ်မရှိတဲ့မိန်းမ၊ ကွီယားမိန်းမအစရှိသဖြင့် အမျိုးစုံပေါ့။ ရှင်းရှင်းပြောရရင် “မိန်းမ”ဆိုတာ မိမိကိုယ်ကို မိန်းမလို့မှတ်ယူတဲ့သူတွေနဲ့ “မိန်းမဖြစ်တည်မှု/မိန်းမဘဝ”ဆိုတာကို အမျိုးမျိုးပြောင်းလဲပြီး အဓိပ္ပါယ်ဖော်နေတဲ့မိန်းမတွေအားလုံးရဲ့ခန္ဓာကိုယ်တွေပဲ။

 

ဒီအချက်ကိုနိဂုံးချုပ်ရမယ်ဆိုရင် တစ်ဦးတစ်ယောက်အပေါ်ကျော်လွန်ခြင်းဒဿနဟာ ငါတို့ကို “မိန်းမဆိုတာဘယ်သူလဲ?” ဆိုတဲ့မေးခွန်းရဲ့အဖြေကို ဘက်ပေါင်းစုံကနေအဖြေရှာပေးစေလိမ့်မယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာလည်း ဖီမီနင့်အသွင်အပြင်တစ်ခုရှိနေတဲ့မင်းမဲ့သဘောတရားကိုလည်းကာကွယ်‌‌ပေးလိမ့်မယ်။ မိန်းမဆိုတာကို ဖြစ်စဥ်တွေလို့စဥ်းစားကြည့်တဲ့အခါ လူတစ်ဦးတစ်ယောက် (သို့) အစုအဝေးဆိုတဲ့ dichotomy ကနေလည်းကျော်လွန်ပြီးမြင်လာစေလိမ့်မယ်။ ခန္ဓာကိုယ်တွေအားလုံးဟာ တစ်ဦးတစ်ယောက်ပေါ်ကျော်လွန်နေတဲ့ဖြစ်စဥ်တွေသာဟုတ်တယ်ဆိုရင် ငါတို့တစ်ယောက်ချင်းစီဟာသန့်ရှင်းနိုင်တယ်၊ တစ်သီးပုဂ္ဂလတည်ရှိနေနိုင်တယ်၊ ဒါမှမဟုတ် အချင်းချင်းဆန့်ကျင့်နေနိုင်တယ်ဆိုတာတွေဟာ အနည်းဆုံးတော့ အသုံးမဝင်တဲ့အတ်စတြတ်သဘောတရားတွေသာဖြစ်ပြီး အဆိုးဆုံးဆိုရင်တော့ ငါတို့ကိုလှည့်စားနေတဲ့စိတ်ကူးယဥ်မှုသာသာတွေပါပဲ။

 

အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ဒီစာအုပ်တောက်လျှောက် “ငါတို့” ဆိုတဲ့အများနာမ်စားကိုသုံးထားခြင်းဖြစ်တယ်။ အစကတည်းကနေ သင်္ကေတပြချင်တာက ဒီစာအုပ်ထဲက စာမျက်နှာတွေက တစ်ဦးတစ်ယောက်ရဲ့စိတ်ထဲကပေါ်လာတာတွေမဟုတ်ဘူးဆိုတာပဲ။ ဒီစာအုပ်က တစ်ဦးတစ်ယောက်ကိုကျော်လွန်ပြီးနေထိုင်တဲ့ဘဝရဲ့ရလဒ်တစ်ခုပဲ။ လွန်ခဲ့သောရာစုနှစ်တစ်ဝက်လောက်က အီတာလျံကျွန်းဆွယ်ပေါ်ကမြို့သေးလေးတစ်မြို့ကနေစခဲ့ပြီး ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်ခင်က လိပ်ကျွန်းလို့ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြတဲ့ လက်ရှိအမေရိကတိုက် ရဲ့မြို့ကြီးတစ်မြို့မှာဆက်လက်ရှင်သန်နေတဲ့ဘဝရဲ့ရလဒ်တစ်ခုပဲ။ “ငါတို့” လို့သုံးရတာက ဒီစာအုပ်ထဲမှာပါတဲ့ အတွေးအခေါ်တွေရဲ့ တစ်ဦးတစ်ယောက်အပေါ်ကျော်လွန်နေတဲ့ဖြစ်စဥ်ကိုသာမက ငါတို့ရဲ့မိခင်ဘာစကားဖြစ်တဲ့အီတာလျံဘာသာစကားမှာ အများနာမ်စားကိုသုံးလေ့သုံးထရှိတဲ့ဓလေ့ကိုဦးညွှတ်ချင်တာကြောင့်လည်းပါတယ်။

 

ဒီစာအုပ်တောက်လျှောက်မှာ “ကြည်လင်တဲ့လူပုဂ္ဂိုလ်ပြုနာမ်”[x] ဆိုတဲ့အသုံးအနှုန်းနေရာကနေ အဓိကထားရေးသွားတယ်။ ဒါကတော့ ဒီစာကိုရေးနေတဲ့သူဟာ ဖြစ်တည်မှုတစ်ခုခု၊ ဂျန်ဒါတစ်ခုခုပြုထားခံရသူ၊ လူမျိုးရေးအရရတစ်စုံတစ်ရာသတ်မှတ်ခံထားရသူအနေနဲ့မြင်ယောင်ပြီးရေးထားတာမဟုတ်ပါဘူး။ ဒီစာရေးနည်းကတော့ လက်ရှိမှာ (အထူးသဖြင့်အနောက်က) ဒဿနိကအရေးအသားတွေမှာအသုံးများတဲ့ရေးသားနည်းမျိုးပဲ။ ဒီစာအုပ်ထဲမှာ ငါတို့လည်း ဒီရေးသားနည်းကိုသုံးထားတယ်။ ဒါပေမဲ့တစ်ပြိုင်နက်တည်းလည်း ဒီရေးသားနည်းကို ဖြစ်တည်မှုကိုဦးစားပေးတဲ့၊ ဂျန်ဒါပြုခံထားရတဲ့၊ လူမျိုးရေးသတ်မှတ်ခံထားရတဲ့အသံတွေကိုနေရာပေးတဲ့ “ကြားဖြတ်” (intermezzos) နဲ့အနှောင့်အယှက်လည်းပြုထားတယ်။ “ကြည်လင်တဲ့လူပုဂ္ဂိုလ်ပြုနာမ်”အသံနဲ့ရေးထားတဲ့ ပထမအခန်း ၃ ခန်းကို ရေးသားနည်းတခြားနည်းတစ်မျိုးနဲ့မိတ်ဆက်ပေးတဲ့ stabat mater အပိုင်းမှာပြန်နှောင့်ယှက်ထားတယ်။ ဒီစာအုပ်ထဲက အခန်းအစီအစဥ်တွေက ပုံမှန်လုပ်လေ့လုပ်ထရှိတဲ့ပုံစံအတိုင်းဖြစ်နေပေမဲ့ ကြားဖြတ်တွေမှာ ပုံမှန်အစီအစဥ်တွေကိုကျော်လွန်ပြီး လွတ်လွတ်လပ်လပ်စာရေးသားတဲ့ပုံတွေကိုပါလိမ့်မယ်။ ဒါကတော့ တစ်နည်းအားဖြင့် ပုံစံအမျိုးမျိုးရှိနေနိုင်တဲ့ရေးသားနည်းအမျိုးမျိုးရဲ့တရားဝင်မှုတွေ (ဥရောပစံပြုထားတဲ့ ဒဿနိကရေးသားမှုပုံစံတွေကနေသွေဖယ်ကောင်းသွေဖယ်နေတဲ့စာရေးသားနည်းတွေ၊ အဲ့လိုသွေဖယ်ခံထားရလို့ တချို့ဆို ဒဿနလို့တောင်မှတ်ယူခြင်းမခံရတဲ့စာရေးသားပုံတွေ)ကိုအသိအမှတ်ပြုနိုင်စွမ်းရှိတဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဒဿနအပေါ် ငါတို့ရဲ့ယုံကြည်ချက်ကိုပြတဲ့သဘောပါ။

 

[စာမျက်နှာ ၂၂ မှ ၂၃ တစ်ဝက်ထိပါရှိသော စာအုပ်အခန်းအနှစ်ချုပ်များကို ဘာသာမပြန်ထားပါ။]

 

ဒီစာအုပ်ဟာ အရာအားလုံးကောင်းမွန်ငြိမ်းချမ်းနေတယ်၊ အခြားသောလူသားတွေ၊ သတ္တဝါတွေ၊ သက်ရှိသက်မဲ့တွေအပေါ် အထက်အောက်စနစ်တွေမသုံးဘဲ လူတိုင်းဟာ မိမိလွတ်မြောက်ရေးကို ရယူနိုင်တဲ့လူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုတည်ရှိနေတယ်ဆိုတဲ့ယူတိုးပစ် (utopic) မြင်ကွင်းတစ်ခုကနေပေါ်ပေါက်လာတာဖြစ်တယ်။ ယူတိုးပစ်တွေဟာ ယထာဘူတကျပါတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ငါတို့တွေ ဘယ်နေရာကို (မ)ရောက်နေ(သေးဘူး)လဲဆိုတာကိုပြတယ်။ အန်နာခါဖီမီနင့်ယူတိုးပီးယား (anachafeminist utopia) ကတော့ မိန်းမတိုင်း မိန်းမတိုင်းလွတ်မြောက်တဲ့လူ့အဖွဲ့အစည်းဆိုတာကိုရောက်ဖို့ တော်တော်လိုသေးတယ်ဆိုတာ ငါတို့ကိုပြနေတယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာလည်း ငါတို့တော်တော်များများက အဲ့ဒီနေရာကိုရောက်ဖို့ကြိုးစားနေကြတယ်ဆိုတာကိုလည်း ပြနေတယ်။ တချို့ကတော့ ဖြစ်တည်ချက်ဆုံမှတ်တွေအားလုံးကိုထည့်သွင်းစဥ်းစားတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်လို့ခေါ်ကြတယ်၊ တချို့ကတော့ သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်ကိုပါ ထည့်သွင်းစဥ်းစားတဲ့အီကိုဖီမီနင့်ဇင်လို့‌ခေါ်ကြတယ်။ တချို့ကတော့ ကွီယားတွေရဲ့ရုန်းကန်မှု (ဒါမှမဟုတ်) နယ်နိမိတ်အကန့်အသတ်မရှိတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်လို့ခေါ်ကြတယ်။ နာမည်တွေရော နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းတွေရောကတော့ အမျိုးမျိုး‌‌‌ပြောင်းသွားတာပါပဲ။ ဒါပေမဲ့ ပဓာနကျလှတဲ့အချက်ကတော့ အခုထိမပြောင်းလဲသေးဘူး – ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ အခွင့်ထူးခံစားမှုရှိနေတဲ့မိန်းမအနည်းစုလွတ်မြောက်ရေးကိုဆိုလိုတာမဟုတ်ဘူး။ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ ငါတို့အားလုံးလွတ်မြောက်တာကိုဆိုလိုတာပဲ။

 

ပြီး။

 

ပုံ – နှင်းဆီနက် (Black Rose / Rosa Negra) မှ ဂျူလီယာတန်နက်ဘော (Julia Tanenbaum) ၂၀၁၉ ခုနှစ်တွင်ရေးခဲ့တဲ့ “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် – လွှမ်းမိုးမှုစနစ်အားလုံးကိုဖျက်ဆီးရန်” (Anacha-feminism: To Destroy All Forms of Domination) ဆောင်းပါးမှပုံကိုကူးယူဖော်ပြပါတယ်။ ဆောင်းပါးကို အောက်ပါလင့်ခ်တွင်ဝင်ရောက်ဖတ်ရှုနိုင်ပါတယ်။

https://medium.com/@BRRN_Fed/anarcha-feminism-to-destroy-domination-in-all-forms-280e0e79b228

 

 

[i] ဆစ်‌ဗီရာဖက်ဒရစ်ချီ (Silvia Federici) ရဲ့ သုညမှတ်မှတော်လှန်ရေး – အိမ်မှုကိစ္စ၊ သားမွေးမြူရေးနှင့် ဖီမီနင့်ရုန်းကန်မှု (Revolution at Point Zero: Housework, Reproduction, and Feminist Struggle) စာအုပ်၊ နန်စီဖရေစာ (Nancy Fraser) ရဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်၏ကံအကြောင်းတရားများ (Fortunes of Feminism) စာအုပ်၊ စင်ဇီရာအာရုဇာ (Cinzia Arruzza) ရဲ့ မရေရာမသေချာအန္တရာယ်များလှသောပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှု – မာ့စ်ဝါဒီနှင့်ဖီမီနင့်ဇင်ကြားမှ လက်ထပ်ခြင်းနှင့်ကွာရှင်းခြင်း (Le Relazioni Pericolose: Matrimoni e Divorzi Tra Marxismo e Femminismo) စာအုပ်နှင့် ရှာဟ်ဇတ်မိုဂျပ် (Shahrzad Mojab) တည်းဖြတ်‌သော မာ့စ်ဝါဒီနှင့်ဖီမီနင့်ဇင် (Marxism and Feminism) စာအုပ်တို့ကိုကြည့်ပါ။

[ii] မာရီယာမိုင်စ် (Maria Mies) ၏ မဟာဖိုဝါဒနှင့် ကမ္ဘာနှင့်ချီပြီးစုဆောင်းခြင်း – နိုင်ငံတကာလုပ်အားခွဲခြားမှုထဲကမိန်းမများ (Patriarchy and Accumulation on a World Scale: Women in the International Division of Labour) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။ မိုင်စ်က “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်”ဆိုတဲ့စကားလုံးကိုမသုံးထားပေမဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ကို “(ယောင်္ကျား)အီလစ်တွေနေရာမှာ (မိန်းမ)အီလစ်တွေအစားထိုးတင်သွင်းဖို့မဟုတ်ဘဲ အထက်အောက်စနစ်မရှိ၊ ဗဟိုပြုခြင်းကင်းမဲ့ပြီး သူတစ်ပါးအပေါ်ခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်း၊ လွှမ်းမိုးခြင်းကိုလေ့ကျင့်တဲ့အီလစ်များမရှိသောလူ့အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုကိုတည်ဆောက်သော မင်းမဲ့လှုပ်ရှားမှုအရွေ့တစ်ခု” လို့အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ထားပါတယ်။ (စာမျက်နှာ ၃၇ ကိုကြည့်ပါ။)

[iii] မာရီယာလူဂွန်းနဲ (Maria Lugones) ရဲ့ “ဂျန်ဒါရဲ့ကိုလိုနီသဘောတရား” ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[iv] ကာရိုလ်အက်ဒန်  (Carol Adams) နှင့် လော်ရီဂရုရန် (Lori Gruen) တည်းဖြတ်သော အီကိုဖီမီနင့်ဇင် – ကမ္ဘာမြေကြီးနှင့်အခြားသောသတ္တဝါများနှင့် ဖီမီနင့်ချိတ်ဆက်မှုများ (Ecofeminism: Feminist Intersections with Other Animals and the Earth) စာအုပ်ထဲက ပက်ထရီစ်ဂျုံး (pattrice jones) ရဲ့ “ညို့ငင်မှုနှင့် အီကိုခုခံမှု၏လည်ပတ်မှုများ” (“Eros and the Mechanisms of Eco-Defense”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[v] ပက်ထရီစ်ဂျုံး (pattrice jones) ရဲ့ “ညို့ငင်မှုနှင့် အီကိုခုခံမှု၏လည်ပတ်မှုများ” (“Eros and the Mechanisms of Eco-Defense”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[vi] အိုရာအွန်ကေအိုရေအူမီ (Oyèrónke Oyěwùmí)ရဲ့ မိန်းမများကိုတီထွင်ခြင်း – အနောက်ဂျန်ဒါသဘောတရားများကို အာဖရိကန်ရှုထောင့်မှချဥ်းကပ်လေ့လာခြင်း (The Invention of Women: Making an African Sense of Western Gender Discourses) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[vii] အိုရာအွန်ကေအိုရေအူမီ (Oyèrónke Oyěwùmí)ရဲ့ မိန်းမများကိုတီထွင်ခြင်း – အနောက်ဂျန်ဒါသဘောတရားများကို အာဖရိကန်ရှုထောင့်မှချဥ်းကပ်လေ့လာခြင်း (The Invention of Women: Making an African Sense of Western Gender Discourses) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[viii] ဒီဖော်ပြချက်ကို စတေစီအာလာမို (Stacy Alaimo) ရဲ့ ခန္ဓာရှိသောသဘာဝများ – သိပ္ပံ၊ ပတ်ဝန်းကျင်နှင့် ဒြပ်ရှိသောကိုယ်ပိုင်ဖြစ်တည်မှု (Bodily Natures: Science, Environment, and the Material Self) စာအုပ်မှငှားရမ်းထားပါတယ်။ အာလာမိုကလည်း ဒီသဘောတရားကို ဟားရိုးလ်ဖရွန် (Harold Fromm) ဆီကနေတဆင့်ငှားရမ်းထားပါတယ်။

[ix] လိင် (သဘာဝ)နဲ့ ဂျန်ဒါ (ရိုးရာ)ဆိုတဲ့ dichotomy ကိုငြင်းဆိုခြင်းဟာ ဒီသဘောတရားနှစ်ခုလုံးကိုပြောင်းလဲပြီး အခြားသောနေရာတစ်ခုမှာသုံးလို့မရဘူးလို့ဆိုလိုချင်တာတော့မဟုတ်ပါဘူး။ ဥပမာ – LGBTIQ+ ရပ်ဝန်းတချို့မှာ ဒီသတ်မှတ်ချက်တွေက လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှု (သို့) မိမိရဲ့လိင်စိတ်ဆန္ဒသဘောတရားတွေ (လက်စဘီယန်၊ ဂေး၊ ကွီယားအစရှိသဖြင့်)နဲ့ ပုံမှန်လို့မသတ်မှတ်ထားတဲ့ဂျန်ဒါခန္ဓာကိုယ်တွေ (ထရန်စ်မိန်းမ၊ ထရန်စ်ယောင်္ကျား)ကြားကမတူညီမှုတွေကိုညွှန်းဆိုဖို့အတွက် အသုံးဝင်ကောင်းဝင်ပါလိမ့်မယ်။ ဒါပေမဲ့ ဒီလိုခွဲခြားသတ်မှတ်ချက်တွေဟာလည်း လိင် (သဘာဝ)နဲ့ ဂျန်ဒါ (ရိုးရာ)ဆိုတဲ့ dichotomy တွေအပေါ် မေးခွန်းထပ်ထုတ်စရာတွေပေါ်လာစေတယ်။

[x] မာရီယာလူဂွန်းနဲ (Maria Lugones) ရဲ့ “သန့်ရှင်းမှု၊ ညစ်ပတ်မှုနှင့် ခွဲခြားသတ်မှတ်ခြင်း” (“Purity, Impurity, and Separation”) စာတမ်းကိုကြည့်ပါ။

 

သကာရည်နှင့်သရပီ

“သူရေးတာတွေက နည်းနည်း negative ဖြစ်တယ်လို့ခံစားရတယ်”

ဒါက လွန်ခဲ့သောတစ်နှစ်လောက်က ကျွန်မရဲ့စာတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးဝေဖန်တုံ့ပြန်ထားတဲ့ကော့မန့်တစ်ခုပါ အဲ့ဒီကော့မန့်ကိုဖတ်ပြီး ကျွန်မအနေနဲ့ စာရေးခြင်းအမှု (အထူးသဖြင့် စနစ်တကျဖြစ်ပျက်နေတဲ့ခွဲခြားဆက်ဆံမှုတွေ၊ စနစ်တွေအကြောင်းရေးကြတဲ့အခါ) တွေမှာ စာရေးသူတွေ၊ content creator တွေ၊ အင်ဖလူရန်ဆာတွေ၊ မိမိကိုယ်ကို ဆရာကြီးတွေ ဆရာမကြီးတွေလိုခံယူထားသူတွေအနေနဲ့ စာဖတ်သူအပေါ်ဘယ်လိုစိတ်ခံစားချက်တွေရရှိအောင်ရည်ရွယ်ပြီးရေးကြသလဲဆိုတဲ့အကြောင်းကို မြန်မာပြည်မှာ စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် ပိုမိုထွန်းကားလာတဲ့ သရပီ (therapy) culture နဲ့ ဒီနေ့ချိတ်ဆက်ပြီး စဉ်းစားချင်တယ်

ကျွန်မစာ‌တွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး အပေါ်က ကော့မန့်ကိုပေးခဲ့တဲ့သူရဲ့စိတ်ခံစားချက်ကို ကျွန်မအထူးနားလည်ပါတယ် ကျွန်မဆောင်းပါးတော်တော်များများကလည်း ဝေဖန်ဆင်‌ခြင်ရေးရှုထောင့်ကရေးလေ့ရှိတာမို့ ကျွန်မစာတွေကဖတ်လိုက်ရင် ဝေဖန်လေကန်နေတာပဲလို့ စာဖတ်သူတွေအနေနဲ့ ခံစားရကောင်းခံစားကြရမှာပါပဲ စနစ်တွေရဲ့မတရားမှုတွေကို တွေ့သိခံစားလာရပြီးတဲ့နောက် ကျွန်မအနေနဲ့ ချီးပုံကြီးကို သကာရည်လောင်းပြီး မစားရဝခမန်းသူများတွေကို ကျွေးရမှာကတော့ လက်တွန့်တဲ့အလုပ်တစ်ခုလိုဖြစ်လာတာပါပဲ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ကျွန်မစာတွေက စာဖတ်သူတွေကို ဘယ်လိုတိုးတက်စေရေး၊ စိတ်ခွန်အားပေးသနားရေးအစရှိတဲ့ “တက်ကျမ်း”တွေရဲ့အာဘော်တွေထက် ပတ်ဝန်းကျင်မှာ စိမ့်ဝင်နေတဲ့ စနစ်တွေရဲ့ ကျွန်မတို့တစ်ယောက်ချင်းစီအပေါ်၊ အစုအဖွဲ့အလိုက်အပေါ်သက်ရောက်နေတာကို မိမိကိုယ်ကိုဆင်ခြင်ဖို့အတွက်၊ ဆင်ခြင်ရင်းနဲ့ရေးမိတာပါပဲ မည်သူတစ်‌ဦးတစ်ယောက်ကိုမှ ကျွန်မစာတွေကို (ကိုယ်မဖတ်ချင်ဘဲ) ဖတ်ကြရမယ်လို့ အတင်းတိုက်တွန်းဖို့ ရည်ရွယ်ချက်လည်းမရှိပါဘူး (ဒါတောင်မှ လွန်ခဲ့သော ၂ နှစ်လောက်က “နူးညံ့ပျော့ပြောင်းခြင်းရဲ့ခွန်အား” ဆောင်းပါးရေးဖြစ်တော့ ကျွန်မဆိုလိုချင်တာနဲ့ ဖတ်ဖြစ်တဲ့သူတွေထင်သွားကြတာတွေ တလွဲကြီးဖြစ်နေမလားလို့ ခုထိစဉ်းစားနေမိတုန်းပဲ)

သို့ပေသိ ဒီနေရာမှာ ကျွန်မဆက်ဆင်ခြင်မိတာက ကျွန်မကပဲ လောကကြီးကို negative မျက်လုံးနဲ့ကြည့်တတ်လို့ ကျွန်မစာတွေဟာ negative ဖြစ်နေတာလား? ဒါမှမဟုတ် တဖြည်းဖြည်းဆုတ်ယုတ်နေတဲ့၊ ကျွန်မတို့လို သာမန်လူတန်းစားအဖို့ မျှော်လင့်ချက်ဆိုတာ တံလျှပ်လိုသာကျန်ရှိနေတော့‌တဲ့ခေတ်ရဲ့ သရုပ်မှန်တွေကို အများစုက (အထူးသဖြင့် အုပ်ချုပ်သူလူတန်းစား၊ အာဏာရှင်၊ သူဌေးတွေက ကျွန်မတို့ကို မသိစေချင်တာတွေ၊ မစဉ်းစားစေချင်တာတွေ၊ မေးခွန်းမထုတ်စေချင်တာတွေကို) စာလုံးနဲ့ချရေးမိလို့ ကျွန်မစာတွေက negative ဖြစ်နေတာလား? ဒီမေးခွန်းတွေကိုတော့ စိတ်ဝင်စားမိတယ်

သရပီ (မြန်မာလိုတော့ စိတ်ကုထုံးလို့ဆိုရမလားမသိပါဘူး) တွေရဲ့အရေးပါအရာရောက်မှုကို သရပီရယူဖူးတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ကျွန်မကိုယ်တိုင်လည်း အသိအမှတ်ပြုတယ်ဆိုတာ အရင်စကားခံချင်ပါတယ် ဥပမာ – ကျွန်မအတွက် မိသားစုမျိုးရိုးစဉ်ဆက်အလျောက်ခံစားလာရတဲ့ ထရော်မာတွေဖြစ်တဲ့ ဂျန်ဒါအရဖိနှိပ်မှုတွေ (မိသားစု‌ထဲမှာ မိန်းမတွေရဲ့ပညတ်ခံထားပြီးသားဖြစ်တဲ့အခန်းကဏ္ဍတွေအကြောင်း)၊ လိင်အခြေပြုဖိနှိပ်မှုတွေကနေတဆင့် ချိတ်ဆက်နေတဲ့အခြားသောဖိနှိပ်မှုအသွင်များကို သရပီလုပ်ရင်းကနေ စကားလုံးနဲ့ဖွင့်ဟပြောဆိုရင်း သဘောပေါက်လာရတာပဲ

ဒါပေမဲ့ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း သရပီရဲ့အကျိုးဟာ တစ်ပိုင်းတစ်စမှာပဲ ရပ်တန့်သွားတယ်ဆိုတာ သရပီယူရင်း ၂ နှစ်လောက်ရှိတဲ့အခါမှာ ကျွန်မသဘောပေါက်လာခဲ့တယ်

အရင်ဆုံး မြန်မာပြည်မှာ မွေးဖွားကြီးပြင်းလာတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ သရပီဆိုတာ ကျွန်မအတွက် အင်မတန်စိမ်းတဲ့၊ အနောက်တိုင်းဆန်တဲ့အပြုအမူတစ်ခုလို့သာမှတ်ယူခဲ့တယ် အနောက်နိူင်ငံမှာကျောင်းတက်ဖြစ်တော့ တက္ကသိုလ်မှာ ကျောင်းသားကျောင်းသူတွေအတွက် အနည်းဆုံး တစ်ပတ်တစ်ခါ သရပီယူလို့ရတဲ့ counselor တွေထားပေးထားတယ်ဆိုတာသိပေမဲ့ မြန်မာပီပီ ကျွန်မဂရုမမူမိခဲ့ဘူး

သရပီကို အရင်ဆုံးရောက်လာခဲ့တာကတော့ လွန်ခဲ့တဲ့ ၇ နှစ်လောက်မှာ ကျွန်မရဲ့အရင်ပါတနာရဲ့ ကျွန်မအပေါ် (ခန္ဓာကိုယ်အရ)အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုကိုကျူးလွန်ခဲ့ရာကနေက စတယ်လို့ဆိုရမှာပဲ အရင်ပါတနာနဲ့ကျွန်မနဲ့ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခဲ့ဝာာ စုစုပေါင်း ၆ နှစ်လောက်ကြာခဲ့ပေမဲ့ စစတွဲချင်း ၁ နှစ်ကနေစပြီး ကျွန်မအပေါ် ကိုယ်ထိလက်ရောက်အကြမ်းဖက်တာတွေရှိလာခဲ့တယ် ဒါပေမဲ့ ဗမာထုံးတမ်းအရ မိမိရဲ့ပါတနာဟာ မိမိအပေါ်နိူင်ထက်စီးနင်းကျင့်တာ (အထူးသဖြင့်ကိုယ်ထိလက်ရောက်အကြမ်းဖက်တယ်ဆိုတာ) အင်မတန်ရှက်စရာ၊ ကိုယ့်အိမ်ကအရှုပ် အများအလယ်ထုတ်မပြနဲ့လို့သင်ကြားခံခဲ့ရတဲ့သူပီပီ ဘယ်သူ့ကိုမှ ကျွန်မမပြောပြခဲ့ဘူး ဘာမှမဖြစ်သလိုပဲဟန်ဆောင်နေခဲ့တယ် အဲ့လိုနေရင်းနဲ့ နောက်ဆုံးဖြစ်ခဲ့တဲ့ အကြမ်းဖက်မှုဟာ အင်မတန်ဆိုးဝါးတဲ့အတွက် မြို့ကရဲတွေဘာတွေပါ ဝင်ပါခဲ့တဲ့အထိဖြစ်ခဲ့တယ်

(ဒီနေရာမှာ အခုလက်ရှိ အဘောလစ်ရှင်းသဘောတရားတွေနဲ့ ထိန်းချုပ်ချုပ်နှောင်မှုကိုအားပေးတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်အကြောင်းတွေကို ဖတ်ရှုလေ့လာဖြစ်လာတဲ့တောက်လျောက် ဒီလို ရဲတွေပါဝင်ပါလာခဲ့ရတဲ့ကျွန်မရဲ့အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခံခဲ့ရမှုအခြေအနေကို အခုချိန်ထိ ကျွန်မပြန်စဉ်းစားသုံးသပ်မိနေတုန်းပဲ ဒီနေရာမှာ ကျွန်မက ကျွန်မပါတနာကို တရားမစွဲခဲ့ပေမဲ့ ကျွန်မအဲ့တုန်းကနေခဲ့တဲ့ပြည်နယ်ရဲ့ဥပဒေအရ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုရီပို့တင်တာနဲ့တစ်ပြိုင်နက် ရဲဟာ အစွပ်စွဲခံရတဲ့သူကို ချက်ချင်းအချုပ်ထဲသွင်းတယ်ဆိုတဲ့ ထိန်းချုပ်ချုပ်နှောင်မှုလောဂျစ် (carceral logic) ဟာ အင်မတန်ကြီးစိုးတယ်ဆိုတာကို ကျွန်မသဘောပေါက်ခဲ့တယ် ဒီအကြောင်းကတော့ နောက်မှသေသေချာချာရေးပါဦးမယ်)

အဲ့အချိန်မှာ တက္ကသိုလ်ရဲ့မူဝါဒအရ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတစ်ခုခုကို ရီပို့လုပ်တာနဲ့တစ်ပြိုင်နက် သူတို့ “victim” လို့သတ်မှတ်တဲ့သူ ကျွန်မကို သရပီမယူမနေရဆိုပြီးယူခိုင်းရာကနေ ကျွန်မနဲ့သရပီနဲ့ စတင်ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်တယ်လို့ဆိုရမယ် ဒီလိုနဲ့ သရပစ် (therapist) နဲ့စကားတွေပြောရင်းပြောရင်း ကျွန်မတွေ့ကြုံခဲ့ရတဲ့ intimate partner violence လို့ခေါ်တဲ့ မိမိနဲ့ရင်းနှီးကျွမ်းဝင်သူပါတနာကနေကျူးလွန်တဲ့အကြမ်းဖက်မှုဟာ တကယ်တမ်းတော့ ကျွန်မရဲ့ငယ်စဉ်တောင်ကျေးကလေးဘဝကနေ မိမိမသိလိုက်ဘဲ လက်ဆင့်ကမ်းရယူလာတဲ့ မျိုးရိုးစဉ်ဆက်ထရော်မာတွေနဲ့ အများကြီးချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာကို တဖြည်းဖြည်းသဘောပေါက်လာခဲ့တယ် ပါတနာနဲ့ဖြစ်တဲ့ကိစ္စတွေဟာ ကျွန်မနဲ့ကျွန်မအမေကြားထဲမှာဖြစ်ခဲ့တဲ့ကိစ္စတွေနဲ့ အများကြီးဆင်တူယိုးမှားဖြစ်နေတယ်ဆိုတာတွေကို သဘောပေါက်လာခဲ့တယ်

ဒါပေမဲ့ ၂ နှစ်လောက်ကြာတဲ့အခါ ကျွန်မသရပီယူတာရပ်ပစ်လိုက်တယ် အခုလက်ရှိမှာလည်း ကျွန်မ သရပီမယူဖြစ်တော့ဘူး Talk therapy လို့ခေါ်တဲ့ စကားပြောခြင်းနဲ့ကုသတဲ့သရပီဟာ အထက်ကကျွန်မလိုမျိုး မြန်မာပြည်မှာမွေးဖွားကြီးပြင်းလာပြီး စိတ်ဒဏ်ရာဆိုတာကို အချိန်ယူစကားထဲအရေးတဝင်ထည့်မပြောဖူးခဲ့တဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ တစ်ခုနဲ့တစ်ခုဆက်စပ်ပတ်သက်နေတဲ့ဖြစ်စဉ်တွေကို ကွင်းဆက်တွေမိအောင် ကူညီပေးတဲ့နေရာမှာ အများကြီးအထောက်အကူပြုပေမဲ့ အဲ့လိုကွင်းဆက်တွေလည်းမိပြီးရော ရှေ့ဆက်ဖို့အတွက် ဘာဆက်လုပ်မှာလဲ၊ မျိုးရိုးစဉ်ဆက်အရချိတ်ဆက်နေတဲ့ ဂျန်ဒါဖြစ်စဉ်တွေ၊ တစ်ကိုယ်ရည်တစ်ကာယထက်‌ကျော်လွန်ပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှာဖြစ်နေတဲ့ မိသားစုထရော်မာတွေဆိုတာတွေကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းကြမလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေရဲ့အဖြေတွေကို ခုခေတ်မော်ဒန်သရပီတွေက အဖြေမထုတ်ပေးဘူး၊ ထုတ်ပေးဖို့လည်းစိတ်မဝင်စားဘူးဆိုတာ ကျွန်မသဘောပေါက်လာမိတယ် သရပစ်ရဲ့အကူအညီမလိုဘဲ ဒီလိုစနစ်တကျဖြစ်နေတဲ့ပြဿနာတွေကို ကိုယ်ကိုယ်တိုင်စဉ်းစားလာတတ်ပြီ (သို့) အတူတကွစဉ်းစားလာကြဖို့အစုအဝေးတွေရှိလာပြီဆိုရင် ခေတ်သစ်မော်ဒန်သရပီဆိုတာ မလိုတော့ဘူးလို့ကျွန်မထင်တယ်

၂၀၀၈ ခုနှစ်က လူမှုဗေဒဂျာနယ်ထဲမှာထုတ်ပြန်ခဲ့တဲ့ ကိတ်တီရိုက် (Katie Wright) ရေးခဲ့တဲ့ သရပီဓလေ့အပေါ်သီအိုရီထုတ်ခြင်း (Theorizing Therapeutic Culture)သုတေသနဆောင်းပါးထဲမှာတော့ အနောက်နိူင်ငံတွေမှာ ၂၀ ရာစုဝန်းကျင်မှာထွန်းကားလာတဲ့သရပီဓလေ့တွေ၊ သရပစ်နဲ့စကားပြောတာတွေ အစရှိတဲ့ရိုးရာတွေကိုချိတ်ဆက်စဉ်းစားလို့ရတယ်ဆိုတာတွေ့ရတယ် တစ်ဖက်မှာ သရပီရိုးရာထွန်းကားလာခြင်းဟာ တစ်ကိုယ်ရည်တစ်ကာယ (the self) ကိုပိုမိုဦးစားပေးလာစေတယ်၊ victim culture လို့ခေါ်တဲ့ “ငါဟာ ခံရတဲ့သူပါ”ဆိုတဲ့မိမိကိုယ်ကိုမြင်တဲ့အ‌မြင်တွေ‌ပြောင်းလဲလာစေတယ်၊ ရိုးရာဓလေ့တွေကိုပြောင်းလဲလာစေတဲ့အန္တရာယ်ရှိတယ်ဆိုပြီး ၁၉၆၀ ခုနှစ်တွေကတည်းက အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တွေက ဝေဖန်ခဲ့ကြတယ်လို့ ရိုက်ကရှင်းပြထားတယ် ရိုက်ကိုယ်တိုင်ကတော့ သရပစ်ရိုးရာကို လုံးဝဥဿုံမကောင်းဘူးလို့တော့ အာဘော်မထုတ်ထားပါဘူး စိတ်ဝင်စားရင်စာတမ်းအစအဆုံးကို အောက်ကလင့်ခ်ကနေဝင်ဖတ်ပါ

ရိုက်ရေးခဲ့သလို အတွေးအခေါ်ပညာရှင်တွေရဲ့ ဟိုးလွန်ခဲ့တဲ့ကာလတွေ၊‌ မော်ဒန်သရပီဆိုတာ စပေါ်ချိန်ကတည်းက သရပီရိုးရာအပေါ် စိတ်မတင်မကျဖြစ်နေကြသလို ကျွန်မကိုယ်တိုင်လည်း အခုလက်ရှိမြန်မာပြည်စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက် အင်မတန်ထွန်းကားလာတဲ့ မြန်မာပြည်ရဲ့ သရပီရိုးရာနဲ့မတင်မကျဖြစ်လာလို့ ချိတ်ဆက်ပြီးစဉ်းစားကြည့်ချင်တယ်

စစ်အာဏာသိမ်းပြီးနောက်မှာ လူတိုင်းစိတ်ရောခန္ဓာပိုပြီး‌တော့တောင် ပင်ပန်းလာကြရတယ်ဆိုတာ ကျွန်မစာနဲ့ထည့်ရေးနေစရာတောင်မလိုပါဘူး လူအများစုက အဲ့လိုခံစားလာရတဲ့အချိန်မှာ ဘာကောင်ဆယ်လင်းတို့၊ ညာကောင်ဆယ်လင်းတို့ မှိုလိုပေါက်လာခဲ့တာ ကျွန်မသတိထားမိတယ် ဥပမာ – သာမန်လူတန်းစားကြားရေပန်းစားတာတော့ ဒေါက်တာဖြိုးသီဟတို့လို တက်ကျမ်းဆန်ဆန်စာတွေ၊ မိမိကိုယ်ကို ဘယ်လိုကောင်းအောင်နေမလဲ၊ ဘယ်လိုစိတ်ချမ်းသာအောင်နေမလဲ၊ အများနဲ့ဘယ်လိုသင့်မြတ်အောင်နေမလဲအစရှိတဲ့စာတွေ ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်မှာ ရှဲလာ၊ ရေးလာကြတဲ့အင်ဖလူရန်ဆာတွေရဲ့ပို့စ်တွေဟာ တော်တော်ရေပန်းစားလာတယ်ဆိုတာကို ကျွန်မသတိထားလာမိတယ်

အထူးသဖြင့် ဖြိုးသီဟရဲ့ “ဗုဒ္ဓအလိုကျ minimalism” ဆိုတဲ့စာအုပ်နဲ့ဆောင်းပါးစီးရီးတွေဟာ ဗုဒ္ဓဘာသာဆိုတာကို နိူင်ငံတရားဝင်ဘာသာရေးတစ်ခုအနေနဲ့ကျင့်သုံးကြတဲ့သူတွေအဖို့ စစ်အာဏာရှင်ခေတ်စနစ်ရဲ့ထွက်ပေါက်တစ်ခုလိုတောင်ဖြစ်လာတယ် ဖြိုးသီဟရဲ့ minimalism စာတွေထဲက ဆိုရှယ်မီဒီယာလျှော့သုံးဖို့၊ အိမ်မှာပစ္စည်းတွေအများကြီးမထားဖို့အစရှိတဲ့အာဘော်တွေဟာ အမေရိကန်က minimalism ဆိုတာကို စတီထွင်ခဲ့တဲ့ လူဖြူယောင်္ကျား ၂ ယောက်ဖြစ်တဲ့ ဂျာရှုဝါဖီးလ်ဒ်မစ်လ်ဘန်း (Joshua Fields Millburn) နဲ့ ရိုင်ရန်နီကိုဒါမူးစ် (Ryan Nicodemus) တို့ရဲ့အာဘော်တွေကို မြန်မာမှုပြုလိုက်တာပါပဲ (ဒီနေရာမှာ အာတ်လောကက minimalism နဲ့ ဘဝနေထိုင်ရေးကျင့်ဝတ်လောကက minimalism ကတော့မတူပါဘူး အာတ်လောကက visual minimalism ကို ဘဝနေထိုင်ရေးကျင့်ဝတ်နည်းနာအနေနဲ့ အသွင်ပြောင်းမိတ်ဆက်လိုက်တယ်လို့ ကျွန်မတော့အကြမ်းဖျင်းနားလည်မိတယ်)

ဆိုတော့ minimalism ရဲ့မူရင်းပေါ်ပေါက်လာပုံရိုးရာရေခံမြေခံကိုပဲပြန်ကြည့်ရင် အရင်းရှင်စနစ်ထွန်းကားရာ အနောက်နိူင်ငံတွေမှာ အဆမတန်ကြီးမားလာတဲ့ consumer culture လို့ခေါ်တဲ့ စားသုံးသူရိုးရာကို တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ဖို့ကြိုးစားရာကနေပေါ်ပေါက်လာတဲ့သီအိုရီသဘောတရားတစ်ခုလို့စဉ်းစားကြည့်လို့ရတယ် အရင်းရှင်စနစ်ကြီးမားလာတာနဲ့တစ်ပြိုင်နက် စားသုံးသူရိုးရာကလည်းထွန်းကားလာတယ် စိတ်ဖိစီးသလား retail therapy (ရှောပင်းထွက်ရင်း စိတ်အပန်းဖြေမယ်) လုပ်မယ်၊ skincare လေးလုပ်မယ်၊ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့မြန်ဆန်လာတဲ့လည်ပတ်မှုတွေကြောင့် နဂိုအကြာကြီးခံမဲ့ကစ္စည်းတွေဟာ ၁ နှစ် ၂ နှစ်လောက်ပဲခံမယ် အဲ့တော့ ထပ်ခါထပ်ခါစားသုံးရင်းနဲ့ပဲ ဘီးပေါ်ကကြွက်တစ်ကောင်လို လည်ပတ်နေကြရတယ် အစရှိတဲ့ အနာကြီးရှိနေတာကို ဆေးမထည့်ဘဲ နောက်ထပ်အနာတစ်ခုနဲ့ပဲပြန်ဖြေတဲ့စနစ်ပေါ့

ဒါပေမဲ့ ဒီစားသုံးသူရိုးရာကိုတန်ပြန်တိုက်ခိုက်ဖို့ပေါ်လာတဲ့ minimalism ဟာလည်းနောက်ဆုံးမှာ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့သားကောင်ပဲပြန်ဖြစ်သွားတယ်ဆိုတာ အနောက်နိူင်ငံတွေမှာ ကျွန်မတို့တွေ့လာရပြီးသားဖြစ်တယ် (အောက်မှာ The New Yorker ကဆောင်းပါးတစ်ပုဒ်ထည့်ပေးထားပါတယ်) minimalism ကိုစပြီး ဘရန်းတစ်ခုလိုတည်ထောင်ခဲ့တဲ့သူတွေဟာ လူဖြူယောင်္ကျား ၂ ယောက်ပီပီ minimalism ဆိုတာကို ဘဝနေထိုင်ရေးကျင့်ဝတ်နည်းနာဆိုတာထက် အရင်းရှင်စနစ်ထဲက ဘရန်းတစ်ခုလိုပဲပြန်လည်တီထွင်ပြီး ၎င်းတို့ကိုယ်တိုင် အဲ့ဘရန်းကနေတဆင့် ပိုက်ဆံပြန်ရှာတဲ့ (ပြီးတော့အင်မတန်ချမ်းသာသွားတဲ့) အရင်းရှင်ကြီးတွေပဲပြန်ဖြစ်သွားကြတယ် (သူတို့ရဲ့ ပိုက်ဆံတွေကို ဘာလို့ မရှိတဲ့သူတွေဆီဝေမျှပေးပြီး minimalist မလုပ်ကြလဲစဉ်းစားစရာပါပဲ)

ဖြိုးသီဟရဲ့ “ဗုဒ္ဓအလိုကျ minimalism” မှာတော့ ဒီလူဖြူယောင်္ကျား ၂ ယောက်ရဲ့အာဘော်တွေကိုသေချာပေါ်ပေါ်ထင်ထင်မကိုးကားထားပေမဲ့ ဒီလိုအနောက်နိူင်ငံက အရင်းရှင်စနစ်ဝါးမြိုခံထားရပြီးသားဖြစ်တဲ့၊ အပေါ်ယံကြည့်ရင် ဟုတ်သယောင်ယောင်ဖြစ်နေတဲ့ဝါဒတစ်ခုကို မြန်မာလူထုရဲ့ခံတွင်းနဲ့တွေ့အောင် ပြုပြင်ပြင်ဆင်ပြီး သူ့ရဲ့ဘရန်းကို သူလည်းတည်ဆောက်တယ်လို့ ကျွန်မတော့သုံးသပ်ရတယ် အဲ့စာအုပ်နဲ့အတူ အခကြေးငွေကောက်ပြီးသင်တန်းတွေတောင်ဖွင့်လိုက်ပါသေးတယ် ထားပါတော့ ဒီဆောင်းပါးက သူ့ကိုပုဂ္ဂိုလ်ရေးတိုက်ခိုက်တယ်ဆိုတာထက် အနောက်နိူင်ငံမှာတော့ အရင်းရှင်စနစ်၊ မြန်မာပြည်မှာတော့ စစ်အာဏာရှင်စနစ်တွေရဲ့ပြဿနာတွေကို ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်မဟုတ်ဘဲ သွယ်ဝိုက်သောနည်းနဲ့ ဒဏ်ရာကို ဆေးမထည့်ဘဲပတ်တီးစီးဖို့ကြံစည်ကြတဲ့အလုပ်တွေဆိုတာကို စနစ်တကျထောက်ပြရတာပါပဲ

တကယ်တမ်း အိမ်တိုင်းအိမ်တိုင်းမှာပစ္စည်းပစ္စယတွေပုံနေတတ်တယ်၊ ပလတ်စတစ်အိတ်တွေဆိုရင် သုံးပြီးပြန်သိမ်းထားတတ်တယ်၊ ဘူးအခွံတွေဆို ပြန်သုံးတတ်တယ်/ပြန်သုံးဖို့သိမ်းထားတတ်တယ်ဆိုတဲ့ (မြန်မာမှမဟုတ်) အရှေ့တောင်အာရှနဲ့ ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းကရိုးရာတွေဟာ minimalism ရဲ့မျက်လုံးနဲ့ကြည့်ရင်တော့ အင်မတန်ရှုပ်ပွနေတဲ့အိမ်ကြီးလို့ထင်ရပေမဲ့ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာ အခု အဖြူတွေပဲဦးဆောင်လာတဲ့ Reuse, repurpose, recycle ဆိုတဲ့သဘာဝပတ်ဝန်းကျင်အရွေ့တွေရဲ့ credit အပေးခြင်းမခံရတဲ့ကနဦးအလေ့အထတွေပဲဖြစ်မနေဘူးလား?

အော်ဂန်းနစ်အစားအသောက်ကို ပိုက်ဆံရှိတဲ့သူတွေသာစားနိူင်သလို Minimalism လုပ်နိူင်တဲ့သူတွေက ဘာလို့ သူဌေးတွေဖြစ်နေကြတာလဲ?

ဘာပစ္စည်းမှမကျန်တော့ဘဲ တစ်ကိုယ်ရည်တစ်ကာယရွှေ့ပြောင်းနေထိုင်နေရတဲ့ အိမ်ခြေယာမဲ့သူတွေကိုကျ ဘာလို့ minimalist တွေလို့မခေါ်တာလဲ?

Minimalism ဆိုပြီး အိမ်မှာရှိသမျှလွှင့်ပစ်ပြီး ကိုယ့်အိမ်မှာမရှိတော့တဲ့ “အမှိုက်” တွေက ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းကပင်လယ်တွေ၊ မြေ‌ပြင်တွေမှာ တောင်လိုပုံနေတာကျ ဒီ minimalism တရားဟောကြတဲ့ယောင်္ကျားပုဂ္ဂိုလ်ဆရာကြီးတွေက ဘာလို့ထည့်မပြောကြတာလဲ?

ဖြိုးသီဟတို့၊ လင်းသိုက်ညွန့်တို့၊ ဖြိုးဖြိုးအောင်တို့လို တက်ကျမ်းစကားတွေ၊ “တိုးတက်ရာတိုးတက်ကြောင်း” ပြောကြဟောကြတဲ့သူတွေဟာ တကယ်တမ်းလူထုရဲ့ ဘာလို့စိတ်ပင်ပန်းနေကြရတာလဲ၊ ဘာလို့စိတ်ထွက်ပေါက်ရှာနေကြရတာလဲ၊ ဘာလို့ (သူဌေး‌တွေနည်းတူ) မတိုးတက်ကြရတာလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေရဲ့အဓိကအဖြေကို ကျွန်မတို့မျက်စိရှေ့လေးမှာတင်ဖျောက်ထားကြတယ် အဲ့လိုဖျောက်ထားပြီး ဆင်းရဲတဲ့၊ သာမန်အောက်ခြေလူတန်းစားကို မင်းလည်း အိမ်ကပလတ်စတစ်တွေရှင်းထုတ်ပလိုက်၊ ဆိုရှယ်မီဒီယာတွေလျှော့သုံးလိုက်၊ ညနေညစာမစားဘဲ ဥပုသ်စောင့်လိုက်အစရှိတဲ့အောက်ခြေနဲ့လွတ်နေတဲ့စကားကြီးတွေပြောပြီး သူတို့ကိုယ်နှိုက်‌ကတော့ ချမ်းသာကြွယ်ဝမှုဆိုတာကို အဆမတန်စုဆောင်းနေကြတယ်

တက်ကျမ်းတွေနဲ့နည်းတူ အခုမြန်မာပြည်မှာထွန်းကားလာတဲ့ သရပီရိုးရာကိုကြည့်မယ်ဆိုရင်လည်း တရားမှတ်ခြင်း၊ resilience (ခုခံအား)ပိုကောင်းလာအောင်လေ့ကျင့်ခြင်းအစရှိတဲ့စကားတွေဟာ ကျွန်မတို့တွေ ဘာကြောင့် တရားမှတ်ဖို့လိုနေတာလဲ၊ ဘာကြောင့် ခုခံအားကောင်းရမှာလဲ၊ ကျွန်မတို့ ခုခံအားကောင်းရမဲ့အစား ကျွန်မတို့အပေါ်လာတိုက်ခိုက်နေတဲ့၊ ဖိနှိပ်နေတဲ့စနစ်တွေကို ပပျောက်အောင်ကြိုးစားကြရမှာမဟုတ်ဘူးလားဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေဆီ လူတွေမရောက်နိူင်အောင် ကြားထဲမှာ ကန့်လန့်ကန့်လန့်ခံထားသလိုဖြစ်လာကြတာကိုတွေ့ရတယ်

ဥပမာတစ်ခုအနေနဲ့ လွန်ခဲ့သောရက်ပိုင်းကလေးကတင်တွေ့လိုက်ရတဲ့ Citta Consultancy Facebook page မှာ ကြေငြာထားတဲ့ပို့စ်တစ်ခုကိုထောက်ပြချင်တယ် (ဒီနေရာမှာ မြန်မာပြည်က သရပီစင်တာတော်တော်များများကလည်း စိတ္တဆိုတဲ့ စိတ်နဲ့ပတ်သက်တဲ့နာမည်ကိုပေးကြတာတွေ့ရတယ် ‌စိတ္တသုခဆိုတဲ့နောက်ထပ်သရပီစင်တာတစ်ခုရှိပါတယ် ဦးဆောင်သူတွေမတူပါဘူး Citta Consultancy ကတည်ထောင်သူကတော့ အမေရိကန်အခြေစိုက်မြန်မာအမျိုးသမီးတစ်ဦးဖြစ်ပြီး စိတ္တသုခတည်‌ထောင်သူကတော့ မြန်မာပြည်ရန်ကုန်အခြေစိုက်ယောင်္ကျားတစ်ဦးဖြစ်ပါတယ် ဒီနေရာမှာ ကိတ်တီရိုက်စာထဲကလို့ စိတ်မချမ်းသာမှုတွေဟာ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်နဲ့ချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာထက် တစ်ကိုယ်ရည်တစ်ကာယသဘောပေါက်တဲ့စိတ် (the self) ဆိုတာကိုသာ မော်ဒန်သရပီဟာ မသိမသာ pathologize လုပ်အဖြေရှာဖို့ရည်ရွယ်ထားကြတာကို ချိတ်ဆက်စဉ်းစားကြည့်လို့ရတယ်)

စိတ္တရဲ့ပို့စ်ဟာ career counselling လို့ခေါ်တဲ့အသက်မွေးဝမ်းကျောင်းပြုခြင်းကို အဓိကထားပြီး သရပီပေးတဲ့သဘောပေါ့လေ ဒါကတော့ မြန်မာပြည်အပြင် အခြားနိူင်ငံတွေမှာလည်း ရှိနေတဲ့မော်ဒန်သရပီတစ်ခုပါပဲ ဘာလုပ်လို့ ဘာကိုင်ရမှန်းမသိဖြစ်နေတဲ့အချိန်၊ မိမိရဲ့ career ဆိုတာဘာမှန်းမသိဝိုးတိုးဝါးတားဖြစ်နေတဲ့အချိန်မှာ သရပစ်တွေနဲ့စကားပြောပြီး တိုင်ပင်ဆွေးနွေးရတဲ့သဘောပေါ့ အပေါ်ယံကြည့်ရင်တော့ ဟုတ်သလိုလိုပါပဲ

ဒါပေမဲ့ အရင်းရှင်စနစ်အောက်မှာနေနေကြတဲ့ကျွန်မတို့အဖို့ career ဆိုတာရှိရောရှိသေးရဲ့လား?

အထူးသဖြင့် မြန်မာပြည်လို စစ်အာဏာရှင်စနစ်အောက်မှာ ကျောင်းတောင်တက်သင့်မတက်သင့် ဝိဝါဒမကွဲပြားတဲ့အချိန်မှာ ကျွန်မတို့က ဘယ် career လုပ်ကြမှာလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းက‌ tone deaf (ခေတ်ကာလနဲ့မစပ်ဟပ်တာကြီး) ဖြစ်မနေဘူးလား?

ဒီနေရာမှာ စိတ္တတစ်ခုတည်းမှမဟုတ်ပါဘူး မော်ဒန်သရပီရဲ့ အရင်းရှင်စနစ်နဲ့ စစ်အာဏာရှင်စနစ်ကို မျက်နှာလွှဲခဲပစ်လုပ်ပြီး တကယ့်အောက်ခြေအမြစ်ကို ဆွဲမကိုင်မိကြတာ၊ ဆွဲကိုင်ဖို့မကြိုးစားကြတော့တာတွေကို ထောက်ပြရတာပါပဲ သရပီယူတယ်ဆိုတာ အထက်ကရေးခဲ့သလို တကယ်နာကျင်နေတဲ့သူတွေ၊ နာကျင်နေတဲ့လူတန်းစားတစ်ရပ်ဆိုတာကို ပေါ်ပေါက်လာအောင်လုပ်ပေးလိုက်တဲ့စနစ်ကို တန်ပြန်တိုက်ခိုက်ရာကျကြောင်းကျ‌နိူင်တဲ့အခွင့်အလမ်းတွေရှိပါရက်နဲ့ အဲ့ဒီ့သရပီကိုယ်တိုင်ကိုက စနစ်ကိုဝါးမျိုမှုကို ပြန်လည်လက်ခံမွေးမြူလိုက်တာဟာ မချိတင်ကဲဖြစ်စရာပါပဲ

ဒီနေရာမှာ ကျွန်မက talk therapy ကိုပဲဦးစားပေးပြီး ဝေဖန်သွားတာပါ ဆေးနဲ့ပါတိုက်ကျွေးတဲ့သရပီမျိုးကလည်း သေသေချာချာထပ်စဉ်းစားစရာတွေပေါ်လာပါတယ် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တုန်းက စစ်ပန်းလာတဲ့အမေရိကန်စစ်သားတွေကို စစ်ဆက်တိုက်နိူင်‌အောင် တမင်ကျွေးတဲ့ Blue 88 ဆေးတွေလို လူ့ဘောင်ထဲမဝင်ဘူး၊ ဘေးထွက်နေတယ်ဆိုတဲ့သူတွေ၊ စိတ်ဓာတ်ကျနေတဲ့သူတွေကို anti-depressant (စိတ်မကျရေး) ဆေးတွေတိုက်ပြီး အလုပ်ဆက်လုပ်ခိုင်းတာ၊ ဒီအရင်းရှင်ကမ္ဘာကြီးထဲမှာ ဆက်လက်လည်ပတ်ခိုင်းတာဟာ တကယ်တမ်း “ကုထုံး” လို့တောင် နာမည်တပ်လို့ရသေးရဲ့လား?

(စိတ္တရဲ့ အဲ့ကြော်ငြာနောက်ဆုံးမှာ “ကိုယ့်ရဲ့ personal branding ကို Citta Consultancy နဲ့ အတူတူတည်ဆောက်လိုက်ပါ” ဆိုပြီးတော့တောင် ထည့်သွင်းရေးသားထားပါသေးတယ် သရပီယူတယ်ဆိုတာလည်း နောက်ဆုံးမှာ ကိုယ်ပိုင်ဘရန်းတည်ဆောက်ဖို့ပဲဖြစ်သွားရတာတော့ အင်မတန်နှမြောစရာကောင်းလှပါတယ် ဒီနေရာမှာ အရင်းရှင်စနစ်မှာ လူတိုင်းတစ်ယောက်ချင်းစီဟာလည်း မိမိရဲ့ လူသားဖြစ်တည်မှု (humanity) ဆိုတာထက် ကုန်ပစ္စည်းတစ်ခုလို့ အမြတ်ဘယ်လောက်ရသလဲ၊ ထုတ်လုပ်နိူင်စွမ်းဘယ်လောက်ရှိသလဲ၊ တစ်ပတ် ဘယ်နှာရီအလုပ်လုပ်နိူင်သလဲအစရှိတဲ့ ဘရန်းတွေအသွင်ပြောင်းလဲလာရတာဟာ ရင်နာစရာပါပဲ)

အနှစ်ချုပ်ပြီးပြောရရင် သရပီဟာ မကောင်းဘူးလို့ဆိုတာထက် သရပီဟာ ဖိနှိပ်မှုသိန်းသန်းကုဋေကြောင့် အဆမတန်ကြီးထွားလာတဲ့ လူမှုရေးပြဿနာတွေကို တစ်ကိုယ်ရည်တစ်ကာယပြဿနာလို့ အသွင်ကူးပြောင်းပေးလိုက်ကြတယ် အဲ့လိုကူးပြောင်းလိုက်တဲ့အခါ ကျွန်မတို့စိတ်ဖိစီးတာ၊ သောကရောက်နေတာတွေဟာ စနစ်ရဲ့မတရားမှုတွေဆိုတာထက် ငါတုံးလို့/ငါညံ့လို့ဆိုပြီးဖြစ်လာတယ် သရပီကြောင့် ကျွန်မကိုယ်တိုင် ကျွန်မမိသားစုထဲကလက်ဆင့်ကမ်းထရော်မာတွေကို သဘောပေါက်လာခဲ့ရပေမဲ့ သရပီဟာ တကယ်တမ်း ကျွန်မတို့အားလုံးအစစ်အမှန်လွတ်မြောက်ဖို့ဆို အကန့်အသတ်တွေရှိနေတယ် (တစ်ခါတစ်လေ ကျွန်မတို့ကိုဖိနှိပ်နေတဲ့စနစ်ကိုတောင်ပြန်လည်အားပေးနေသေးတယ်)ဆိုတာ ကျွန်မဆင်ခြင်မိတယ်

အခုတလော လူတိုင်းပြောကြလေ့ရှိတဲ့ အကြည်ဓာတ် အကြည်ဓာတ်ဆိုတာ ကျွန်မတို့အားလုံးခံစားချင်ကြတာပဲမဟုတ်လား? ဘယ်သူက ဘဝမှာ အမှောင်ဓာတ်ကြီးနဲ့နေချင်ပါ့မလဲ ဒါပေမဲ့ ကျွန်မတို့လိုချင်တဲ့ အကြည်ဓာတ်ဆိုတာ မှန်ပေါ်မှာသုတ်ထားတဲ့ပြဒါးရည်လို ကြည့်လိုက်ရင်ကြည်ပေမဲ့ ဟိုးဘက်တစ်ခြမ်းကို ဖောက်ထွက်လို့မရတဲ့အကြည်ဓာတ်မျိုးလား? ဒါမှမဟုတ် လုံးဝဥဿုံ စစ်မှန်တဲ့လွတ်မြောက်ရေးပန်းတိုင်ကိုပြတ်ပြတ်သားသားမြင်လာစေတဲ့ အကြည်ဓာတ်မျိုးလား? ဒါကိုတော့ အမှုန်အမွှားတွေ ကြားထဲပက်ဖြန်းပြီး ကျွန်မတို့အာရုံတွေဝေဝါးအောင် တမင်လမ်းကြောင်းလွှဲနေကြတဲ့စကားတွေ၊ စာတွေကိုကျော်ဖြတ်ပြီးတော့ ပြက်ပြက်ထင်ထင်မြင်အောင်ကြည့်ကြရမှာပဲဖြစ်တယ်

အဲ့ဒီ့တော့ ဟုတ်ပါတယ် ကျွန်မရေးတဲ့စာတွေဟာ negative တွေများတယ် အီးတုံးကို သကာရည်လောင်းပြီး ကျွန်မကိုယ်ကျွန်မမကျွေးချင်သလို ဘယ်သူ့ကိုမှလည်း မစားစေချင်ဘူး အီးတုံးကြီးဟာ ပုပ်ဟောင်နံ့စော်နေတဲ့အီးတုံးကြီးပါပဲလို့ တစ်တစ်ခွခွရေးမိသူအဖို့ သတင်းဆိုးလာပို့တဲ့စာတမန်လို သတင်းဆိုးအပေါ်ဒေါသထွက်ရမဲ့အစား စာလာပို့သူကို သတ်ချင်တယ်ဆိုလည်း ကျွန်မအသေခံရုံကလွဲလို့ တခြားဘာမှမလုပ်တတ်တော့ပါဘူးလေ

ပုံ – အိုးခွက်ဘူးဝါယာကြိုးများပလုံစီနေသော တိုက်ခန်းမီးဖိုချောင်ထဲတွင် တံမြက်စည်းလှဲနေသောမိန်းမတစ်ယောက်

ကိတ်တီရိုက် (Katie Wright) ရေးသားသော သရပီဓလေ့အပေါ်သီအိုရီထုတ်ခြင်း (Theorizing Therapeutic Culture) ဆောင်းပါး

https://www.academia.edu/2034383/Theorizing_Therapeutic_Culture_Past_Influences_Future_Directions?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR0DNdspJGSSRH8b2Pn8c0KeJzwdyQI8gdoqD97GIyNKeQMcU-8wVk-OLJY_aem_AXRiLy0YyRy93JjkulDmcKBEPqdK850prXoah6zoP2REso3n8g1uUNouL0N0RjRJqI_7nV5sVOWrQOTGkyKodGa_

ဂျီရာတိုလန်တီးနို (Jia Tolentino) ရေးသော The Pitfalls and the Potential of the New Minimalism ဆောင်းပါး

https://www.newyorker.com/magazine/2020/02/03/the-pitfalls-and-the-potential-of-the-new-minimalism?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR2ZsN_Mb3mR674rVIxFfJq4Tfo7AJAWlHQaDVagz6NzfCyB_yfD1x2VaxY_aem_AXTwlYln99w6mL-SH68Cpybi9d-ksp5yQmMJL01602k6NgJiB0tk8JWF3BzGyCvOTW3i-_Ax01vSnFKYP51wRbHB

ဒုတိယကမ္ဘာစစ်က စစ်ပန်းနေတဲ့အမေရိကန်စစ်သား‌တွေကို ဆေးတိုက်ပြီး ရှေ့တန်းပြန်ပို့တဲ့အကြောင်းပါရှိတဲ့ ဟူးကိုးလ် (Hugh Cole) ရေးသော The Ardennes: Battle of the Bugle စာအုပ်

https://web.archive.org/web/20081113094810/http://www.history.army.mil/books/wwii/7-8/7-8_CONT.HTM

Gay Men & Blog ရေးသော Therapists Need to Be Capitalism-Informed Just as We Are Trauma-Informed ဆောင်းပါး

https://gaymenandblog.medium.com/therapists-need-to-be-capitalism-informed-just-as-we-are-trauma-informed-d87f7db215d2

ဇီနိုဘီယားမိုရယ်လ် (Zenobia Morrill) ရေးသော Does Psychotherapy Reproduce or Disrupt Neoliberal Capitalism? ဆောင်းပါး

https://www.madinamerica.com/2018/11/psychotherapy-reproduce-disrupt-neoliberal-capitalism/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR14hJAPM2GAE-A4T-FvUZVNO9aC4Ivoo_Cbkg8Vb2fyj2sxTNRk1RB_8XE_aem_AXQi0hxcIq0wAMd_E_kKTW_sGf1ywNg3wmkzsmWcawHx5G2OXUyxEl0Hni4LHuq0Lbt5oP7eOmS1Nicy1T1IS2TR

The MIT Reader Press တွင်ထုတ်ပြန်သော A Brief History of Consumer Culture ဆောင်းပါး

https://thereader.mitpress.mit.edu/a-brief-history-of-consumer-culture/?fbclid=IwZXh0bgNhZW0CMTAAAR2yum4W6k9aDKOEKJjftbcGy938p6PpmTIQ8MFFZ3omrRMS9cPhBDLLkJA_aem_AXTnSusyUhZPn6QVJTulJHK1LotZsKWv5vmuA5TcpMLE9_oGxT4tSQklRvyMK2kYcmwmxdUOytRYEb_wFoIEsGWd


Citta Consultancy ရဲ့ career counselling အကြောင်းကြော်ငြာစာပို့စ်
https://m.facebook.com/story.php?story_fbid=833840572102859&id=100064307727273&mibextid=Nif5oz

 

ယောင်္ကျားဖီမီနင့်

 

“ယောင်္ကျားတွေရော ဖီမီနင့်ဖြစ်နိူင်သလား?”

ဒီမေးခွန်းက မနေ့ကပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ တော်လှန်ရေးဆိုင်ရာရေးသားချက်များခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ သူပုန်တို့ရေးခဲ့တဲ့ “တော်လှန်ရေးထဲကဖမ်မနစ်စကားဝိုင်း”ဆိုတဲ့ဆောင်းပါးကို အခြေခံဆွေးနွေးရင်းကနေ ပေါ်လာတဲ့မေးခွန်းတစ်ခုပါပဲ သူပုန်တို့ရဲ့မူရင်းစကားဝိုင်းဟာ ဆောင်းပါးအရ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အောက်တိုဘာလမှာ ဖီမီနင့်ဇင်ကိုစိတ်ဝင်စားသူသူငယ်ချင်းတွေစုပေါင်းပြီးလုပ်ခဲ့တဲ့စကားဝိုင်းတစ်ခုလို့သိရပါတယ် အဲ့ဒီစကားဝိုင်းရဲ့ပထမမေးခွန်းဖြစ်တဲ့ “မိမိကိုယ်ကိုဖမ်မနစ်လို့ခံယူသလား ဘာကြောင့်ခံယူသလဲ” ဆိုတဲ့မေးခွန်းအပေါ်မှာအခြေခံပြီး ကျွန်မတို့ရဲ့စာဖတ်ဝိုင်းမှာလည်း အဲ့ဒီမေးခွန်းကိုထပ်ပြီးတူးဆွခဲ့ကြတယ် အဲ့ဒီမှာ ကျွန်မအတွက် စာဖတ်သူတွေပြော‌သွားတာတွေကိုနားထောင်ပြီးစိတ်ဝင်စားမိတာက ယောင်္ကျားလေး (သို့) မွေးရာပါကတည်းက ယောင်္ကျားလို့သမုတ်ခံပြီးကြီးပြင်းလာတဲ့သူတွေအနေနဲ့ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ရမှာ ရှက်နေကြတယ်၊ လက်ရွံ့နေကြတယ်၊ မိမိကိုယ်ကို ဖီမီနင့်လို့‌ခေါ်လိုက်ရင် သူတို့ကျင်လည်ရာကနေ ဘေးဖယ်ခံလိုက်ရမှာတွေရှိနေတယ်ဆိုတဲ့အဆိုပါပဲ အဲ့ဒါ‌ဘာကြောင့်များဖြစ်နိူင်မလဲဆိုတာ ကျွန်မဒီနေ့သုံးသပ်ကြည့်ချင်တယ်

ပထမဆုံး ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတဲ့စကားလုံးကို ၁၈၇၃ ခုနှစ်မှာ အလုံးစုံးသာယာဝပြောသော (utopian)သဘောတရားတွေနဲ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ကိုလိုက်စားတဲ့ ပြင်သစ်တွေးခေါ်ပညာရှင်ယောင်္ကျား ချားလ်စ်ဖူရီရေ (Charles Fourier) ကနေစပြီးတီထွင်ခဲ့တယ်လို့ ကျွန်မလေ့လာရတယ် ဖူရီရေရဲ့ ကနဦးဖီမီနင့်ဇင်ကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကတော့ “feminine qualities and character” (မ,ဆန်သောအရည်အသွေးနှင့်အကျင့်စရိုက်များရှိသော) လို့သဘောရခဲ့တယ် နောက်ပိုင်းမှာ အနောက်နဲ့ဥရောပနိူင်ငံတွေမှာ ယောင်္ကျားတွေနည်းတူမိန်းမတွေပါ မဲပေးခွင့်ရရှိရေး၊ ပစ္စည်းဥစ္စာတန်းတူပိုင်ဆိုင်နိူင်ခွင့်တွေအတွက်လှုပ်ရှားခဲ့ကြတဲ့ (လူဖြူမိန်းမတွေဦးဆောင်တဲ့) Suffrage အရွေ့တွေမှာ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ပင်မမဏ္ဍိုင်အနေနဲ့ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တယ် ဒါကို ခုခေတ်မှာ‌တော့ ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့ ပထမလှိုင်းလို့မှတ်ယူကြတာပေါ့ (ဒီနေရာမှာ သတိမူသင့်တာကလည်း ဒီဖီမီနင့်လှိုင်းတွေဟာ လူဖြူမိန်းမတွေရဲ့အရွေ့တွေနဲ့ အနောက်တိုင်းက ဖီမီနင့်အရွေ့တွေကိုသာ ထည့်သွင်းစဉ်းစားလေ့ရှိတဲ့ ‌အနောက်ဥရောပစံပြုဖီမီနင့်ဇင်တိုင်းတာချက်တွေသာဖြစ်တယ်ဆိုတာပါပဲ)

ဒါပေမဲ့ ကျွန်မလက်ရှိစိမ်ပြေနပြေအချိန်ယူပြီးဖတ်ဖြစ်နေတဲ့ ဆိုဖီလူးဝစ်စ်ရဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ Abolish the Family: A Manifesto for Care and Liberation (မိသားစုကိုဖြိုချဖျက်စီး – ဂရုစိုက်ခြင်းနှင့်လွတ်မြောက်ရေးအတွက်ကြေငြာချက်) ဆိုတဲ့စာအုပ်ထဲမှာတော့ ဖူရီရေရဲ့အဆိုပြုချက်အရ မူရင်းဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ဆိုရှယ်လစ်သဘောတရားတွေနဲ့အများကြီးချိတ်ဆက်နေပြီး ယောင်္ကျားမိန်းမတန်းတူမှုဆိုတာထက် ဆိုရှယ်လစ်သဘောတရားအရ လူမှုရေးပြန်လည်ထုတ်လုပ်မှု (social reproduction) (ဒါတွေကတော့ ထမင်းဟင်းချက်တာ၊ သားမွေးတာ၊ ကလေးပြုစုပျိုးထောင်တာအစရှိတဲ့ လူသားမျိုးဆက်တွေတစ်ဆက်ပြီးတစ်ဆက်လည်ပတ်လာဖို့လုပ်ကြရတဲ့လုပ်အားဖြစ်စဉ်တွေ) လုပ်စဉ်တွေမှာ မိန်းမသော်လည်း၊ ယောင်္ကျားသော်လည်းကောင်းလုပ်ကြ၊ ဒါမှမဟုတ် တန်းတူညီတူတာဝန်ခွဲဝေပေးတယ်ဆိုတာထက် ဆိုရှယ်လစ်နိူင်ငံတော်ဟာ အဲ့ဒီလူမှုပြန်လည်ထုတ်လုပ်မှုတွေကို ပုဂ္ဂုလိဂမိသားစုဆိုတာရဲ့လက်ထဲမှာပဲပုံပေးလိုက်တာမျိုးမလုပ်ဘဲ နိူင်ငံတော်ကပါ အလုံးစုံကူညီပံ့ပိုးသွားဖို့ကိုအဆိုပြုခဲ့တယ်လို့ လူးဝစ်စ်ကထောက်ပြထားတယ်

ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းသေချာမြင်အောင် ဥပမာပေးရရင် လက်ရှိ ကျွန်မတို့အရင်းရှင်စနစ်‌လက်အောက်မှာ သားမွေးခြင်း၊ ပြီးရင် မွေးလာတဲ့ကလေးကို လူဖြစ်လာအောင်ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်းအလုပ်ဟာ အဖေနဲ့အမေ (တစ်ခါတစ်လေ အဖိုးအဖွား) အစရှိတဲ့ မိသားစုဆိုတာကနေပဲ တာဝန်ခံလုပ်ကြရတယ်၊ ကိုယ်ဝန်သည်ဘဝကအစ ကလေးမွေးဖွားတဲ့အချိန်၊ ကလေးကို သူ့ဘာသာသူရပ်တည်နိူင်လာတဲ့အချိန်အထိပြုစုပျိုးထောင်ပေးတဲ့အလုပ်ဟာ အဲ့ကလေးရဲ့အဖေ၊ အမေ၊ သွေးသားတော်စပ်တဲ့ဆွေမျိုး‌ဆိုတာတွေရဲ့တာဝန်သာဖြစ်တယ်လို့ ကမ္ဘာ့တစ်ဝန်းကမော်ဒန်လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကလက်ခံထားကြတယ်မလား? ဒါပေမဲ့ ဖူရီရေရဲ့အမြင်အရတော့ ကလေးဆိုတာသည် သူ့ကို ဇီဝဗေဒအရမျိုးပွားကူးဆက်ပေးလိုက်တဲ့သူ၊ ‌သူနဲ့ သွေးသားတော်စပ်တဲ့သူတွေတင်သာမက အခြားသောသူတွေ (ဆိုရှယ်လစ်သဘောတရားအရတော့ နိူင်ငံတော်ကပါ) ပါဝင်ပြုစုပျိုးထောင်ပေးရမှာဖြစ်ပြီး တစ်သီးပုဂ္ဂလမိသားစုမော်ဒယ်ဆိုတာကို ကျော်လွန်ပြီး လူမှုပြန်လည်ထုတ်လုပ်ရေးကိုလုပ်ကြရမယ်လို့ဆိုထားခဲ့တယ် ဖူရီရေဟာ အလုံးစုံသာယာဝပြောခြင်းသဘောတရားတွေကိုစိတ်ကူးယဉ်ပုံဖော်ရတာကြိုက်တဲ့သူပီပီ သူ့ရဲ့ပုံဖော်ချက်တွေထဲမှာတော့ ပုဂ္ဂုလိဂမိသားစုဆိုတာကိုဖြိုချဖျက်ဆီးတဲ့အခါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားခဲ့တာတွေထဲမှာ polyamory လို့ခေါ်တဲ့ လူတစ်ယောက်ထက်ပိုပြီးချစ်ကြိုက်သက်ဝင်မှု၊ လိင်ဆက်ဆံခြင်းကို ရှုံ့ချမဲ့အစား ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်အားပေးတဲ့ sex positivity တွေပါခဲ့တယ် တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း ဖူရီရေဟာ လူဖြူဥရောပယောင်္ကျားတစ်ယောက်ပီပီ သူ့ရဲ့ အရင်းရှင်စနစ်တီထွင်ထားတဲ့မိသားစုကိုဖြိုချဖျက်ဆီးဆိုတဲ့အာဘော်တွေမှာလည်း လူမျိုးရေးခွဲခြားဆက်ဆံရေးနဲ့ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေ စိမ့်ဝင်နေသေးတုန်းပဲဆိုတာကို လူးဝစ်စ်ကသတိပေးထားပြန်ပါသေးတယ် (ဒီမိသားစုဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းဆိုင်ရာအကြောင်း (family abolition) များကတော့ ကျွန်မလက်ရှိစိတ်ဝင်စားတဲ့အချက်တစ်ခုဖြစ်လို့ နောက်မှသီးသန့်ဆောင်းပါးရေးပါဦးမယ် အောက်မှာ လူးဝစ်စ်နဲ့တခြားသူတွေရေးခဲ့တဲ့စာတချို့ထည့်ပေးထားပါတယ်)

ထားပါတော့ အဲ့တော့ ဖီမီနင့်ဇင်နဲ့ပြန်ချိတ်ဆက်ရရင် ဖူရီရေရဲ့ကနဦးစကားလုံးတီထွင်မှုကိုပဲပြန်ကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် အခုလက်ရှိအရင်းရှင်စနစ်အောက်မှာ ဖိနှိပ်ခံထားရတဲ့ မိန်းမဆိုတဲ့ဂျန်ဒါကို ဖိနှိပ်သူလို့ယူဆတဲ့ ယောင်္ကျားဆိုတဲ့ဂျန်ဒါနဲ့တန်းတူညီမျှတည်ရှိရေး၊ လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိရေးဆိုတာထက် မ,သဘောတရားများကိုသာ ဆိုလိုခဲ့ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ ကျွန်မတို့သဘောပေါက်လို့ရတယ်

ဒါပေမဲ့လည်း ဖူရီရေရဲ့စိတ်ကူးယဉ်ပုံဖော်ချက်ဟာ အကောင်အထည်မပေါ်ခဲ့ဘဲ အရင်းရှင်စနစ်ကြီးထွားလာတာနဲ့အမျှ အထက်ကရေးခဲ့သလို မိသားစုဆိုတာဟာ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ပဓာနအကျဆုံးထုတ်ကုန်ယူနစ်တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ် ဒါက အလုပ်သမားလူတန်းစားတွေဘာတွေမပြောခင်မှာပဲ မိသားစုဆိုတာကိုအရင်းရှင်ကုမ္မဏီတစ်ခုအနေနဲ့မြင်ယောင်ကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် (တကယ်တမ်းက မိသားစုဆိုတာ အရင်းရှင်ကုမ္မဏီတစ်ခု၊ ဒါမှမဟုတ် အရင်းရှင်စနစ်ကို လည်ပတ်နေနိူင်အောင် ထောက်ပံ့ပေးဖို့လုပ်အားမွေးမြူပေးနေရတဲ့ အခြေခံအကျဆုံးလုပ်သားမွေးမြူမှုတစ်ခုပါပဲ) မိသားစုထဲကဂျန်ဒါဖြစ်တည်မှုတွေဟာ လူတန်းစားဖြစ်တည်မှုတန်းတူအသွင်ပေါက်နေတယ်ဆိုတာကို တွေ့ရမယ် မိသားစုလည်ပတ်ဖို့အတွက် အိမ်ထောင်ဦးစီးယောင်္ကျားကပိုက်ဆံရှာမယ်၊ အဲ့ဒီပိုက်ဆံကို မိန်းမဖြစ်သူက စုစည်းမယ်၊ လိုအပ်သလိုခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာစီမံခန့်ခွဲမယ်၊ အဲ့ဒီမိသားစုကုမ္မဏီကြီးအဓွန့်ရှည်တည့်တံ့အောင် ပြန်လည်အလုပ်အကျွေးပြုမဲ့ နောက်အလုပ်သမားသစ်တွေဖြစ်တဲ့ကလေးတွေကိုမွေးမြူမယ် ပြီးရင် အဲ့ကလေးတွေက အဲ့ဒီယောင်္ကျားနဲ့အဲ့ဒီမိန်းမအလုပ်မလုပ်နိူင်တော့တဲ့တစ်ချိန်မှာ သူတို့ကိုပြန်လည်စောင့်ရှောက်ကြမယ်လို့ သူတို့မျှော်လင့်တယ်၊ ပြန်လည်လည်းစောင့်ရှောက်ကြရတယ် ဒီနေရာမှာ ဒီမိသားစုကုမ္မဏီရဲ့လည်ပတ်မှု currency မှာ ရုပ်ဝတ္တုပစ္စည်းတွေဖြစ်တဲ့ပိုက်ဆံငွေကြေးအပြင် ဒြပ်မဲ့လုပ်အားတွေဖြစ်တဲ့ ကျေးဇူးခံကျေးဇူးစား၊ မိဘမေတ္တာ၊ အချစ်အစရှိတဲ့စိတ်ခံစားချက်လုပ်အားတွေကပါ ဒီမိသားစုကုမ္မဏီကိုချုပ်နှောင်ထားပြီးသားဖြစ်တယ်

ဒီနေရာမှာ ဒီလိုအရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ပဓာနအကျဆုံးယူနစ်အသွင်နဲ့လည်ပတ်တဲ့မိသားစုဆိုတာ ကိုလိုနီစနစ်တွေနဲ့လည်း အများကြီးချိတ်ဆက်နေသေးတယ် ကိုလိုနီကျွန်မပြုခံရခင်ကာလတွေမှာ အင်ဒီးဂျနင့်အစုအဖွဲ့တွေမှာ မိသားစုဆိုတာကို ဒီလိုမျိုးပုဂ္ဂုလိဂဆန်ဆန်မလည်ပတ်ခဲ့ကြဘူး တစ်လင်တစ်မယားစနစ်တို့ဘာတို့ဆိုတာရှိချင်မှရှိခဲ့မယ် ကလေးတစ်ယောက်မွေးရင် တစ်ရွာလုံးကဝိုင်းဝန်းပြုစုပျိုးထောင်လေ့ရှိကြတယ် လူတစ်ယောက်ကနေ လိင်ကွဲချင်းပေါင်းသင်းတာရှိသလို လိင်တူချင်းလည်းပေါင်းသင်းနေကြတာမျိုးတွေရှိကောင်းရှိနိူင်တယ် ဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးလေ့လာထားတဲ့မနုဿဗေဒသုတေသနတွေလည်းရှိပါတယ် ဘယ်ဟာကပိုကောင်းတယ်၊ မကောင်းဘူးဆိုတာထက် ကျွန်မတို့ကျင်လည်ရာပတ်ဝန်းကျင်မှာ လက်ရှိအများလက်ခံကျင့်သုံးနေကြတဲ့ မော်ဒန် cishet နျူးကလီးယား (ယောင်္ကျား၊ မိန်းမ၊ ကလေးသာပါတဲ့) မိသားစုဆိုတာကို ဘာကြောင့် ဘယ်တုန်းကလက်ခံလိုက်ကြတာလဲဆိုဝာာကို ပြန်လည်မေးခွန်းထုတ်ကြရမှာသာဖြစ်တယ်

စကားချပ်ခံချင်တာက ဒီနျူးကလီးယားမိသားစုမော်ဒယ်ကိုဝေဖန်လို့ ကျွန်မက အားလုံး polyamory ပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှုတွေရှာကြ၊ ယောင်္ကျားတစ်ယောက်‌ကနေ မိန်းမတွေအများကြီးယူကြ၊ မိန်းမတစ်ယောက်ကနေ ယောင်္ကျားတွေအများကြီးယူကြလို့ဆိုနေတာမဟုတ်ပါဘူး ခုခေတ်ကြီးမှာတော့ ဒီလိုနျူးကလီးယားမိသားစုကိုပြန်ပုန်ကန်မှုတွေမှာလည်း ဖိုဝါဒကြီးစိုးမှုတွေပြန်လည်စိမ့်ဝင်နေနိူင်သေးတာပဲ ဥပမာကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် အခြေခံမော်မန်ဘာသာရေး‌ (Fundamentalist Mormonism) အလေ့အထတွေရဲ့ အသက်မပြည့်သေးတဲ့မိန်းကလေးတွေကို ယောင်္ကျားအိုကြီးကနေ ဘုရားသခင်တောင်းဆိုချက်အရဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ တစ်‌ယောက်ထက်ပိုပြီး လက်ထပ်ယူခြင်းမျိုးပေါ့ (Fundamentalist Mormonism နဲ့ သာမန် Mormonism ကတော့မတူပါဘူး)

၁၉ ရာစုကာလတွေကထွက်ပေါ်ခဲ့တဲ့ မင်းမဲ့အယူအဆတွေမှာ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ တကယ်တမ်းလူတိုင်းဖိနှိပ်မှုတွေအောက်ကနေလွတ်မြောက်ရေးအတွက် အသုံးမဝင်တော့ဘူးလို့ဆိုလာကြတယ် (ကျွန်မလက်ရှိဘာသာပြန်နေတဲ့ ချီအာရာဘိုတက်ချီရဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်မိတ်ဆက်ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ) မင်း/အုပ်ချုပ်သူဆိုတာကိုသာ တကယ်တမ်းဆန့်ကျင်ကြမယ်ဆိုရင် ဖိုဝါဒကြီးစိုးမှုကိုပါတစ်ပြိုင်နက်တည်းပုန်ကန်ပြီးသားဖြစ်တဲ့အတွက် မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးကိုဦးစားပေးလွတ်မြောက်ရေးကိုမျှော်ကိုးတဲ့ဖီမီနင့်အရွေ့ဆိုတာ မင်းမဲ့ဝါဒရဲ့အနှစ်သာရတစ်ခုသာဖြစ်မနေဘူးလားလို့ မင်းမဲ့သမားတွေ (အထူးသဖြင့် မိန်းမမင်းမဲ့သမားတွေကိုယ်နှိုက်)က‌မေးခွန်းထုတ်ခဲ့ကြတယ်

ဒီအဆိုကိုကြည့်ရမယ်ဆိုရင်လည်း ကျွန်မဒီဆောင်းပါးရေးဖို့လှုံ့ဆော်ခဲ့တဲ့မေးခွန်းရဲ့အဖြေကိုဆန်းစစ်‌ရာရောက်မလားလို့တွေးမိတယ် ဒါကတော့ ဖီမီနင့်လို့ မိမိကိုယ်ကိုခေါ်ရမှာကိုကြောက်ခြင်း၊ ရှက်ခြင်းခံစားနေရတဲ့သူ‌‌တွေအတွက် (ဒီနေရာမှာ ယောင်္ကျားတွေမှမဟုတ်ပါဘူး တချို့မိန်းမတွေ၊ တခြားဂျန်ဒါရှိသူတွေ၊ အထက်ကပြောခဲ့သလိုမင်းမဲ့သမားတချို့တွေလည်း ကိုယ့်ကိုယ်ကိုဖီမီနင့်လို့ခေါ်ရမှာလက်ရွံ့နေတာတွေရှိကောင်းရှိနိူင်ပါတယ်) သူတို့ရဲ့‌ကြောက်ခြင်း၊ ရှက်ခြင်းဟာ ဖီမီနင့်ဇင်ကိုနားလည်လက်ခံသဘောပေါက်မှုအမျိုးမျိုးကွဲပြားရာကနေ မြစ်ဖျားခံတယ်လို့ ကျွန်မမြင်မိတယ်

ကျွန်မသတိထားမိသလောက် ဖီမီနင့်ဇင်အပေါ်အမျိုးမျိုးနားလည်လက်ခံသဘောပေါက်ထားချက်တွေကို မျက်‌တောင်အဖွင့်အပိတ်တပ်ပြီးချရေးကြည့်ပါမယ် မျက်တောင်အဖွင့်အပိတ်တပ်ရတာက ဒီအဆိုတွေ၊ ယူဆချက်တွေက လုံးဝဥဿုံမှန်နေတယ်လို့ မသတ်မှတ်စေချင်လို့ပဲဖြစ်တယ်

၁) “ဖီမီနင့်ဇင်သည် မိန်းမတွေအပေါ်ဖိနှိပ်ခံထားရမှုတွေအတွက်ကြိုးပမ်းလှုပ်ရှားမှုတစ်ခုဖြစ်သည်”

၂) “မိန်းမခန္ဓာနှင့်မွေးလာသောသူများသည် ၎င်းတို့၏မိန်းမခန္ဓာဖြစ်တည်မှုကြောင့် မိန်းမတွေ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုကို ခန္ဓာနှင့်ရင်းပြီးနားလည်သည် ထိုအခါ မိန်းမခန္ဓာမရှိသောသူများ၊ မိန်းမခန္ဓာနှင့်မွေးဖွားမကြီးပြင်းလာသောသူများသည် မိန်းမတွေ၏ဖိနှိပ်မှုဆိုတာကို အလုံးစုံနားလည်နိူင်ရန်ခက်ခဲနေသည်”

၃) “ဖီမီနင့်ဇင်သည် မိန်းမ/ယောင်္ကျားတန်းတူညီမျှရရှိရေးကိုဦးတည်ထားသောလုပ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်”

၄) “ဖီမီနင့်အရှေ့မှာ ‘ယောင်္ကျား’ (သို့) ‘ကွီးယား’ (သို့) ‘လူမည်း’ (သို့) ‘လူဖြူ’ အစရှိသောနာမဝိသေသနလေဘယ်များတပ်၍ရသည်/တပ်နေစရာမလိုပါ”

တခြားဖီမီနင့်ဇင်ကိုသဘောပေါက်ပုံတွေ၊ ကျင့်သုံး‌ပုံတွေလည်းအမျိုးမျိုးရှိကောင်းရှိနိူင်ပါတယ် ဒီအချက်တွေကတော့ မနေ့ကစာဖတ်ဝိုင်းမှာသတိပြုမိတာတွေကိုအခြေခံပြီးကောက်နုတ်ချက်ထုတ်ထားတာပါ

ဒီလိုအမျိုးမျိုးကွဲပြားခြားနားနေတဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာဘာလဲ၊ ဖီမီနင့်ဆိုတာဘယ်လိုလူမျိုးလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေထဲက အဓိကအောက်ခြေအချက်ဟာ ဖီမီနင့်ဇင်ကို လုပ်ရပ် (action) vs. ဖြစ်တည်မှု (identity) လို့ခွဲခြားသတ်မှတ်ရာကနေ စလာတယ်လို့ ကျွန်မသုံးသပ်ချင်တယ်

ပထမအချက်က ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးအတွက်သာလှုပ်ရှားကြိုးပမ်းမှုလို့ယူဆမယ်ဆိုရင် ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ခန္ဓာဖြစ်တည်မှုနဲ့အများကြီးချိတ်ဆက်သွားပါတယ် ပူစီ/စော-က်ဖုတ်အစရှိတဲ့ မိန်းမဇီဝခန္ဓာကိုယ်လို့သတ်မှတ်ထားတဲ့အရာတွေမပါဘဲ မွေးဖွားကြီးပြင်းလာတဲ့သူတွေအနေနဲ့ မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ရင်ဆိုင်ရတဲ့ဖိနှိပ်မှု၊ ရုန်းကန်ရမှုတွေကို ခန္ဓာနဲ့ရင်းပြီးမသိနိူင်ဘူး၊ အဲ့လိုမသိနိူင်တဲ့အတွက်လည်း ဖီမီနင့်ဇင်ကို ဘေးကနေသာပံ့ပိုးပေးလို့ရမယ်၊ တကယ်တမ်းထဲထဲဝင်ဝင်တော့သဘောပေါက်မှာမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့အဆိုပါ

ဒီအဆိုကို ကျွန်မကတော့ အလုံးစုံလက်မခံချင်ဘူး မိန်းမခန္ဓာနဲ့မွေးဖွားကြီးပြင်းလာတဲ့သူတွေအဖို့ မိန်းမဖြစ်တည်မှုကနေ သူတို့ရဲ့ရုန်းကန်မှု၊ ဖိနှိပ်ခံရမှုတွေကို ခန္ဓာကနေတဆင့်သိကြတယ်ဆိုတာမှန်ပါတယ် သို့ပေသိ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာပဲလည်း “စော-က်ဖုတ်” တို့၊ “ဂွေး-စိ”တို့ အစရှိတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းတွေဟာလည်း ခြေထောက် ၄ ခုပါတဲ့ စတုရန်းပုံရှိတဲ့သစ်ပြားတစ်ချပ်ကို “စားပွဲ”လို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကနေသမုတ်လိုက်သလိုပဲ မိန်းမအင်္ဂါတို့၊ ယောင်္ကျားအင်္ဂါတို့ဆိုပြီးသတ်မှတ်လိုက်ရာက စတာပဲဖြစ်တဲ့အတွက် တကယ်တမ်းမိန်းမဖြစ်တည်မှုအ‌ပေါ်အခြေခံတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေ ပပျောက်ဖို့ဆိုတာ အဲ့ဒီ “မိန်းမ” လို့သမုတ်ခံထားရခြင်းတွေကိုပါ ချေမှုန်းကြရမယ်လို့ကျွန်မကတော့ ယုံကြည်တယ် ဖိနှိပ်ခြင်းအခြေခံပထမအဆင့်ဟာ လေဘယ်တပ်ခြင်း (identification) ပါပဲ ပြီးရင် လေဘယ်အလျောက်ခွဲခြားတာ (discrimination) ပေါ့နော်

နောက်ပြီးတော့ မိန်းမလွတ်မြောက်ရေးကို သူ့၏ ပူစီပါရေးမပါရေးနဲ့သာချိတ်စဉ်းစားမယ်ဆိုရင် အဲ့ဒီခန္ဓာကိုယ်နိူင်ငံရေးတွေရဲ့ပြင်ပကိုရောက်နေတဲ့ လိင်အင်္ဂါနှစ်မျိုးနဲ့မွေးလာတဲ့ intersex လူတွေ၊ လိင်ပြောင်းလိင်လွဲလုပ်လိုက်တဲ့ trans တွေကို မသိမသာနဲ့ ဒုတိယ၊ တတိယအစရှိသဖြင့်အဆင့်တွေပြန်ခွဲလိုက်မှာကို ကျွန်မတော့ သိပ်မနှစ်မြို့လှဘူး မိန်းမဖြစ်တည်မှုရှိနေတိုင်းလည်း မိန်းမတွေရဲ့ဖိနှိပ်မှုကို အလိုအလျောက်နားလည်သဘောပေါက်သွားတတ်တာမဟုတ်ဘူးဆိုတာကိုလည်း စာဖတ်သူတချို့ကထောက်ပြခဲ့ကြတယ် ခန္ဓာကနေရင်းတဲ့ဖိနှိပ်မှုဆိုတာကို စကားနဲ့ဖွင့်ပြော၊ ဝေဖန်ဆင်ခြင်နိူင်ဖို့အလုပ်ဆိုတာ အဲ့ဒီခန္ဓာရှိတဲ့လူတိုင်းမလုပ်တတ်ပြန်ဘူး ဒီနေရာမှာ embodiment က အရေးမပါဘူးဆိုတာထက် embodiment တစ်ခုတည်းအပေါ်မှာပဲ ပုံအပ်ထားရင် တကယ်တမ်းလွတ်မြောက်ရေးအရွေ့တွေ၊ အလုပ်အကိုင်တွေက သူ့အလိုလိုဖြစ်လာတတ်တာမျိုးမဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ထောက်ပြတာပါ (“ရာဒီကယ်ဖီမီနင့်ဇင်”၊ “လစ်ဘရယ်ဖီမီနင့်ဇင်”၊ “ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်ဇင်”၊ “ထိန်းချုပ်ချုပ်နှောင်မှုတွေကိုအားပေးတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” အစရှိတဲ ဖီမီနင့်ဇင်လေဘယ်အမျိုးမျိုးတွေကိုတော့ လေဘယ်တွေပြန်ခွဲပြီး ခွဲခြားမှုအသစ်တွေပဲထပ်ပေါ်လာတာဖြစ်တဲ့အတွက် အထူးတလည်ထည့်မဆွေးနွေးတော့ပါဘူး)

ဒုတိယအချက်က ဒါဆို ဖီမီနင့်ဇင်ကို လုပ်ရပ်အနေနဲ့စဉ်းစားကြည့်ကြမယ်ဆိုတဲ့အဆိုပေါ့ ဒါကတော့ ယောင်္ကျားပဲဖြစ်နေပါစေ၊ မိန်းမပဲဖြစ်နေပါစေ၊ ကွီးယားပဲဖြစ်နေပါစေ ဘယ်သူမဆို ဖီမီနင့်ကျင့်ဝတ်ကိုကျင့်သုံးနေတဲ့သူဆိုရင် သူ့ကို ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ဝေါ်မှတ်ယူလို့ရမယ်ဆိုပြီးတွေးတာပေါ့ ဒါက‌လည်း အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ အဓိပ္ပါယ်ရှိတယ်လို့ကျွန်မထင်တယ် ဖီမီနင့်ကျင့်ဝတ်ဆိုတာသည် မိန်းမတွေလွတ်မြောက်ရေးသာမက ဖိနှိပ်ခံလူတန်းစားတစ်ရပ်ဖြစ်တဲ့မိန်းမတွေ၊ အဲ့ဒီမိန်းမတွေရဲ့ဖိနှိပ်ခံနေရမှုတွေက အထက်က မဟာဖိုဝါဒကိုမသိမသာမြုံထားတဲ့ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့နျူးကလီးယားမိသားစုပုံစံ‌ဂျင်းဆိုတာကိုသာ သဘောပေါက်ရင် အဲ့ဒီမိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးဆိုတာဟာ သူတို့နဲ့အတူ နျူးကလီးယားမိသားစုစနစ်ထဲမှာ လူတန်းစားအရဖိနှိပ်ခံနေရတဲ့ ယောင်္ကျားတွေ၊ အဲ့ဒီနျူးကလီးယားမိသားစုစနစ်ထဲ လားလားမျှတောင် ဘောင်မဝင်တဲ့ကွီးယားတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးတွေနဲ့ပါ တစ်ပါတည်းချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာကို ကျွန်မတို့ ထင်သာမြင်သာရှိလာနိူင်တယ်

အထက်က ကျွန်မဆောင်းပါးအစမှာမေးခဲ့တဲ့မေးခွန်းဟာ လက်ရှိ ဖီမီနင့်ဇင်ကို (မြန်မာပြည်မှာမဟုတ် တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာပါ) မိန်းမဖြစ်တည်မှုနဲ့သာ တွဲမြင်ရာကနေ စလာတဲ့ပြဿနာလို့ ကျွန်မကတော့ထင်တယ် ဟုတ်တာပေါ့

ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ မိန်းမဖိနှိပ်ခံရမှုတွေအတွက်သာကြိုးပမ်းတဲ့လုပ်ရပ်၊ မိန်းမအနေနဲ့မွေးဖွားကြီးပြင်းလာသူတွေသာ ပိုနားလည်တဲ့ကိစ္စလို့ယူဆကြမယ်ဆိုရင် မိမိကိုယ်ကို မိန်းမလို့မခံယူ‌သူတွေက ဘာများအရေးတယူလုပ်ပြောနေစရာလိုသေးဦးမလဲ?

ယောင်္ကျားတစ်ယောက်ဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ယောင်္ကျားဖီမီနင့်လို့သာခေါ်ပြီး တကယ်တမ်းဖီမီနင့်အ‌ရွေ့တွေမှာ ဘေးလူအနေနဲ့သာ လက်ပိုက်ကြည့်နေကြတာပဲ မဟုတ်ဘူးလား?

ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ မိန်းမတွေလွတ်မြောက်ရေးသာဖြစ်လို့ မိန်းမတွေသာ လုပ်ကြ၊ ပြောကြဆိုပြီး ယောင်္ကျားတွေ၊ မိန်းမမဟုတ်သူတွေက မိန်းမတွေကိုပဲ နေရာပိုပေးသယောင်ယောင်၊ ခ,ယရသယောင်ယောင်နဲ့ ဘေးထွက်နေကြတာပဲမဟုတ်ဘူးလား?

အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ နယူးယောက်မြို့က The New School မှာ လုပ်ခဲ့တဲ့စကားဝိုင်းမှာ လူမည်းဖီမီနင့်စာရေးသူ ဘယ်လ်ဟွတ်ခ် (bell hooks) က “People can start out in feminism and end up in patriarchy.” (“ဖီမီနင့်ဇင်ကိုအ‌ခြေပြုစအလုပ်လုပ်လာတဲ့သူတွေတောင် မဟာဖိုဝါဒကြီးစိုးမှုရဲ့သားကောင်တွေအနေနဲ့အဆုံးသတ်သွားတတ်တယ်”)၊ ပြီးတော့ “Patriarchy has no gender” (“မဟာဖိုဝါဒမှာ ဂျန်ဒါမရှိဘူး”) ဆိုပြီး သတိပေးခဲ့တာပဲ

ကျွန်မအနေနဲ့ကတော့ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို အပေါ်ယံလေဘယ်သတ်မှတ်ချက်တွေကနေသာမစဉ်းစားဘဲ၊ “မိန်းမဆိုတာ မီးဖိုချောင်ဝင်ရတယ်/ကလေးမွေးရတယ် အစရှိတဲ့၊ ဟုတ်လည်းဟုတ်နေပေမဲ့ တကယ်တမ်း အဲ့ဒါတွေရဲ့အမြစ်ကိုမလှန်မိတဲ့အပေါ်ယံဖိနှိပ်မှုတွေကိုသာ အားမလိုအားမရဖြစ်မှုတွေကနေ ကျော်လွန်ပြီး မိန်းမတွေ မီးဖိုချောင်ဝင်၊ ကလေးမွေးလုပ်ပြီးပါဝင်နေရတဲ့ မော်ဒန်နျူးကလီးယားမိသားစုပုံစံဆိုတာရဲ့ မိန်းမတွေတင်သာမက အခြားသော ဂျန်ဒါ၊ လူမျိုးအစရှိတဲ့ဖြစ်တည်မှုပေါင်းစုံအပေါ်ကိုပါသက်ရောက်နေတဲ့ ဖိနှိပ်မှုအခြေအမြစ်ကို သေသေချာချာကိုင်ဆုပ်မိဖို့အရေးကြီးတဲ့ “ဖြစ်တည်မှုလုပ်ရပ်” (actionable embodiment သို့ embodied action) လို့သဘောပေါက်မိတယ် (ဖြစ်တည်မှုဆိုတာကလည်း လုပ်ရပ်အပေါ်မှာမူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနေတတ်တာပဲမဟုတ်ဘူးလား?) တစ်ခါရေးခဲ့ဖူးသလို ကျွန်မအတွက် ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ နှစ်မျိုးပဲရှိသယောင်သတ်မှတ်ထားတဲ့အရာကိစ္စ (binarism) တွေကို ဝေဖန်ဆန်းစစ်တာဖြစ်တဲ့အတွက် ခန္ဓာဖြစ်တည်မှု vs. လုပ်ရပ်ဆိုပြီး ဒွိဟနှစ်ခုတည်းကနေပဲ ဖီမီနင့်ဇင်ကိုချဥ်းကပ်လို့မရဘူးလို့မြင်တယ်

တကယ်တမ်းက မိန်းမတွေရဲ့ဖိနှိပ်ခံရမှုတွေဟာ ယောင်္ကျားတက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ၊ မိမိကိုယ်ကို ရာဒီကယ်မကျရင်‌တောင်မှ ခေတ်ရှေ့ပြေးတယ်လို့မှတ်ယူတဲ့ မြန်မာပြည်က ယောင်္ကျားပညာရှင်ဒဿနိကတွေ အင်မတန်မှကြိုက်နှစ်သက်စွာ ကြွေးကြော်ကြတဲ့ မာ့စ်ဝါဒီတို့၊ အရင်းရှင်စနစ်ချေမှုန်းရေးတို့၊ စနစ်တွေ‌ကိုဖြိုချဖျက်ဆီးရေးတို့၊ ကိုလိုနီစနစ်နဲ့အင်ပိုင်ယာစနစ်ကိုဆန့်ကျင့်ပုန်ကန်ရေး၊ မင်းမဲ့သဘောတရားတို့အစရှိတဲ့ လွတ်မြောက်ရေးနိယာမမျိုးစုံနဲ့ချိတ်ဆက်နေတာပါပဲ အဲ့ဒီလမ်းစဉ်စကားလုံးလုပ်ရပ်တွေရဲ့နောက်မှာ၊ ရှေ့မှာ “ဖီမီနင့်” ဆိုပြီး နာမဝိသေသနတွေတပ်နေစရာမလိုပါဘူး ဖီမီနင့်အရွေ့တွေမှာ ပါဝင်ကူညီပေးတဲ့ယောင်္ကျားတို့ဘာတို့ မိမိကိုယ်ကိုသမုတ်နေစရာမလိုပါဘူး ဖီမီနင့်ဖြစ်တည်မှုလုပ်ရပ်တွေကို နေထိုင်ကျင့်သုံးနေတဲ့သူတွေအဖို့လည်း နိူင်ငံတကာဂရန့်တွေရရေးမရေရေး၊ အင်တာနေရှင်နယ် ဖီမီနင့်တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုကြီးဦးဆောင်ရေးမဆောင်ရေး၊ လူသိထင်ရှားလူကြိုက်များရေးတွေထက် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဖီမီနင့်လို့မှတ်ယူကြမှာတွေထက် ကိုယ့်ရဲ့ခံယူချက်လုပ်ဆောင်ရပ်တွေအပေါ်မှာအ‌ခြေခံပြီး ဘာကိုဘာကြောင့်လုပ်‌ကိုင်နေတာလဲဆိုတာကိုသာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းဖြစ်နေကြဖို့ကသာလျှင် တကယ်တမ်းအဓိကကျတဲ့အရာတစ်ရပ်မဟုတ်လား? တကယ်တမ်းသာ အဲ့ဒီ့လွတ်မြောက်ရေးလမ်းစဉ်တွေကို လိုက်စားနေတယ်၊ လိုက်စားချင်တယ်ဆိုရင် ဖီမီနင့်အနှစ်သာရတွေက စိမ့်ဝင်နေပြီးသားပဲဖြစ်တဲ့အတွက် ကျွန်မအတွက်က အဲ့ဒီ့အလုပ်တွေကို လုပ်ကိုင်နေတဲ့သူတွေဟာ တကယ်သာ သူတို့ရဲ့လမ်းကြောင်းနဲ့ခံယူချက်သာမှန်ကန်ကြတယ်ဆိုရင် သူတို့မသိလိုက်ခင်မှာတင်ပဲ၊ သူတို့ဘယ်လောက်ပင် ရှက်နေကြောက်နေ၊ တီကောင်ဆားပက်သလိုတွန့်လိမ်နေကြတဲ့ကြားမှာတင်ပဲ ဖီမီနင့်ကြီးတွေဖြစ်နေကြဦးမှာပါပဲလေ


ကျေးဇူးတင်လွှာ – ဒီဆောင်းပါးရေးဖြစ်ရန် စိတ်ကူးများလှုံ့ဆော်ပေးသော “တော်လှန်ရေးနှင့်ဂျန်ဒါ” စာဖတ်ဝိုင်းတက်ရောက်‌ဆွေးနွေးခဲ့ကြသူများ၊ စာဖတ်ဝိုင်းတွင်အခြေပြုဆွေးနွေးခဲ့ကြသော “တော်လှန်ရေးထဲက ဖမ်မနစ်စကားဝိုင်း”ကို‌ရေးသားထုတ်ပြန်ခဲ့သောသူပုန်တို့ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ပါတယ်


ပုံ – ထုံးဖြူသုတ်ထားသော ဘုရားတစ်ဆူ၏မုခ်ဝတစ်ခု၌ ခဲဖြင့်ရေးခြစ်ထားသော “မိတ်ဆွေအား ‘လူ’ ဟုသတ်မှတ်ထားပါသည်” ဟူသောစာတန်း


ဆိုဖီလူးဝစ်စ် (Sophie Lewis) ၏ “Abolish the Family” စာအုပ်အကြောင်းအင်တာဗျူး
https://archive.org/…/tfsr…/family-abolition.pdf

ကွီးယားနှင့်ထရန်စ်အဘောလစ်ရှင်းနင့်သမား မမ်အီးအိုဘရိုင်ရန် (ME. O’Brien) ရေးသော “To Abolish the Family: The Working Class Family and Gender Liberation in a Capitalist Development” စာအုပ် pdf
https://endnotes.org.uk/articles/to-abolish-the-family.pdf

လိုင်ဇာဖယ်သာစတုန်း (Liza Featherstone) ရေးသော “At the Dawn of Capitalism, Charles Fourier Imagined a Socialist-Feminist Utopia” ဆောင်းပါး
https://jacobin.com/…/socialist-feminist-utopia-charles…

ဂျက်စီကွန်း (Jesse Cohn) ရေးသော “Anarchism and Gender” ဆောင်းပါး
https://theanarchistlibrary.org/…/jesse-cohn-anarchism…

ဟွီးရင်းလူ (Huiying Liu) ရေးသော “Feminism: An Organic or an Extremist Position? On Tien Yee As Represented by He Zhen” ဆောင်းပါး
https://muse.jhu.edu/pub/4/article/49672/pdf

၂၀၁၄ ခုနှစ် The New School တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော ဘယ်လ်ဟွတ်ခ် (bell hooks) ၏ဆွေးနွေးဝိုင်းဗွီဒီယို
https://blogs.newschool.edu/…/bellhooksteachingtotr…/….

၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်သောမြန်မာ့သုတေသနဂျာနယ်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော သူပုန်တို့ရဲ့ “တော်လှန်ရေးထဲ ဖမ်မနစ်စကားဝိုင်း” ဆောင်းပါး
https://ijbs.online/…/%e1%80%90%e1%80%b1%e1%80%ac%e1…/

ကျွန်မလက်ရှိဘာသာပြန်နေသော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်စာအုပ် မိတ်ဆက်အပိုင်း
https://machinthe.noblogs.org/…/%e1%80%99%e1%80%ad%e1…/

၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ရေးခဲ့သော “ကျွန်မရဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” ဆောင်းပါး
https://machinthe.noblogs.org/post/2022/05/30/%e1%80%80%e1%80%bb%e1%80%bd%e1%80%94%e1%80%ba%e1%80%99%e1%80%9b%e1%80%b2%e1%80%b7%e1%80%96%e1%80%ae%e1%80%99%e1%80%ae%e1%80%94%e1%80%84%e1%80%b7%e1%80%ba%e1%80%87%e1%80%84%e1%80%ba/

မိတ်ဆက် – ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်တစ်ခုအသွင် ဖီမီနင့်ဇင် အပိုင်း (၃)

၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘလွန်းစ်ဘယ်ရီ (Bloomsbury) စာတိုက်မှထုတ်ဝေခဲ့သည့် ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) ‌အင်္ဂလိပ်လိုရေးသားခဲ့သော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် (Anachafeminism) စာအုပ်မှ မူရင်းမိတ်ဆက်အခန်းကို မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဖတ်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ဘာသာပြန်နိုင်ရန် ဤစာအုပ်ကိုလက်ဆောင်ပေးသော “ကိုလိုနီသဘောတရားများချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်အစုအဝေး” (Decolonial Feminist Collective) မှ မိတ်ဆွေ J ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။

ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင်တည်ရှိသော လူမှုရေးသုတေသနဆိုင်ရာကျောင်းသစ် (The New School for Social Research)မှ ဒဿနိကဆိုင်ရာတွဲဘက်ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၄င်းတက္ကသိုလ်မှ ဂျန်ဒါနှင့်လိင်သ‌ဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာသင်ကြားရေးအင်စတီကျု (The Gender and Sexualities Studies Institute) ၏ပူးတွဲဒါရိုက်တာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာအုပ်မိတ်ဆက်အခန်းကို အပိုင်းခွဲဘာသာပြန်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသောမှတ်စုများသည် မူရင်းစာရေးသူ၏မှတ်စုများဖြစ်ပြီး ထိုမှတ်စုများကိုပါ အတတ်နိုင်ဆုံးဘာသာပြန်ထားသည်။

အပိုင်း (၁) ဖတ်ရန်

အပိုင်း (၂) ဖတ်ရန်

 

အရေးကြီးသော ဝေါဟာရများ

အန်နာခါ (anacha) – မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင် (မ)။ အန်နာခီ (anarchy) ဆိုသော “မင်းမဲ့သဘောတရား” (သို့) “ဗဟိုအုပ်ချုပ်သူကင်းမဲ့ရေးသဘောတရား”စကားလုံးကို နာမဝိသေသနပြုရာတွင် ပုံမှန်လက်တင်နွယ်ဖွားဘာသာစကားများ၏စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းအရ အန်နာခို (anacho) ဟူ၍ “ဖို”နာမဝိသေသနအဖြစ်သာပြောင်းလဲသုံးစွဲကြသည့်ကို ဝေဖန်သုံးသပ်သည့်အနေနှင့် မူရင်းစာရေးသူသည် အန်နာခါ (anacha) ဟူ၍ပြောင်းလဲရေးသားထားသည်။ ဗမာဘာသာစကားတွင် ထိုကဲ့သို့ “ဖို”/”မ” နာမဝိသေသနနှစ်မျိုးမကွဲသော်လည်း မူရင်းစာရေးသူ၏စာလုံးများထဲမှဖိုသဘောတရားကြီးစိုးမှုများကို ပြန်လည်ဝေဖန်ဆင်ခြင်မှုကို ထိန်းသိမ်းလိုသောအနေဖြင့် ဤဘာသာပြန်တွင် “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်” နှင့် “မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” ဟူသော စကားလုံးနှစ်မျိုးကို သင့်လျော်သကဲ့သို့ ပြောင်းလဲအသုံးပြုထားသည်။

 

အန်နာခစ် (anarchist) (နာမ်/နာဝိ) – မင်းမဲ့သမား (သို့) မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာ။

 

အန်နာခီ (anarchy) – မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု။

 

အန်နာခစ်ဇင် (anarchism) – မင်းမဲ့သဘောတရား။

 

မဟာဖိုဝါဒ (သို့) ပေထရီရာခီ (patriarchy) – “ဖို”သဘောတရားများသည် အခြားသောဂျန်ဒါသဘောတရားများထက် ပိုမိုသာလွန်ကြီးမြတ်သည်ဟုယူဆသောသဘောတရား။ ဤနေရာတွင် “ဖို”သဘောတရားဆိုသည်မှာ ဇီဝဗေဒအရ “ဖို”ဟုသတ်မှတ်ထားသော ယောင်္ကျားများတင်သာမက “ခက်ထန်ခြင်း”၊ “မာကျောခြင်း”၊ “သန်မာခြင်း” အစရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းများမှသတ်မှတ်လက်ခံထား‌သော အခြားသော “ဖို”သဘောတရားများကိုပါဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။

 

မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒ (သို့) မီဆိုဂျနီ (misogyny) – မဟာဖိုဝါဒလွှမ်းမိုးမှုကြောင့် မိန်းမနှင့် မိန်းကလေးများဆိုလျှင် မုန်းတီးရွံရှာစက်ဆုပ်ခြင်း။ မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒနှင့် မဟာဖိုဝါဒသည် အချင်းချင်းဆက်စပ်ပတ်သက်နေပြီး အချင်းချင်းအပေါ် ပြန်လည်သက်ရောက်နေသောအယူအဆအမူအကျင့်များဖြစ်သည်။

 

အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီ (intersectionality) – နေထိုင်ရာနေရာဒေသ၊ လူမျိုးရေး၊ ဂျန်ဒါ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ရာဘာသာ၊ လူတန်းစား၊ လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုဖော်ပြချက် အစရှိသောဖြစ်တည်မှုပေါင်းများစွာသည် တစ်သီးတစ်သန့်တည်းတည်ရှိနေသည်မဟုတ်ဘဲ အချင်းချင်းရောယှက်နေသည်ကိုထောက်ပြသောအယူအဆသဘောတရား။

 

မ’ပြုခြင်း – နဂိုမူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘောသဘာဝများ၊ အယူအဆများနှင့်ပြည့်နှက်နေသည့်အယူအဆများ၊ ဖြစ်စဥ်များ၊ လုပ်ရပ်များကို ‘မ’သဘောသဘာဝအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း။ ဥပမာ – မူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘာဝနှင့်သာ ချိတ်ဆက်မြင်ယောင်လေ့ရှိသောဖြစ်စဥ်တစ်ခုဖြစ်သော လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ခြင်းကို မိန်းမဟု‌သောလူများပါဝင်လာခြင်းဖြင့် ‘မ’ပြုကြသည်။

 

AFAB (Assigned Female at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

 

AMAB (Assigned Male at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

 

ဆစ်ဂျန်ဒါ (Cisgender) – မွေးရာပါလိင် (မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတ) နှင့် မိမိလိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုထပ်တူညီနေသောသူ။ ဥပမာ – မွေးကင်းစတွင် “ယောင်္ကျားလေး” ဖြစ်သည်ဟူ၍ တရားဝင်စာရွက်စာတမ်းများတွင် လိင်သတ်မှတ်ပေးခံလိုက်ပြီး ကြီးပြင်းလာပြီနောက် ၄င်းသည်သူ့ဘဝတစ်လျှောက် ယောင်္ကျားလေးတွေသည်သာ ပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေပါက ၄င်းကို ဆစ်ဂျန်ဒါ (သို့) ဆစ်ယောင်္ကျားဟုခေါ်ဝေါ်၍ရသည်။ ဆစ်မိန်းမဆိုသည်မှာလည်း မွေးကင်းစတွင် “မိန်းကလေး” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရပြီးနောက် မိန်းကလေးများပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့်အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေသူကိုဆိုလိုသည်။

 

ထရန်စ်ဂျန်ဒါ (transgender) – မိမိအပေါ်မွေးကင်းစမှ သမုတ်လိုက်သောလိင်မှ မိမိလိင်စိတ်ဖော်ပြမှု၊ တိမ်းညွှတ်မှုနှင့်ကိုက်ညီသောလိင်ကိုပြောင်းလဲထားသောသူ။ ဤပြောင်းလဲခြင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – အချို့ ထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဥ်လုံးဝဥဿုံကိုပြောင်းလဲထားပြီး (သို့) ပြောင်းလဲချင်သူများဖြစ်သော်လည်း အခြားထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ဇီဝဗေဒအရခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို မပြုပြင်ဘဲ အစိတ်အပိုင်းအနည်းငယ်မျှကိုသာပြောင်းလဲထားသူများဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်သည်။

 

မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (femicide) – မိန်းမများကို ယောင်္ကျားများမှ မိန်းမမုန်းတီးရေဝါဒ (မီဆိုဂျနီ)ကြောင့် မိန်းမဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း။ ဥပမာ – အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခြင်းမှတဆင့် မိမိချစ်သူ၊ လင်ယောင်္ကျားမှသတ်ဖြတ်ခြင်းကိုခံရခြင်း၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရိုးရာဓလေ့အချို့တွင်ပြုကျင့်လေ့ရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာသတ်ဖြတ်မှု (honor killing) ဟုခေါ်သော မိဘ (အထူးသဖြင့် ဖခင်)မှ မိသားစုမျက်နှာအိုးမည်းသုတ်သည်ဟုယူဆပါက ၄င်းတို့၏သမီးကို ၄င်းတို့ကိုယ်တိုင်ပြန်လည်သတ်ဖြတ်ခြင်း။ တောင်အမေရိကတိုက်မှနိုင်ငံအချို့တွင် လက်ရှိ ဂိုဏ်းအဖွဲ့များမှကျူးလွန်နေသော မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုများသည် အကြီးမားဆုံးပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်နေသည်။ ယောင်္ကျားဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ယောင်္ကျားမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (androcide) ဟုခေါ်ဝေါ်ပြီး စစ်ပွဲများတွင် စစ်တိုက်သူအချင်းချင်းပြုကျင့်လေ့ရှိကြသည်။ လိင်အခြေပြုမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ဂျန်ဒါမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း (gendercide) ဟုခေါ်ဆိုသည်။

 

‘မ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (feminicide) – ‘မ’သဘောတရားမှန်သမျှကို နိမ့်ပါးသည်ဟုမှတ်ယူပြီး သတ်ဖြတ်သုတ်သင်ခြင်း။ ဤနေရာတွင် “မိန်းမ”/”ယောင်္ကျား”ဆိုသည်ထက် ‘မ’သဘောတရားအမူအကျင့်များရှိနေသည့်မည်သူ့ကိုမဆို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ – မွေးရာပါ “ယောင်္ကျား”ဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောသူများ “မိန်းမ”ဂျန်ဒါသို့ပြောင်းလဲခြင်းကို ‘မ’သဘောတရားလွန်ကဲလာသည်ဟူ၍မနှစ်မြို့၍ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမများကို တမင်တကာသတ်ဖြတ်ခြင်း။

 

ဆစ်ဖီမီနင့်ဇင် (cis-feminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

 

ထရန်စ်ဖီမီနင့်ဇင် (transfeminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများသာမက လိင်ပြောင်းလဲထားသူများ၏ဖိနှိပ်မှုများကိုပါ ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

 

အာခိ (archē) – “မူရင်း”၊ “ကနဦး”၊ “အစ” (ဂရိ)။

 

လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်မှုအထူးပြုစံနှုန်း (heteronormativity) – ဇီဝဗေဒအရ လိင်မတူသူများအချင်းချင်းကြား ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခြင်း (heterosexuality) ကိုသာ လူတိုင်းကျင့်သုံးသည်၊ ထိုချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုကသာလျှင် သဘာဝကျသည်၊ လိင်တူချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှု/bi ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုများထက် ပိုပြီးအခွင့်ထူးခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု မှတ်ယူသော အယူအဆ။

 

ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံရေး (Prefigurative Politics) – တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ၄င်းတို့၏တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုများထဲတွင် ၄င်းတို့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကျင့်သုံးစေချင်သောအမူအကျင့်များ၊ ပေါင်းကူးဆက်ဆံမှုများကို ကျင့်သုံးခြင်း။ မင်းမဲ့သဘောတရားများတွင် ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းသည် ပါဝင်မှုကိုအားပေးသောဒီမိုကရေစီ၊ တပြေးတည်းဖြစ်တည်မှု၊ အများပါဝင်ထည့်သွင်းမှုနှင့် တိုက်ရိုက်လုပ်ရပ်များ (direct action) တို့ပါရှိသည်။ (ဂီဟာမေးဖီရန်း (Guilherme Fians) ၏ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး” ဆောင်းပါး (https://www.anthroencyclopedia.com/entry/prefigurative-politics) ကိုကြည့်ပါ။)

 

ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍ (gender role) – များသောအားဖြင့် ဇီဝဗေဒလိင်အရ ယောင်္ကျားဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်၊ မိန်းမဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်ဟူ၍သတ်မှတ်ထားခြင်း။ ဂျန်ဒါနေရာများသည် ရိုးရာဓလေ့အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုချင်းစီအလျောက် အသေးစိတ်ကွာခြားချက်များရှိနေနိူင်သော်လည်း ယေဘုဘျအားဖြင့် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာသည် အိမ်‌ထောင်ဦးစီး၊ အလုပ်လုပ်သူ၊ ပိုက်ဆံရှာသူ၊ ခွန်အားရှိသူ၊ မိန်းမဂျန်ဒါနေရာသည် သားမွေးသူ၊ အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းသူ၊ သိမ်မွေ့သူ၊ အားနည်းသူ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ရိုးရာဓလေ့များတွင်မှတ်ယူထားကြသည်။ လိင်ကွဲပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးများတွင်လည်း ဤလိင်ကွဲအခြေပြုဂျန်ဒါနေရာများကို ပြန်လည်မွေးမြူကျင့်သုံးခြင်းများရှိကောင်းရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – လက်စဘီယန်စုံတွဲတစ်တွဲတွင် တစ်ယောက်သည် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး ပိုက်ဆံရှာခြင်း၊ အဓိကအလုပ်လုပ်သူအနေဖြင့်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားကဲ့သို ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများနှင့် အခြားတစ်ယောက်သည် မိန်းမဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ သားမွေးခြင်း၊ မိန်းမကဲ့သို့ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများလည်း ရှိနိူင်သည်။

 

ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ (critical theory) – ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဆိုသည်မှာ လူမှုပတ်ဝန်းကျင်နဲ့အဖွဲ့အစည်းထဲတွင်တည်ရှိနေသော အာဏာဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုစနစ်များကို ထောက်ပြဆွေးနွေးလေ့လာသောချဥ်းကပ်နည်းတစ်ခုဖြစ်ပြီး လူမှုရေးဆိုင်ရာလေ့လာသောဘာသာရပ်များ (humanities) နှင့် လူမှုရေးဆိုင်ရာဒဿနိက (social philosophy) တို့တွင်အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ အကြမ်းအားဖြင့် လူသားများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ဖြိုချဖျက်ဆီးရန်ကြံရွယ်သော ဒဿနိကချဥ်းကပ်ပုံမည်သည်ကိုမဆို ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဟုမှတ်ခေါ်နိူင်သည်။ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဥပမာအချို့မှာ ဖီမီနင့်သီအိုရီ၊ လူမျိုးရေးဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ (critical race theory)၊ ကွီယားသီအိုရီ (queer theory)၊ ကိုလိုနီခေတ်လွန်သီအိုရီ (post-colonial theory) အစရှိသည်တို့ဖြစ်သည်။

 

လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှု (racial schema) – လူမျိုးစုတစ်စုချင်းစီအ‌ပေါ် အများလက်ခံထားသော သွင်ပြင်သဏ္ဍာန်လက္ခဏာများ။ ဥပမာ – ဗြိတိသျှကိုလိုနီလက်ထက်တွင် ကရင်လူမျိုးများသည် ဗမာလူမျိုးများနှင့်ယှဥ်လျှင် တောထဲတောင်ထဲတွင် ကြီးပြင်းနေထိုင်လာသူများဖြစ်သည့်အတွက် တိုက်ရေးခိုက်ရေးစွမ်းအားရှိသောသူများ (“martial race”) ဟု ကိုလိုနီနယ်ချဲ့များကမှတ်ယူခြင်း။ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှုအပြင် အခြားသောဖြစ်တည်မှုများအပေါ်မူတည်သော စီစဥ်မှုများလည်းရှိသည်။ ဥပမာ – ဂျန်ဒါဆိုင်ရာစီစဥ်မှု (gender schema)။ ဤနေရာတွင် စီစဥ်မှု (schema) သည် ပုံသေမှတ်ယူမှု (stereotype) နှင့်တိုက်ရိုက်အဓိပ္ပါယ်မတူညီသော်လည်း ချိတ်ဆက်နေမှုများရှိသည်။ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှုသည် လူမျိုးစုတစ်စု၏ ပြုမူလေ့ပြုမူထရှိသောအလေ့အကျင့်၊ အသွင်အပြင်များကိုဆိုလိုခြင်းဖြစ်ပြီး လူမျိုးရေးပုံသေမှတ်ယူမှုသည် ထိုလူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှုများ‌ထဲကအချက်များကို အကြွင်းမဲ့ပုံသေမှတ်ယူလိုက်ခြင်းမျိုးဖြစ်သည်။

 

အခြေချကိုလိုနီစနစ် (settler colonialism) – ကိုလိုနီပြုကျင့်ပုံအမျိုးမျိုးရှိသည့်ကြားက အခြေချကိုလိုနီပြုကျင့်မှုဆိုသည်မှာ ကိုလိုနီပြုကျင့်ခံရသောနယ်မြေဒေသမှ သယံဇာတများကိုယူဆောင်ရုံတင်သာမက ထိုဒေသတွင်နေထိုင်သော အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုများကို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်သုတ်သင်ကာ ကိုလိုနီပြုကျင့်သူများသည် ထိုနယ်မြေဒေသများတွင် အပြီးပိုင်အခြေချနေထိုင်လိုက်ခြင်းကိုဆိုလိုသည်။ အခြားသောကိုလိုနီပြုကျင့်မှုပုံစံများသည် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းတွင်မရှိတော့သောကြောင့် လက်ရှိခေတ်ကို ကိုလိုနီခေတ်လွန် (post-colonial) ဟုခေါ်ကြသော်လည်း အခြေချကိုလိုနီစနစ်မှာ လက်ရှိတွင်ဆက်လက်ရှင်သန်ကြီးထွားနေဆဲဖြစ်သည်။ ဥပမာ – လက်ရှိတွင် အခြေချကိုလိုနီစနစ်ကိုကျင့်သုံးပြီး ထိုနယ်မြေဒေသများတွင် နေထိုင်ရှင်သန်ခဲ့ကြသော အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုများနှင့်၄င်းတို့၏ရိုးရာဓလေ့၊ ဘာသာစကား၊ နေထိုင်ပုံများကို အမြစ်ဖြုတ်သတ်ဖြတ်ကာ တည်ထောင်ခဲ့သော လူဖြူကြီးစိုးရာနိူင်ငံများမှာ အမေရိကန်နိူင်ငံ၊ နယူးဇီလန်နိူင်ငံ၊ သြစလေးလျနိူင်ငံနှင့် တောင်အာဖရိကနိူင်ငံတို့ဖြစ်ပြီး လူဖြူမဟုတ်သော ကိုလိုနီအခြေချစနစ်ကိုကျင့်သုံးသော အခြားနိူင်ငံများမှာ (အင်ဒီးဂျနင့်ကပ်ရှမီးဒေသတွင် အခြေချကိုလိုနီပြုကျင့်နေသော) အိန္ဒိယနိူင်ငံနှင့် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများနေထိုင်ရာဒေသကို ကိုလိုနီအခြေချစနစ်အသုံးပြုတည်ထောင်ခဲ့သော အစ္စရေးနိူင်ငံတို့ဖြစ်သည်။

 

ဥရောပစံပြုခြင်းဝါဒ (Eurocentrism) – အပြုအမူ၊ အလုပ်အကိုင်၊ အတွေးအခေါ်အစရှိသည်တို့၏ မှန်ကန်ခြင်း၊ ကောင်းမွန်ခြင်းစံနှုန်းကို ဥရောပလူဖြူများ၏ အပြုအမူ၊ အလုပ်အကိုင်၊ အတွေးအခေါ်များနှင့်သာ ပေတံပြုနှိုင်းယှဥ်တိုင်းတာခြင်း။

 

ရိုးရာဓလေ့အချင်းချင်းကြားနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆခြင်းသဘောတရား (Cultural Relativism) – ရိုးရာဓလေ့မတူညီသောအုပ်စုများ၏ အမူအကျင့်များကို ၄င်းတို့၏သီးသန့်ဖြစ်တည်မှုများဆိုသည်ထက် အုပ်စုအချင်းချင်းကြားတိုင်းတာနှိုင်းယှဥ်ခြင်း။ ရိုးရာဓလေ့အချင်းချင်းကြားနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆခြင်းသဘောတရားတိုင်းသည် မကောင်းဟုဆိုသည်ထက် ထိုနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆမှုများအပေါ်အခြေခံပြီး လူမျိုးရေး၊ ဘာသာ‌ရေး၊ လူမှုရေးခွဲခြားဆက်ဆံမှုများပေါ်ပေါက်လာခြင်းသည် မ‌ကောင်းဖြစ်သည်။

 

ဟက်ဂျမိုနီ (Hegemony)ဂရိဘာသာစကား hēgemonia (ဟက်ဂျမိုနီရာ – တစ်စုံတစ်ရာအပေါ်ကိုလွှမ်းမိုးခြင်း) ဆိုသောစကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာပြီး လက်ရှိတွင် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေး၊ နိူင်ငံရေးအစရှိသောနည်းလမ်းနယ်ပယ်တစ်မျိုးမျိုးမှတဆင့် အုပ်စုတစ်စုက နောက်အုပ်စုတစ်စုစုကို လွှမ်းမိုးခြင်း။ (အချို့က “ဟက်ဂမိုနီ” ဟုအသံထွက်သည်။)

အီတာလျံလူမျိုး မာ့စ်ဝါဒီဒဿနိကပညာရှင် အန်တိုနီရိုဂရောမ်ချီ (Antonio Gramsci) ၏အဆိုတွင်တော့ အရင်းရှင်စနစ်ထွန်းကားလာသောနိူင်ငံ၊ လူ့အဖွဲ့အစည်းများတွင် လူတန်းစားတစ်ရပ်မှ အခြားသူများ၏လုပ်အားကို ဖိအားပေးထုတ်လုပ်စေသောလွှမ်းမိုးမှုကို ဟက်ဂျမိုနီဟု ချိတ်ဆက်ထားသည်။ တစ်ဆက်တည်းမှာလည်း အရင်းရှင်စနစ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်နေသောလူ့အဖွဲ့အစည်းများထဲက လက်ရှိမှာ ဖိအားပေးလွှမ်းမိုးခြင်းဆိုသည်ထက် အများသဘောတူအလိုတူအလိုပါ၊ ထိုလွှမ်းမိုးမှုများသည် စံနှုန်းပါဟူ၍လက်ခံလာအောင်လွှမ်းမိုးထားသော ဟက်ဂျမိုနီများလည်းရှိနေသည်။ ဥပမာ – လူတိုင်း မနက် ၉မှ ည ၅ နာရီထိအလုပ်လုပ်ကာ ပိုက်ဆံရှာကြရမည်၊ လူသားတိုင်းအသက်ရှင်သန်နေထိုင်ရေးသည် အလုပ်လုပ်ရန်၊ ပိုက်ဆံရှာရန်ဆိုသည်မှာ အများကအလိုတူအလိုပါလက်ခံထားသော ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှလည်ပတ်နေသောအရင်းရှင်စနစ်၏ ဟက်ဂျမိုနီတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဟက်ဂျမိုနီရှိသောလူတန်းစားဆိုသည်မှာ ၄င်းတို့၏လွှမ်းမိုးမှုကို အခြားသောလူအုပ်စုများကပါ သဘာဝသဖွယ်လက်ခံထားနိူင်အောင် လွှမ်းမိုးထားနိူင်သောလူတန်းစားဖြစ်သည်။

ဂရောမ်ချီဆိုလိုသော ဟက်ဂျမိုနီအကြောင်း ဆက်လက်ဖတ်ရှုရန် – https://www.marxists.org/history/erol/ncm-7/tr-gramsci.htm

 

အင်ပိုင်ယာသဘောတရား (imperialism) – စစ်အာဏာ၊ လက်နက်အာဏာ၊ စီးပွားရေးအာဏာနှင့် ရိုးရာဓလေ့လွှမ်းမိုးမှုအာဏာတို့ကိုအသုံးပြုပြီး နိူင်ငံတစ်နိူင်ငံမှ နောက်နိူင်ငံတစ်နိူင်ငံသို့လွှမ်းမိုးချုပ်ကိုင်ခြင်း။ အင်ပိုင်ယာစနစ်သည် ကိုလိုနီခေတ်/စနစ်နှင့်တိုက်ရိုက်ချိတ်ဆက်နေပြီး ကိုလိုနီခေတ်တွင် ကိုလိုနီနယ်ချဲ့စနစ်ကိုအသုံးပြုပြီး မိမိကိုယ်ကို “အင်ပိုင်ယာ” (empire) ဟုခေါ်ဆိုကာ အခြားလူမျိုးစု၊ နိူင်ငံများကို ကျူးကျော်အုပ်ချုပ်မှုများရှိခဲ့သည်။ ဥပမာ – ၁၈ ရာစုနှင့် ၂၀ ရာစုကြားတွင် ကမ္ဘာအနှံ့ကို ကိုလိုနီနယ်ချဲ့စနစ်ကိုအသုံးချကျူးကျော်ခဲ့သော ဗြိတိသျှတို့သည် ၄င်းတို့ကျူးကျော်နယ်ချဲ့ရာနယ်မြေဒေသများ ကမ္ဘာ့အနှံ့များပြားလှသောကြောင့် ၄င်းတို့ကိုယ်၄င်းတို့ “နေမဝင်အင်ပိုင်ယာ”ဟုခေါ်ဆိုတင်စားခဲ့သည်။ လက်ရှိခေတ်တွင် နယ်ချဲ့ကိုလိုနီစနစ်မရှိတော့သော်လည်း အခြေချကိုလိုနီစနစ်ကိုအခြေခံ၍တည်ထောင်ထားသော အမေရိကန်ကဲ့သို့နိူင်ငံများနှင့် ရိုးရာဓလေ့နှင့်စီးပွားရေးကိုအသုံးပြုပြီး တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုလွှမ်းမိုးနေသော နိူင်ငံများသည် အင်ပိုင်ယာသဘောတရားများနှင့်စနစ်ကိုကျင့်သုံးနေသော ခေတ်သစ်အင်ပိုင်ယာများဟု အင်ပိုင်ယာများကိုလေ့လာသောပညာရှင်များကမှတ်ယူကြသည်။

 

မက်စတီဇာဟေ (mestizaje) – ဥ‌ရောပလူဖြူများနယ်ချဲ့ကျူးကျော်အခြေချမှုကိုခံခဲ့ရသော လက်တင်အမေရိကတိုက်တခွင်မှ ကိုလိုနီခေတ်နောက်ပိုင်းတွင် အင်ဒဂျီးနင့်၊ လူဖြူ၊ လူမည်းအစရှိသောလူမျိုးအများများရောနှောနေကြသောသွေးနှောလူမျိုးများကိုဆိုလိုသည်။ ဥပမာ – မက်ဆီကို၊ ဘရားဇီး၊ ကူးဘား၊ ထရေနေဒတ်အစရှိသော အမေရိကတောင်ပိုင်းမှနိူင်ငံများက ၄င်းတို့နိူင်ငံကို မက်စတီဇာဟေလူမျိုးများနှင့်တည်ဆောက်ထားသော မက်စတီဇာဟေနိူင်ငံများဟုခေါ်ဝေါ်ကြသည်။  နောက်ပိုင်းတွင် သွေးနှောလူမျိုးများကိုသာမက ရိုးရာဓလေ့ထုံးတမ်း၊ ဘာသာစကားအစရှိသည်တို့ဖြင့် တစ်မျိုးထက်ပိုမိုရောစပ်ဖြစ်တည်နေမှုကို မက်စတီဇာဟေဖြစ်တည်မှုဟုမှတ်ယူကြသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် မက်စတီဇာဟေဖြစ်တည်မှုသည် လူသားတိုင်းတွင်တစ်နည်းမဟုတ်တစ်နည်းတည်ရှိနေနိူင်သည်။

 

အပိုင်း (၃) မူရင်းစာမျက်နှာ (၁၀) မှ (၁၆) ထိ

 

စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းမှန်ဘီလူးနဲ့ ဒိုင်ယာလက်တစ်ရုပ်ဝါဒကို အခြေပြုလေ့လာလေ့ရှိကြတဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြင်းရေးသီအိုရီပညာရှင်တွေက လွှမ်းမိုးမှုအဆောက်အအုံတွေဟာ ဖိနှိပ်အခံထားရဆုံးဆိုတဲ့သူတွေကိုယ်နှိုက်ထဲမှာပါ ပြန်လည်တည်ရှိနေရုံတင်သာမက ဖိနှိပ်ခံထားရသူတွေကနေတဆင့် ပြန်လည်မွေးမြူနေနိူင်သေးတယ်ဆိုတဲ့အရေးကြီးတဲ့အချက်ကို ထောက်ပြထားပြီးသားဖြစ်တယ်။ အဲရစ်ဖရွန် (Eric Fromm) ရဲ့အဆိုကိုပြန်ကိုးကားရရင် သမိုင်းရုပ်ဝါဒနဲ့ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းတွေက “သိမှုဆိုတာကို သူ့ရဲ့စင်ပလ္လင်ပေါ်ကနေတွန်းချတာမို့”[i] ဒီနေရာမှာအရေးကြီးတယ်တဲ့။ တစ်ချိန်တည်းမှာပဲ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီတော်တော်များများက ဥရောပစံပြုတဲ့ ဒဿနိကရှုထောင့်တွေနဲ့ ယောင်္ကျားတွေကိုသာစံပြုထားတဲ့လေ့လာမှုတွေကနေ ဆင်းသက်လာတာဖြစ်လို့ ဒီစာအုပ်ထဲမှာ ငါတို့လေ့ကျင့်မဲ့ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးအလုပ်ဆိုတာက “ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကြားနေရာဒေသတွေကနေထုတ်လုပ်တဲ့ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ”[ii] တစ်ခုဖြစ်တယ်။ ဒီဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးနည်းလမ်းမှာ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ (ဂလိုဘယ်)ဆိုတာကိုမိုးကုပ်စက်ဝိုင်းတစ်ခုအနေနဲ့သာမက ကြားနေရာဒေသအသေးအမွှားတွေလို့ပါယူဆတယ်။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ ဒီနည်းလမ်းက ကမ္ဘာအနှံ့လို့ဆိုခြင်းဟာ နေရာဒေသ၊ နိူင်ငံနယ်နိမိတ်တွေသာမက အဲ့ဒီနေရာဒေသတွေထဲက ဖိနှိပ်မှုအသွင်အပြင်တွေအမျိုးမျိုးအပေါ်မှာရှိနေတဲ့လွန်စွာသေးငယ်လှတဲ့ဆွဲအားတွေကိုပါ အဓိကထားဦးစားပေးလို့ပဲ။ တစ်‌လောကလုံးဆိုတဲ့အယူအဆ (universalism) နဲ့ အသေးစိတ်အနုစိတ်ဆိုတဲ့အယူအဆ (particularism) လိုမျိုး နှစ်မျိုးပဲရှိတယ်ဆိုတဲ့အတွေးအခေါ်အမူအကျင့်တွေကနေကျော်လွန်ပြီး တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီထုတ်သူတွေတိုင်း ကြုံတွေ့ရလေ့ရှိတဲ့ ဥရောပ (သို့) အနောက်ရဲ့အတွေ့အကြုံတွေ၊ အချက်အလက်တွေကိုသာ စံနှုန်းပြုလိုက်ခြင်းအန္တရာယ်ကနေ ရှောင်ရှားနိူင်ဖို့ “ကြားနေရာဒေသ” ဆိုပြီး အလင်္ကာပြုရခြင်းဖြစ်တယ်။ ဥရောပသမိုင်းတွေနဲ့ စဥ်းစားတွေးခေါ်မှုဓလေ့တွေကနေ သင်ခန်းစာတချို့ယူလို့ရတာတွေရှိပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ အဲ့ဒီသင်ခန်းစာတွေကို ကမ္ဘာနဲ့ချီတဲ့ အနေအထားတစ်ခုမှာပြန်အသုံးချရမယ်။ ဒါမှ ကိုလိုနီစနစ်၊ အင်ပိုင်ယာစနစ်နဲ့ “ဂျန်ဒါရဲ့ကိုလိုနီသဘောတရား”[iii] တွေရဲ့ပတ်သက်မှုတွေကို မျက်ဝါးထင်ထင်မြင်လာမှာဖြစ်တယ်။ နောက်ပြီးသတိထားရမှာက “ကမ္ဘာအနှံ့” (global) လို့ဆိုတာဟာ “တစ်လောကလုံး” (universal) လို့အဓိပ္ပါယ်မပေါက်ဘူး – “ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကြားနေရာဒေသတွေကထုတ်လုပ်တဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ” ဆိုတာက တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုခြုံငုံကြည့်တဲ့အမြင် (အရင်းရှင်စနစ်နဲ့ကိုလိုနီစနစ်တို့လိုမျိုး တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာဖြစ်နေတဲ့ မညီမျှမှုတွေကို မီးမောင်းထိုးပြတဲ့အမြင်) နဲ့ ကြားနေရာဒေသတွေကိုမြင်တဲ့အမြင် (မတူညီတဲ့အကြောင်းအမျိုးမျိုးဟာ တစ်လောကလုံးမှာဖြစ်မနေတဲ့ (သို့) သွင်ပြင်လက္ခဏာတူမနေတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေကြားက အသေးစိတ်အချက်တွေကိုပါမြင်တဲ့အမြင်) နှစ်ခုလုံးကို ရောစပ်နိူင်တယ်ဆိုတာကို ထောက်ပြဖို့ပဲဖြစ်တယ်။ “ကမ္ဘာ့ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီ” လို့ခေါ်ဝေါ်လိုက်တဲ့အခါ သီအိုရီဆိုတာ ရှုထောင့်အမြင်တစ်နေရာကနေသာထုတ်တယ်ဆိုတဲ့အရည်အချင်းတစ်ခု သတ်မှတ်ထားပြီးရာရောက်တယ်။ ဒါကတော့ ကမ္ဘာဆိုတာ လည်ပတ်ရေးမိုးကုပ်စက်ဝိုင်းကြီးလို့ယူဆပြီး တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာ တစ်လောကလုံးမှာဖြစ်နေတာတွေအတူတူပဲလို့ မသိမသာလက်ခံထားတာမျိုးကို ထောက်ပြတာပဲ။ ဂလိုဘယ်ဟာ “အလုံးစုံ” မဟုတ်ဘူး။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကြားနေရာဒေသဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီက လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ ဖိနှိပ်မှုအပေါင်းအစုံကို တစ်ပြိုင်နက်တည်းအဖြေထုတ်ပေးမှာတော့မဟုတ်ဘူး။ ဘယ်လွတ်မြောက်ရေးသီအိုရီမဆိုကတော့ အလုံးစုံကိုခြုံငုံမိမှာတော့မဟုတ်ဘူး။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ သီအိုရီဆိုတာ သီအိုရီထုတ်သူရဲ့ဖြစ်တည်မှုတစ်နေရာနဲ့ သူ့ဆီမှာလက်ရှိအဲ့ဒီသီအိုရီထုတ်တဲ့အချိန်နဲ့နေရာကနေတဆင့် ရရှိနေတဲ့အသိပညာအကန့်အသတ်ကနေပဲ ထုတ်လုပ်လို့ရတာမို့လို့ပဲ။

 

ဒါကြောင့် ဒီစာအုပ်ထဲက ချဥ်းကပ်ပုံကို “ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးဆိုင်ရာကိုလိုနီသဘောတရား” လို့ခေါ်ယူတာအမှန်ဆုံးဖြစ်မယ်။ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကို ချွတ်ချခြင်း၊ ကိုလိုနီခေတ်လွန်နဲ့ အခြေချကိုလိုနီသဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာမှုတွေကို ထည့်သွင်းမစဥ်းစားဘဲ ဒီခေတ်ကလူမှုအစီအစဥ်တွေကို ဝေဖန်တာမှန်သမျှဟာ အကျိုးသက်ရောက်မှာမဟုတ်ဘူး။[iv] ဝေဖန်ပိုင်းခြားတတ်ခြင်းမှာ သီအိုရီကိုထုတ်လုပ်လိုက်တဲ့အခြေအနေတွေကိုပါ မေးခွန်းပြန်ထုတ်တတ်ခြင်းပါတယ်။ “လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှု” (“racial schema”) နဲ့ “ကိုလိုနီစနစ်ရဲ့စိတ်ပညာ”[v]ကို သေသေချာချာထောက်ပြထားတဲ့ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကို ချွတ်ချခြင်း၊ ကိုလိုနီခေတ်လွန်နဲ့ အခြေချကိုလိုနီသဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာမှုတွေဟာ အင်မတန်အရေးပါလှတယ်။ သီအိုရီထုတ်ခြင်းအမှုမှာ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေစိမ့်ဝင်နေတဲ့တွေးခေါ်မှုတွေနဲ့ မသိမသာခံစားချက်တွေရဲ့လွှမ်းမိုးမှုတွေရှိနေတယ်ဆိုတာကို မထောက်ပြဘဲ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီတစ်ခုခုကို တင်ပြတာဟာ ရှေ့နောက်မညီတဲ့သရုပ်ဆောင်မှုတွေသာဖြစ်တယ်။ ပညာရှင်က ဝေဖန်ချက်တစ်ခုကို အဆိုတင်သွင်းတဲ့နေရာမှာ အဲ့ဒီပညာရှင်ရဲ့ကိုယ်ပိုင်သီအိုရီထုတ်မှုတွေအပေါ်မှာ မသိမသာသက်ရောက်နေတဲ့ လူမျိုးရေးဆိုင်ရာစီစဥ်မှု (ဒါကို ဘယ်သူကမှရှောင်ရှားနိူင်ပါဘူး) တွေကို စနစ်တကျမျက်ကွယ်ပြုထားတာကို ရှေ့နောက်မညီတဲ့ သရုပ်ဆောင်မှုလို့ခေါ်ရမှာပဲ။ ဒီအကြောင်းရင်းကြောင့်လည်း ကိုလိုနီစနစ်ကနေချွတ်ချခြင်းဆိုတာ တစ်ပြိုင်နက်တည်း အကုန်လုံးကိုလုပ်လို့ရမှာမဟုတ်ဘဲ အချိန်ကာလအတိုင်းအတာတစ်ခုယူပြီး လွှမ်းမိုးမှုအလွှာအသီးသီးကို စိတ်ရှည်လက်ရှည်နဲ့ပြန်အထုပ်ဖြေတတ်တဲ့ “ကိုလိုနီစနစ်ကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်”[vi]ရှိကြရမှာဖြစ်တယ်။ နောက်ပြီးတော့ ငါတို့လိုမျိုး အမေရိကားတိုက်မှာကျင်လည်နေတဲ့ ဥရောပအနွယ်သီအိုရီပညာရှင်တွေအဖို့ ကိုလိုနီစနစ်ချွတ်ချခြင်းနဲ့ ကိုလိုနီခေတ်လွန်ထောက်ပြချက်တွေမှာ အခြေချကိုလိုနီပြုကျင့်မှုကို ဝေဖန်ပိုင်းခြားကြည့်မြင်တဲ့ရှုထောင့်ကိုလည်း ထည့်သွင်းစဥ်းစားဖို့ အရမ်းလိုအပ်တယ်။ “မော်ဒန်/ကိုလိုနီဆန်ဆန် ဥရောပစံပြုအရင်းရှင်စနစ်”[vii]နဲ့ အခြေချကိုလိုနီသမိုင်းကြောင်းနဲ့ လက်ရှိအခြေအနေတွေ[viii]ကနေ ထုတ်လုပ်ပေးနေတဲ့ “ကိုလိုနီသဘောတရားအာဏာ”နဲ့ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားရုံသာမက အမေရိကန်နိူင်ငံမှာနေနေတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ဒီအခြေအနေတွေကနေထုတ်လုပ်တဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဆိုတာဟာ အဲ့ဒီအခြေအနေတွေကိုအရင်ဆုံးသုံးသပ်ရမယ်လို့ ယုံကြည်တယ်။ အမေရိကန်နိူင်ငံရဲ့အခြေချကိုလိုနီစနစ်ဟာ အသိပညာထုတ်လုပ်မှုတွေအပေါ်မှာ ဘယ်လောက်ထိသက်ရောက်မှုရှိနေသလဲ? အဲ့ဒီစနစ်က ဘယ်လိုအရာတွေကိုတော့ဖြင့် “ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်”[ix]လို့မှတ်ယူပြီး ဘယ်လိုအရာတွေကိုတော့ မမှတ်ယူဘူးလဲ? ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီတွေမှာ အင်ဒီးဂျနင့်ဒဿနိကတွေကို ဘာလို့စနစ်တကျဘေးဖယ်ထားတာလဲ? ဒီမေးခွန်းတွေဟာ အခြေချကိုလိုနီစနစ်ကိုပြုကျင့်နေတဲ့နေရာဒေသတွေက ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးပညာရှင်မည်သူမဆိုနဲ့ ကမ္ဘာဆိုတာကို ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးစီမံချက်တွေအတွက် မိုးကုပ်စက်ဝိုင်းတစ်ခုလို့လက်ခံတဲ့မည်သူမဆို ဆင်ခြင်သင့်တဲ့မေးခွန်းတွေလို့ထင်တယ်။ အယ်ဒွာဒိုမန်ဒီတာ (Eduardo Mendieta) ပြောခဲ့သလို ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီကို ကိုလိုနီစနစ်ချွတ်ချရေးအတွေးအခေါ်တွေကနေ ဖယ်ထုတ်လို့မရဘူး၊ ကိုလိုနီစနစ်ချွတ်ချရေးအတွေးအခေါ်ဆိုတာ “အချို့သော အသိပညာထုတ်လုပ်သူတွေကိုသာ အသာစီးပေးပြီး တချို့သော အသိပညာထုတ်လုပ်သူတွေကို ဘေးဖယ်ထားတဲ့ သိမှုဆိုင်ရာအခွင့်ထူးခံစားမှု (epistemic privilege) ကိုစိန်ခေါ်တဲ့ သိမှုဆိုင်ရာနာမ်နှိမ်မှုကိုမနာခံခြင်း (epistemic insubordination) လေ့ကျင့်ခန်း” တစ်ခုလို့ မန်ဒီတာကဆိုခဲ့တယ်။[x]

 

ဒါကြောင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကြားနေရာဒေသဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဟာ ရာဒီကယ်သီအိုရီတွေကိုယ်နှိုက်က ပြန်လည်မြုံထားဆဲဖြစ်တဲ့ ဥရောပစံပြုဘက်လိုက်မှုတွေကိုပါ တစ်ခါတည်းထည့်သွင်းစဥ်းစားကြရမှာဖြစ်တယ်။ အင်နာကာနာ (Ina Kerner) နဲ့အတူအခြားသူတွေ အာဘော်ထုတ်ထားခဲ့တဲ့အတိုင်း ဥရောပစံပြုမှု (သို့ အနောက်တိုင်းဝါဒ) တွေကို နည်းလမ်းတစ်ခုလိုသုံးစွဲခြင်းဟာ ဥရောပ (သို့ အနောက်တိုင်း)ရဲ့ တိုးတက်မှုသမိုင်းကြောင်းတွေကိုသာ အလိုအလျောက် အနည်းနဲ့အများ အလုံးစုံအခြေပြုရာကျပြီး သူတို့ရဲ့သမိုင်းနဲ့ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးတွေကိုသာ တစ်ကမ္ဘာလုံးရဲ့စံ (သို့) ကမ္ဘာတစ်ဝန်းကအခြားသူတွေတိုင်း တိုင်းတာရမဲ့ပေတံလို့ သတ်မှတ်ရာရောက်တယ်။[xi] ဒီအာဘော်အရဆိုရင် ဥရောပစံပြုခြင်းဟာ တစ်ကမ္ဘာလုံးဥရောပလို့ဖြစ်သွားမယ်လို့ဆိုတာတော့မဟုတ်ဘူး – ဒါက တချို့သောကျင့်ဝတ်တွေအတွက်သာ အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့အဆိုတွေကို အားလုံးအတွက်မှန်နေသလိုလို တင်သွင်းတာမျိုးပေါ့။ ဒီအာဘော်က သွယ်ဝိုက်ပြီးဆိုလိုချင်တာက လူအုပ်စုတစ်စုကိုစံပြုထားတဲ့ အများအတွက်ဆိုတဲ့ဝါဒဟာ တစ်လောကလုံးအတွက်နဲ့တစ်စုံတစ်ရာအတွက်ဆိုတာကို ဆန့်ကျင့်ဘက်ပြုထားခြင်းအပေါ်မှာ မူတည်နေတယ်ဆိုတာကို လှစ်လျှူရှုထားရာရောက်တယ်ဆိုတာပဲ။ အဲ့လိုလှစ်လျှူရှုထားခြင်းကြောင့် ရိုးရာဓလေ့အချင်းချင်းကြားနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆခြင်းဟာ ဥရောပစံပပြုခြင်းရဲ့ဆန့်ကျင့်ဘက်မဟုတ်၊ အခြားတစ်ဖက်သာဖြစ်တယ်ဆိုတာကို မေ့ဖျောက်ထားရာရောက်တယ်။ ရိုးရာဓလေ့အချင်းချင်းကြားနှိုင်းယှဥ်ချိန်ဆခြင်းရော ဥရောပစံပပြုခြင်းရောမှာပါ ကမ္ဘာကြီးဟာ အနှစ်သာရတစ်ခုခုပြုပုံဖော်ထားတဲ့အုပ်စုတွေရဲ့ (အမျိုးသားရေးအရသော်လည်းကောင်း၊ ပထဝီနိူင်ငံရေးအရသော်လည်းကောင်း) မတူညီမှုတွေရယ်၊ သူတို့ကိုဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ထားတဲ့အစုအဖွဲ့တွေထဲက (တချို့ကိုကျ တစ်လောကလုံးမှာကျင့်သုံးတယ်လို့ယူဆပြီး တချို့ကိုတော့ အဲ့ဒီအုပ်စုရဲ့တစ်သီးတစ်သန့်သွင်ပြင်လို့ယူဆထားတဲ့) အထက်အောက်စနစ်တွေရယ်နဲ့သာ တည်ဆောက်ထားတယ်လို့ မသိမသာတူညီနေစွာလက်ခံထားကြတယ်။[xii] အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ဥရောပရဲ့ ဟက်ဂျမိုနီတည်ရှိခဲ့တာ နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ ရှိပြီး ဥရောပရဲ့ဖိနှိပ်ခံတွေကိုယ်နှိုက်ကိုက ဥရောပစံပြုစဥ်းစားတွေးခေါ်ခြင်းတွေကို မိမိကိုယ်တွင်းပြန်လည်မွေးမြူထားကြတာမို့ ဥရောပစံပြုသီအိုရီတွေကို ဥရောပမှာ (သို့) အနောက်မှာ (သို့) ဥရောပရဲ့ဘေးအစွန်တစ်နေရာမှာ ထုတ်လုပ်လေ့ရှိတာကိုတွေ့ရတာပဲ။ ဒီလို နည်းလမ်းတစ်ခုသဖွယ်အသုံးပြုနေတဲ့ဥရောပစံပြုခြင်းကို အထုပ်ဖြေခြင်းဟာ (လူဖြူ) မိန်းမတချို့လွတ်မြောက်ရေးသာမက သူတို့ရဲ့ကြားနေရာဒေသမတူညီမှုတွေတွေကို ကျော်လွန်ပြီး ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ဖီမီနာ တွေအကုန်လုံးလွတ်မြောက်ရေးကိုပါ ဦးတည်ထားတဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဒဿနိကအတွက် အဓိကကျလှတယ်။

 

အန်နာခါဖီမီနင့်မှန်ဘီလူးကိုအသုံးပြုခြင်းဟာ မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးအတွက် တစ်ကမ္ဘာလုံးကို စဥ်းစားစရာဘောင်တစ်ခုလို့သတ်မှတ်လိုက်တာဖြစ်တဲ့အပြင် နည်းလမ်းတကျဖြစ်နေတဲ့ဥရောပစံပြုခြင်းသွင်သဏ္ဍာန်မည်သည် (အမျိုးသားရေး ဒါမှမဟုတ် နေရာဒေသအခြေအနေတစ်ခုမှာ တချို့သောမိန်းမတွေကို အခွင့်ထူးခံဦးစား‌ပေးခြင်း) ကိုမဆို မေးခွန်းထုတ်တာမျိုးပဲ။ မိန်းမတွေတွေ့ကြုံနေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေကို တိုက်ဖျက်ဖို့ဆိုတာ ဖိနှိပ်မှုပုံစံမျိုးစုံကိုတိုက်ဖျက်ရမယ်လို့ဆိုလိုတာနဲ့အတူတူပဲ။ ဒါဆို နိူင်ငံတော်ဝါဒ၊ အမျိုးသားရေးဝါဒနဲ့ ဥရောပစံပြုခြင်းဝါဒတွေကိုလည်း ခြွင်းချက်ထားလို့မရဘူး။ နိူင်ငံတော် (သို့) ပထဝီနိူင်ငံရေးစည်းဘောင်တွေကို မေးခွန်းထုတ်လို့မရတဲ့အချက်တွေလို့ယူဆပြီး ခေါင်းပုံဖြတ်ခြင်းအသွားအလာတွေကိုကြည့်မယ်ဆိုရင် ငါတို့မေးခွန်းထုတ်ချင်တဲ့ ဖိနှိပ်မှုတွေပေါ်ပေါက်လာအောင်လှုံ့ဆော်ပေးနေတဲ့အရာတွေကို ခွန်အားပြန်ပေးသလိုပဲဖြစ်နေလိမ့်မယ်။ ဒီခေတ်ကာလမှာတော့ တစ်ကမ္ဘာလုံးနဲ့ခြုံငုံမကြည့်ဘူးဆိုရင် လျှော့လျှော့ပေါ့ပေါ့ပြောရရင် အင်မတန်နုံအတဲ့ ပြည်နယ်တစ်ခုတည်းကိုသာကွက်ကြည့်ခြင်းမျိုးဖြစ်ပြီး ပျစ်ပျစ်နှစ်နှစ်ပြောရရင် ကြွားလုံးကြီးကြီးနဲ့လူမျိုးစုစံပြုခြင်းမျိုးသာသာပဲဖြစ်လိမ့်မယ်။ တစ်ချိန်တည်းမှာလည်း တစ်ကမ္ဘာလုံးကိုခြုံကြည့်တဲ့အကြည့်ဟာ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကိုချွတ်ချလိုခြင်း၊ အင်ပိုင်ယာသဘောတရားတွေကိုချွတ်ချလိုခြင်း[xiii]သဘောထားတွေပါမှဖြစ်မယ်။ ဒီသဘောထားတွေက မတူညီမှုတွေကို ဘယ်လိုတည်ဆောက်ထားသလဲ၊ တစ်လောကလုံးဆိုတဲ့တင်သွင်းချက်တွေဟာ အပေါ်ယံဟန်‌ဆောင်ပန်ဆောင်နဲ့ “ဥရောပစံပြုခြင်းဝါဒ”အတွက်သာ  ဘယ်လိုအကျိုးပြန်ပြုနေသလဲ၊ အဲ့ဒါတွေကြောင့် “လူဖြူယောင်္ကျားတစ်ယောက်သယ်ပိုးရတဲ့ဝန်ထုပ်ဝန်ပိုး” ဆိုပြီး ခရစ်ယာန်သာသနာပြုဘုန်းတော်ကြီးနေရာမှာတင် ပိတ်မိနေသေးတဲ့သူတွေရဲ့ မိမိကိုယ်ကိုအာသာဖြေလိုမှုတွေအတွက် အကြောင်းပြချက်ကြီးဖြစ်နေသေးပါလားဆိုတာတွေကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားကြရမယ်။

 

ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းကနေထုတ်လုပ်တဲ့ ဖီမီနင့်သီအိုရီတော်တော်များများဟာ လူဖြူမဟုတ်တဲ့ လက်လုပ်တန်းစားလူတန်းစားတွေအပေါ် ထပ်ခါဖိနှိပ်ပြီးမှ လူဖြူ၊ လူလတ်တန်းစားမိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးဆိုတာ ရရှိလာတယ်ဆိုတာကို နားမလည်သဘောမပေါက်ခဲ့ကြဘူး။ အဲ့လိုနားမလည်ခဲ့ကြလို့လည်း မော်ဒန်/ကိုလိုနီဂျန်ဒါစနစ်ရဲ့ ဘေးသားတွေမှာတည်ရှိနေကြတဲ့သူတွေရဲ့အသံတွေကို နေရာမပေးဘဲ မိန်းမတွေအတွက်လွတ်မြောက်ရေးဆိုတဲ့ မော်ဒယ်အသစ်တွေ သူတို့ဘာသာထပ်တီထွင်ခဲ့ကြတာပဲ။ အန်နာခါဖီမီနင့်တွေကတော့ အားလုံးပါဝင်စေတဲ့ရှုထောင့်ကိုလေ့ကျင့်ဖို့ နှိုးဆော်ကြတယ်။ တချို့သော မိမိကိုယ်ကို “မင်းမဲ့သမား” ပါလို့ခေါ်တဲ့သူတွေ မလုပ်ဖြစ်ခဲ့ကြပေမဲ့ “မင်းမဲ့သဘောတရား”ဆိုတာ ဖြစ်စဥ်အရ‌ရော၊ နည်းလမ်းအရပါ လူမျိုးရေးနဲ့ ကိုလိုနီဆန်ဆန်ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခံထားရတဲ့ အစိုးရနယ်နိမိတ်တွေအပါအဝင် ဘယ်လိုအထက်အောက်စနစ်တွေမဆို ကင်းကွာတဲ့ ဘဝထုတ်လုပ်ခြင်းနဲ့ ပြန်လည်ထုတ်လုပ်ခြင်းတွေကို ဦးစားပေးတိုက်တွန်းကြတယ်။

 

ကြားဖြတ်ပြောရရင် လူတစ်ဦးက မိမိကိုယ်ကို လက်တင်အမေရိကန် (သို့) တရုတ်အန်နာခါဖီမီနင့်လို့ ခေါ်ဝေါ်လို့ရပေမဲ့ အဲ့ဒီလေဘယ်တွေကို လှေကားတစ်ခုလိုပြန်သုံးပြီး  အဲ့ဒီလေဘယ်တွေကနေတဆင့်သာစဥ်းစားတွေးခေါ်တတ်ခြင်းကို ဖြိုချတတ်ရမယ်လို့ ငါတို့ယုံကြည်တယ်။ အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာရဲ့ရှင်သန်မှုဟာ နိူင်ငံတော်နယ်နိမိတ်တွေ၊ နည်းလမ်းတကျဖြစ်နေတဲ့ အမျိုးသားရေးဝါဒတွေ၊ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းက ရာဒီကယ်သီအိုရီတွေထဲမှာတောင် ဆက်လက်ရှင်သန်နေဆဲဖြစ်တဲ့ ဥရောပစံပြုဘက်လိုက်မှုတွေကိုပါ ကျော်လွန်နိူင်မနိူင်ဆိုတာအပေါ်မှာ အများကြီးမူတည်နေတယ်။ ထင်သာမြင်သာဖြစ်စေတဲ့ဥပမာကတော့ (post-structuralist ဖီမီနင့်ဇင်ဖြစ်စေ၊ ရာဒီကယ်ဖီမီနင့်ဇင်ဖြစ်စေ၊ ဒါမှမဟုတ် ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်ဇင်ဖြစ်စေ) အနောက်ပညာရှင်ရပ်ဝန်းမှာလည်ပတ်နေတဲ့ ဖီမီနင့်ကိရိယာတချို့ဟာ နိူင်ငံအနည်းငယ်ကနေသာထွက်ပေါ်လာတဲ့သီအိုရီတွေအပေါ်မှာသာ အခြေခံထားတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်တွေဖြစ်နေတာပဲ။ ဒီ ဥရောပစံပြုရေစီးကြောင်းကို တိုက်ဖျက်ဖို့ဆိုရင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက မင်းမဲ့သမားတွေရဲ့စာတွေကို ဆွေးနွေးဝိုင်းတွေရဲ့အလယ်ကောင်ကို ခေါ်ဆောင်လာမှဖြစ်မယ်။ ဒါမှသာလျှင် ဥရောပစံပြုခြင်းကိုကျော်လွန်တဲ့၊ လူမျိုးစုစံပြုခြင်းကိုကျော်လွန်တဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်တစ်မျိုးဆိုတာကို ကတိပြုနိူင်မယ်ဖြစ်တယ်။

 

ချန်ဒရာတိုလ်ပါဒေမိုဟန်တီ (Chandra Tolpade Mohanty) ‌ပြောခဲ့သလို ကမ္ဘာ့အရင်းရှင်စနစ်ထဲမှာကျင်လည်နေတဲ့ ဘေးဖယ်ခံထားရတဲ့အစုအဝေးတွေနဲ့ ချမ်းသာလှပါတယ်ဆိုတဲ့ နီရိုကိုလိုနီနိူင်ငံတွေက ဆင်းရဲမွဲတေနေဆဲဖြစ်တဲ့ အသားအရောင်အမျိုးမျိုးရှိနေတဲ့မိန်းမတွေရဲ့ အတွေ့အကြုံတွေ၊ စာတွေ၊ ရုန်းကန်မှုတွေကို သိသာထင်ရှားအောင်ပြဖို့ အင်မတန်အရေးကြီးတယ်။[xiv] ဖိနှိပ်ခံထားရသူတွေကိုယ်တိုင်က ဖိနှိပ်မှုတွေကိုပြန်လည်မွေးမြူတတ်ကြပေမဲ့ ဘေးအဖယ်ခံအထားရဆုံးသူတွေရဲ့အသံတွေကလည်း စနစ်တကျဖြစ်နေတဲ့အာဏာတွေကို စေ့စေ့စပ်စပ်ကြည့်ရှုမိနိူင်စေတဲ့ “သိမှုအခွင့်ထူးခံစားမှု” ကိုလည်းရရှိသင့်တယ်။[xv] အဲ့ဒီသူတွေကို “အောက်ကိုငုံ့ကြည့်လေ့လာသလို” မဟုတ်ဘဲ ကမ္ဘာ့အာဏာတည်ဆောက်မှုပုံစံတွေကို “ပြန်လှန်လေ့လာဖို့အတွက်” ရှုထောင့်အမျိုးမျိုးလိုအပ်နေတယ်။ ဘေးဖယ်ခံထားရတဲ့မိန်းမတွေရဲ့ အရင်းရှင်စနစ်တွေကိုဆန့်ကျင်တဲ့ရုန်းကန်မှု အသေးစိတ်နိူင်ငံရေးတွေကိုဦးစားပေးခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ ကြီးမားကျယ်ပြန့်လှတဲ့နိူင်ငံရေးကို အောက်ခြေကနေ၊ ကြားနေရာဒေသတွေကနေပြန်တွန်းလှန်နိူင်ရာရောက်တယ်။

 

ဒီလိုတွန်းလှန်တဲ့နေရာမှာ အနောက်ပြင်ပကထုတ်လုပ်ထားတဲ့သီအိုရီတွေ၊ နည်းနာတွေကိုဖတ်ရှုလေ့လာဆည်းပူးခြင်းတွေပါတယ်ဆိုပေမဲ့ သီအိုရီစုံလင်ကွဲပြားမှုတစ်ခုတည်းအပေါ်မှာပဲ မှီခိုလို့တော့မရဘူး။ ကိုလိုနီနဲ့အင်ပိုင်ယာသဘောတရားကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်ဆိုတာ “အသွင်မတူကွဲပြား”တဲ့လူတွေကိုပဲ ထမင်းစားပွဲကိုဖိတ်တာမျိုးမဟုတ်ဘူး။ ကိုလိုနီနဲ့အင်ပိုင်ယာသဘောတရားကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်ဆိုတာ ထမင်းစားပွဲအစီအစဥ်တွေအကုန်လုံးကို ပြောင်းလဲပစ်ခြင်းမျိုးကိုဆိုလိုတာ။[xvi] နောက်တစ်နည်းနဲ့ထပ်ပြောရရင် ကိုလိုနီနဲ့အင်ပိုင်ယာသဘောတရားကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်ဆိုတာ တည်ရှိပြီးသား သီအိုရီရှာဖွေထုတ်လုပ်မှုတွေထဲကို “ရိုးရာဓလေ့စုံစုံလင်လင်ထပ်ထည့်ခြင်း”မျိုးမဟုတ်ဘဲ “အောက်ခြေကစတဲ့ သိမှုသဘောတရား”တွေနောက်ကိုလိုက်ပြီး အသံပေါင်းစုံကို စားပွဲမှာထိုင်ဖို့ခေါ်ရုံတင်မက သူတို့တွေကိုပါ မတူညီတဲ့မီနျူးအသစ်တွေ ထုတ်လုပ်ဖို့အခွင့်အရေးပေးတာမျိုးကိုဆိုလိုတာဖြစ်တယ်။ “အောက်ခြေကစတဲ့ သိမှုသဘောတရား”ဆိုတာကို အလယ်နဲ့ဘေး၊ မြောက်နဲ့တောင်၊ ချမ်းသာတဲ့နိူင်ငံတွေနဲ့မချမ်းသာတဲ့နိူင်ငံတွေကြားက အထက်အောက်စနစ်တွေထဲက မတူညီမှုတွေကိုပါ တောင်ပိုင်းကသိမှုတွေဟာလည်း ထပ်မံပံ့ပိုးပေးနေနိူင်သေးတယ်ဆိုတာကို ထောက်ပြခဲ့တဲ့ ဘိုရာဗန်တူရာ ဒေဆူဆာဆန်တိုစ် (Boaventura de Sousa Santos) ဆီကနေ ငှားရမ်းသုံးထားတာပါ။ “အောက်ခြေကစတဲ့ သိမှုသဘောတရား”ဆိုတာကို ယူနီဗာဆယ်အတ်ဘစတြတ်တစ်ခုအနေနဲ့မှတ်ယူမဲ့အစား ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကိုချွတ်ချနိူင်မဲ့၊ အသွင်တစ်ခုထက်ပိုပြီးရောနှောနေတဲ့၊ ဒါမှမဟုတ် ရိုးရာဓလေ့တွေကိုကျော်လွန်ပြီး ဘာသာပြန်တဲ့ မက်စတီဇာဟေ (mestizaje) သဘောတရားဆောင်တဲ့ “ပလူရယ်ဗာစီတီ” (pluriversality) တစ်ခုအနေနဲ့မြင်ယောင်ကြည့်စေချင်တယ်။ ဒီပလူရယ်ဗာစီတီဟာ တစ်‌လောကလုံးဆိုတဲ့အယူအဆ (universalism) နဲ့ အသေးစိတ်အနုစိတ်ဆိုတဲ့အယူအဆ (particularism)ဆိုတဲ့ နှစ်မျိုးပဲရှိသယောင်ဖြစ်နေတဲ့သဘောတရားတွေကိုမေးခွန်းပြန်ထုတ်လာစေတယ်။[xvii]

 

ကမ္ဘာကြီးဆိုတာကို ကိုလိုနီနဲ့အင်ပိုင်ယာသဘောတရားကိုချွတ်ချခြင်းစိတ်ဓါတ်မွေးမြူရေးအတွက်ငြမ်းတစ်ခုလို့ယူဆမယ်ဆိုရင် အရင်ဆုံးတွေ့ရမှာက တစ်ကမ္ဘာလုံးကလူတွေက ဂျန်ဒါဆိုတာကို အမြဲတမ်းအသုံးပြုနေခဲ့ကြတာမဟုတ်ဘူးဆိုတာပဲ။ တကယ်လို့ လူတွေက ဂျန်ဒါဆိုတာကိုသုံးနေခဲ့တယ်ဆိုရင်တောင်မှ မတူညီတဲ့ပုံစံတွေနဲ့သုံးနေခဲ့တာပဲ။ တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာကြီးထွားလာတဲ့ အရင်းရှင်စနစ်ကြောင့် (ဖို) ယောင်္ကျား vs. (မ) မိန်းမဆိုတဲ့ ဂျန်ဒါနှစ်မျိုးနှစ်စားဆိုတာက ကမ္ဘာ့ဟက်ဂျမိုနီတစ်ခုအနေနဲ့ပေါ်လာတာပဲ။ ဒီလိုပြောလို့ အရင်းရှင်စနစ်မတိုင်ခင်မှာ လိင်ပိုင်းဆိုင်ရာမတူညီမှုတွေမရှိဘူး၊ ဒါမှမဟုတ် ဂျန်ဒါတွေလွတ်လပ်နေတဲ့အတိတ်တစ်နေရာကိုပဲ အောက်မေ့တသကြလို့ပြောတာမဟုတ်ပါဘူး။ သမိုင်းကြောင်းနဲ့ချိတ်ဆက်နေတဲ့ လက်ရှိဂျန်ဒါတည်‌ဆောက်မှုစနစ်၊ အထူးသဖြင့် အခုချိန်မှာ နှစ်မျိုးပဲရှိတယ်ဆိုတဲ့ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍတွေကို အခြေခံအကျဆုံးသဘောတရားဆိုပြီး လူ့ခန္ဓာကိုယ်တွေကိုသတ်မှတ်ပေးနေတာတွေကို တစ်လောကလုံးက ဟိုးအရင်ကတည်းကလက်ခံခဲ့တာမဟုတ်ဘူး။ ယောင်္ကျားတစ်ယောက်၊ မိန်းမတစ်ယောက်၊ ကလေးတွေပါတယ်ဆိုတဲ့ ဘူဇွာနူကလီးယားမိသားစုပုံစံကို မော်ဒန်ကိုလိုနီစနစ်နဲ့ အရင်းရှင်စနစ်ကတီထွင်ခဲ့တာဖြစ်တယ်။ ပြီးတော့ ဂျန်ဒါနှစ်မျိုးဆိုတာနဲ့ငါတို့ကိုအုပ်ချုပ်ရအောင် နိူင်ငံသားကဒ်တွေ၊ နိူင်ငံကူးလက်မှတ်တွေ၊ နိူင်ငံသားပုံဖော်မှုတွေ၊ ကျန်းမာရေးပြုစုစောင့်ရှောက်ရေးစနစ်တွေနဲ့ အခြားသော အင်မတန်တန်ဖိုးထားမြတ်နိုးစရာကောင်းလှပါတယ်လို့ထင်မှတ်ရလောက်တဲ့ ဗျူရိုကရေစီယန္တရားမော်ဒန်နိူင်ငံတော်ဆိုတာကို မော်ဒန်ကိုလိုနီစနစ်နဲ့ အရင်းရှင်စနစ်ကပဲ တီထွင်ခဲ့တာပဲ။

 

 

ဆက်ရန်

 

 

ပုံ – အယ်လ်ဆာဗေးဒိုးလူမျိုး ဗစ်တာအင်တာရီအာနို (Víctor Interiano) ရေးဆွဲသော အမေရိကန်အင်ပိုင်ယာစနစ်ကိုဆန့်ကျင့်သောပိုစတာ။ အင်တာရီအာနို၏ ပြည်ပရောက်အယ်လ်ဆာဗေးဒိုးလူမျိုးများအကြောင်းရေးသားသော Dichos de un Bicho (ပိုးကောင်တစ်ကောင်၏စကားများ) blog မှ ကူးယူဖော်ပြပါတယ်။ (https://dichosdeunbicho.com/1933-2/)

 

 

[i] အဲရစ်ဖရွန် (Eric Fromm) ရဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီနှင့်လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းဖတ်စာ Critical Theory and Society: A Reader ထဲက “စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်းနှင့်လူမှုဗေဒ” (“Psychoanalysis and Sociology”) နှင့် “နိူင်ငံရေးနှင့်စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း” (“Politics and Psychoanalysis”) ဆောင်းပါးတွေကိုကြည့်ပါ။

[ii] ဒီနည်းလမ်းအသေးစိတ်ကို စာရေးသူနဲ့ ဘက်နွက်ရှလန်ဒ် (Benoît Challand) ရေးသားတဲ့ “ကမ္ဘာတစ်ဝန်းက ကြားနေရာဒေသတွေက ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီဆီသို့” ဆိုတဲ့ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[iii] မာရီယာလူဂွန်နဲ (Maria Lugones) ရဲ့ “ဂျန်ဒါနဲ့ကိုလိုနီသဘောတရား” (“The Coloniality of Gender”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[iv] “ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးဆိုင်ရာကိုလိုနီသဘောတရားချဥ်းကပ်မှု” အသေးစိတ်ကို စာရေးသူနဲ့ ဘက်နွက်ရှလန်ဒ် (Benoît Challand) ရေးသားတဲ့ “ဥရောပစံပြုခြင်းအလွန် ဥရောပ?” (“Europe beyond Eurocentrism?”) ဆောင်းပါးမှာကြည့်ပါ။

[v] အရှီနန်ဒီ (Ashis Nandy) ရဲ့ ရင်နှီးကျွမ်းဝင်လှသောရန်သူ – ကိုလိုနီစနစ်အောက်တွင် ‌ဆုံးရှုံးသွားသော မိမိကိုယ်ပိုင်ဖြစ်တည်မှုနှင့် ထိုဖြစ်တည်မှုကို ပြန်လည်ရှာဖွေခြင်း (The Intimate Enemy: Loss and Recovery of Self Under Colonialism) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[vi] နယ်လ်ဆင်မယ်ဒိုနာဒိုတောရပ် (Nelson Maldonado-Torres) ရဲ့ “ကိုလိုနီသဘောတရားနှင့် ကိုလိုနီစနစ်ချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာသဘောတရားဆိုင်ရာ စာတမ်း ၁၀ ချက်” (“Outline of Ten Theses on Coloniality and Decoloniality”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[vii] အနီဘယ်လ်ကီဟာနို (Aníbal Quijano) ရဲ့ “ကိုလိုနီသဘောတရားရဲ့အာဏာ၊ ဥရောပစံပြုမှုနှင့် လက်တင်အမေရိက” (“Coloniality of Power, Eurocentrism, and Latin America”) ဆိုတဲ့ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[viii] ရိုဇန်ဒန်းဘားအော်တီစ် (Roxanne Dunbar-Ortiz) ရဲ့ အမေရိကန်နိူင်ငံက အင်ဒီးဂျနင့်လူမျိုးစုများ၏သမိုင်း (An Indigenous Peoples’ History of the United States) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[ix] နယ်လ်ဆင်မယ်ဒိုနာဒိုတောရစ် (Nelson Maldonado-Torres) ထောက်ပြထားတာတော့ ကမ္ဘာမြေကြီးပေါ်က ပင်ပန်းဆင်းရဲကြသူများ The Wretched of the Earth စာအုပ်ထဲမှာ ဖရန့်ဖာနွန် (Franz Fanon) က မိမိကိုယ်ကိုဝေဖန်ပိုင်းခြားခြင်းအာဖရိကန်ရိုးရာအကြောင်းရေးခဲ့ပေမဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီကျမ်းဂန်တွေမှာတော့ ဖာနွန့်ကို ဖော်ပြတာရှားပါးနေတဲ့အချက်ပါပဲ။ နယ်လ်ဆင်မယ်ဒိုနာဒိုတောရစ် (Nelson Maldonado-Torres)ရဲ့ “ကိုလိုနီစနစ်ကိုချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဝေဖန်ချက်ဆိုတာဘာလဲ?” (“What is a Decolonial Critique?”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[x] အယ်ဒွာဒိုမန်ဒီတာ (Eduardo Mendieta) ရဲ့ “ကိုလိုနီစနစ်ချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဆင်ခြင်မှုကိုဝေဖန်ခြင်း – ကာလီဘန်များ၏ဒဿနိက” (“Critiques of Decolonial Reason: On the Philosophy of the Calibans”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[xi] အင်နာကာနာ (Ina Kerner) ရဲ့ “ဂလိုဘယ်ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီများအနေနှင့် ကိုလိုနီခေတ်လွန်သီအိုရီများ” (“Post-Colonial Theories as Global Critical Theories”) ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ။

[xii] အင်နာကာနာ (Ina Kerner) ရဲ့ “ဂလိုဘယ်ဝေဖန်ပိုင်းခြားရေးသီအိုရီများအနေနှင့် ကိုလိုနီခေတ်လွန်သီအိုရီများ” (“Post-Colonial Theories as Global Critical Theories”) ဆောင်းပါးမှ စာမျက်နှာ ၆၁၅ ကိုကြည့်ပါ။

[xiii] ငါတို့က “အင်ပိုင်ယာမရှိခြင်း” (non-imperial)၊ “အင်ပိုင်ယာကိုဆန့်ကျင်ခြင်း” (anti-imperial) ဆိုတဲ့စကားလုံးတွေထက် “အင်ပိုင်ယာသဘောတရားတွေကိုချွတ်ချခြင်း” (deimperial) လို့သုံးရခြင်းရည်ရွယ်ချက်က ဒီစာအုပ်တောက်လျှောက်မှာ ပိုထင်သာလာပါလိမ့်မယ်။ အခုလောလောဆယ်မှာတော့ “ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကိုချွတ်ချခြင်း” (decolonial) ဆိုတဲ့စကားလုံးလိုပဲ “အင်ပိုင်ယာသဘောတရားတွေကိုချွတ်ချခြင်း”ဆိုတာက အင်ပိုင်ယာကနေ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရ ကိုယ်တွင်းထဲမှာပြန်လည်ပြုကျင့်မွေးမြူနေအောင် လေ့ကျင့်‌ပေးထားတဲ့အစီအစဥ်အကွက်တွေကနေ ဖယ်သွေခြင်းလို့အဓိပ္ပါယ်ယူလို့ရပါတယ်။

[xiv] ချန်ဒရာတိုလ်ပါဒေမိုဟန်တီ (Chandra Tolpade Mohanty) ရဲ့ နယ်နိမိတ်များမရှိသောဖီမီနင့်ဇင် – သီအိုရီထဲက ကိုလိုနီသဘောတရားများကိုချွတ်ချခြင်း၊ အတူတကွလက်တွဲလုပ်ဆောင်မှုကိုလေ့ကျင့်ခြင်း (Feminism Without Borders: Decolonizing Theory, Practicing Solidarity) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[xv] ချန်ဒရာတိုလ်ပါဒေမိုဟန်တီ (Chandra Tolpade Mohanty) ရဲ့ နယ်နိမိတ်များမရှိသောဖီမီနင့်ဇင် – သီအိုရီထဲက ကိုလိုနီသဘောတရားများကိုချွတ်ချခြင်း၊ အတူတကွလက်တွဲလုပ်ဆောင်မှုကိုလေ့ကျင့်ခြင်း (Feminism Without Borders: Decolonizing Theory, Practicing Solidarity) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

[xvi] နယ်လ်ဆင်မယ်ဒိုနာဒိုတောရစ် (Nelson Maldonado-Torres) က “ကိုလိုနီသဘောတရားနှင့် ကိုလိုနီစနစ်ချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာသဘောတရားဆိုင်ရာ စာတမ်း ၁၀ ချက်” (“Outline of Ten Theses on Coloniality and Decoloniality”) ဆောင်းပါးထဲမှာ “အသိပညာလို့သတ်မှတ်ခံရတဲ့အရာတွေအကုန်လုံးကိုပါ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေကနေချွတ်ချရမယ်”လို့နှိုးဆော်ထားတယ်။ “ကိုလိုနီသဘောတရားဆိုင်ရာဝေဖန်ပိုင်းခြင်းဆိုတာဘာလဲ?” ဆောင်းပါးထဲမှာလည်း သူက အကယ်ဒါးမီးယားထဲက နီရိုလစ်ဘရယ်ဆန်နေတဲ့ စုံလင်ကွဲပြားရေးပြဿနာကိုလည်း ဝေဖန်ထားပါတယ်။

[xvii] ဘိုရာဗန်တူရာ ဒေဆူဆာဆန်တိုစ် (Boaventura de Sousa Santos) ရဲ့ သိစိတ်ရှိသောအင်ပိုင်ယာ၏ဇာတ်သိမ်း – တောင်ပိုင်းမှသိမှုများ အရွယ်ရောက်ကြီးပြင်းလာခြင်း The End of the Cognitive Empire: The Coming of Age of Epistemologies of the South စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

 

ငြမ်းဖျက်ဖို့ကြံ

မနေ့က စာဖတ်သူတစ်ဦးဝေမျှလာတာကြောင့် လက်ရှိမှာဟိုးလေးတကျော်ကျော်ဖြစ်နေတဲ့ မြန်မာဇာတ်သဘင်အစည်းအရုံးကနေ ဒီဇိုင်နာမစုစုမြတ်ရဲ့သဘင်ခေါင်းပေါင်းနဲ့မင်းသားအဆင်အယင်ကို အမျိုးသမီးမော်ဒယ်အတွက်ချုပ်လုပ်ထားတဲ့ဖက်ရှင်ဒီဇိုင်းအပေါ် ကန့်ကွက်မှုသတင်းအကြောင်းသိခဲ့ရပါတယ် ကျွန်မဟာ အနုပညာသည်တစ်ဦးမဟုတ်တဲ့အပြင် အနုပညာဇာတ်သဘင်လောကအကြောင်းတွေဘာတွေလည်း နှံ့နှံ့စပ်စပ်လေ့လာသိရှိတဲ့သူမဟုတ်ပါဘူး ဒီသတင်းအကြောင်း ဆက်စပ်ရှာဖွေဖတ်မိရင်းကနေ ဇာတ်သဘင်အစည်းအရုံးရဲ့ကန့်ကွက်မှုအပေါ်မှာ အမြင်အမျိုးမျိုးကွဲကြတာကို သတိထားမိပါတယ် တချို့ကတော့ “ဇာတ်သဘင်အစည်းအရုံးရဲ့ကန့်ကွက်မှုဟာ အင်မတန်ဖိုဆန်တယ်” လို့ ထောက်ပြကြတယ် တချို့ကတော့ “ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံဆိုတာ မပယ်ဖျက်ကောင်းဘူး ခေါင်းပေါင်းဆိုတာ အန်မတန်အဓိပ္ပါယ်ရှိတဲ့ဝတ်စားဆင်ယင်မှုတစ်ခုဖြစ်တယ်” လို့ချေပကြတယ် တချို့ကတော့ “ဇာတ်သဘင်လောကဆိုတာ ဖိုဝါဒကြီးပြီးသားမို့ သူတို့ကို ဒီလို လစ်ဘရယ်တန်ဖိုးတွေဖြစ်တဲ့ ကျား/မတန်းတူညီမျှမှုတွေအတွက် ဘက်ပြိုင်ပြောနေတာ ဘာမှခရီးမရောက်ဘူး” လို့ဆိုကြတယ် ဒီလိုအမြင်တွေအမျိုးမျိုးရှိကြ‌တဲ့နေရာမှာ ကျွန်မသုံးသပ်မိတာ၊ ခံစားမိတာလေးတွေပေါ်လာတာကို ချရေးကြည့်ချင်တယ်

ကျွန်မအဖို့တော့ အထက်ကရေးခဲ့သလို ဇာတ်သဘင်လောကအကြောင်းနဲ့ ‌ဇာတ်သဘင်လောကမှာ မကျင်လည်ဖူးတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့၊ ခေါင်းပေါင်းဆိုတာရဲ့ အင်မတန်ထုံးတမ်းစဉ်လာရှည်လျားမှုဆိုတာကို မသိနားမလည်တဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ ဒီဇိုင်နာရဲ့ တီထွင်ကြံဆမှုအပေါ်မှာ သဘင်သည်လောကအရ မှားသည်၊ မှန်သည် မဆိုတတ်ပါဘူး တစ်ဘက်ကတော့ ဇာတ်သဘင်လောကဟာ ဖိုဝါဒီကြီးစိုးတဲ့လောကလို့ဆိုကြတဲ့အဆိုတွေကိုတော့ ကိုယ်တွေ့အမြင်တွေအရလက်သင့်ခံလို့ရတာတွေရှိပါတယ် ဥပမာ – အငြိမ့်ပွဲတစ်ပွဲကြည့်တိုင်း (လူကိုယ်တိုင် မကြည့်ဖြစ်ရင်တောင် အခွေကနေတဆင့် ကြည့်မိတိုင်း) အငြိမ့်မင်းသမီးတစ်ယောက်ရဲ့မိန်းမဖြစ်တည်မှုဟာ ထိကပါးရိကပါးပြောဆိုဆက်ဆံခံရခြင်းကနေမကင်းကွာဘူးဆိုတာ သိသာပါတယ် လူရွှင်တော်တိုင်းရဲ့ အငြိမ့်မင်းသမီးအပေါ် ပြက်လုံးထုတ်တာ၊ ဆက်ဆံတာ၊ ထိကိုင်တာတွေဟာ မြန်မာ (အထူးသဖြင့် ဗမာ) “ရိုးရာ”အရ ‘မ’ဖြစ်တည်မှု (femininity) ကို ပရိတ်သတ်ကို လေ့လာသင်ကြားပေါင်းကူးဆက်ဆံပေးနေသလိုပါပဲ ဒါကတော့ မိန်းကလေးဆိုတာ ရှက်တတ်တယ်၊ ရွံ့တတ်တယ်၊ ချစ်ချင်ပေမဲ့ မူတယ် အစရှိသဖြင့်ပေါ့ အငြိမ့်မင်းသမီးဟာ ဘယ်သောအခါမှ လူရွင်တော်တွေရဲ့ စနောက်ပြောင်မှုတွေအပေါ် ဒေါသထွက်တာ၊ ရန်လိုတာမရှိတာကို ပရိတ်သတ်ကတွေ့ရတယ် အငြိမ့်မင်းသမီးဟာ အမြဲတမ်း လူရွှင်တော်တွေအပေါ် “အကိုတို့ရေ” ဆိုပြီး မူချင်မူမယ် ဒါပေမဲ့နောက်ဆုံးမှာ ချစ်ခင်ကြင်နာစွာ ပြောဆိုဆက်ဆံတာတွေကိုပဲ ကျွန်မတို့တွေ့မြင်ကြရတယ် နောက် ပရိတ်သတ်ထဲကနေ မင်းသမီးကို ပိုးစာ၊ပမ်းစာပေးလိုတာ စကားပြောလိုတာတွေကိုလည်း ကိုယ်မကြိုက်သည်ရှိတောင် အနည်းနဲ့အများလက်ခံပြောဆိုရတယ်ဆိုတာတွေကို ကြားဖူးခဲ့ပါတယ် (သဘင်သည်ဆိုတာ ဟိုးအရင်ခေတ်မှာ ပြည်ကြီးတန်ဆာလို့တောင် သမုတ်ခံခဲ့ရတာကိုး) ထားပါတော့ ဒီနေ့ ကျွန်မရေးချင်တဲ့စာက လူရွှင်တော်နဲ့ အငြိမ့်မင်းသမီးကြားက ဂျန်ဒါအ‌သွားအလာတွေအကြောင်းတော့မဟုတ်ပါဘူး

ဒါပေမဲ့ ဇာတ်သဘင်လောကဆိုတာလည်း လူ့အဖွဲ့အစည်းကြီးထဲမှာရှိနေတဲ့ ဓလေ့တစ်ခုဖြစ်တဲ့အတွက် လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲက ဂျန်ဒါအပေါ်ယူဆပုံ၊ မြင်ယောင်ပုံ၊ ဆက်ဆံပုံတွေဟာ ‌ဇာတ်သဘင်လောကမှမဟုတ် အခြားခြားသောလောကတွေမှာပါ ပြန်လည်ထင်ဟပ်နေမှာပါပဲ အဲ့လိုပဲ (life imitates art ဘဝက အနုပညာကို ပြန်အတုခိုးတယ်ဆိုသလို) အနုပညာတွေဖြစ်တဲ့ ဇာတ်သဘင်လောကကနေလည်း လူ့အဖွဲ့အစည်းထဲကိုပြန်ပြီး လွှမ်းမိုးနိူင်တဲ့ ဂျန်ဒါနဲ့အခြားသော လူမှုကျင့်ကြံပုံတွေလည်း ရှိနေတာပါပဲ

လက်ရှိဖြစ်နေတဲ့ မင်းသားအဝတ်အစား မိန်းမမော်ဒယ်ဝတ်လို့မရဘူးဆိုတဲ့အငြင်းအခုံထဲက ကျွန်မစိတ်ဝင်စားမိတဲ့ အဓိကအချက်ကတော့ သင်္ကေတတွေဟာ ကျွန်မတို့လူ့အဖွဲ့အစည်းမှာ ဘယ်လောက်ထိ အရေးပါအရာရောက်သလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းပါပဲ

သင်္ကေတဆိုတာဟာ တစ်ခါကျွန်မ ဘာသာစကားအကြောင်းရေးဖူးတဲ့ဆောင်းပါးထဲမှာ အကျယ်ချဲ့ထားသလို လူအစုအဖွဲ့ဆိုတာဖြစ်တည်လာဖို့အတွက် အချင်းချင်းပေါင်းသင်းဆက်ဆံတဲ့နေရာမှာ အထောက်အကူပြုပေးတဲ့အရာတွေကို ဆိုလိုပါတယ် ဥပမာအကျဆုံးသင်္ကေတကတော့ ဘာသာစကားပေါ့နော် ဘယ်လိုစာလုံးတွေကိုသုံးမယ်၊ ဘယ်လိုသဒ္ဒါနဲ့ပြောမယ်၊ ဘယ်လိုလေသံနဲ့ပြောရင်ဖြင့် ဘာအဓိပ္ပါယ်ပေါက်မယ် အစရှိသဖြင့် လူတစ်ဦးထက်ပိုပြီး ဆက်ဆံကြတဲ့နေရာမှာ ကြားခံအနေနဲ့အသုံးပြုကြတဲ့ သင်္ကေတနည်းစနစ်တစ်ခုပါပဲ ရိုးရာဓလေ့လို့ခေါ်ကြတဲ့ culture ဆိုတာဟာလည်း တကယ်တမ်းစဉ်းစားကြည့်ရင် အဲ့ဒီ့ရိုးရာဓလေ့ဆိုတာနဲ့ အနည်းနဲ့အများချိတ်ဆက်ကျင့်သုံးနေတဲ့ လူတစ်စုရဲ့သင်္ကေတပဲမဟုတ်ပါလား ဥပမာ – ဗမာ့ရိုးရာဆိုတာ ဗမာတွေလိုက်စားတဲ့အရာ အစရှိသဖြင့်ပေါ့

ဒါပေမဲ့ ရိုးရာဆိုတာဟာ လူတစ်စုကလိုက်နာကျင့်သုံးတယ်လို့ဆိုပေမဲ့ ရိုးရာဟာ စည်းနဲ့ဘောင်နဲ့အတည်တကျတည်ရှိနေတာတော့မဟုတ်ဘူး ရိုးရာမှာ ဖွာဖရာကြဲနေတဲ့အနားသတ်တွေရှိနေတယ် ဗမာဘာသာစကားနဲ့ပြန်ချိတ်ဆက်ရင်ကိုပဲ ဗမာစကားရဲ့သဒ္ဒါအမှန်ဆိုတာ ဒါပါလို့ ထုတ်ထားတဲ့စည်းဘောင်တွေနဲ့အညီ မပြောဆိုမဆက်ဆံတဲ့ ရိုးရာအနားသတ်ကသူတွေရှိနေသေးတယ်

ဒါနဲ့တိုက်တိုက်ဆိုင်ဆိုင် လွန်ခဲ့သောအပတ်ထဲကမှ ကျွန်မနဲ့အပြင်မှာ လူချင်းမတွေ့ဖူးတဲ့ ဗမာယောင်္ကျားတစ်ယောက်ဆီ စာဖတ်ဝိုင်းကိစ္စနဲ့စာလှမ်းပို့တဲ့အကြောင်းကို ပြန်ပြောပြချင်တယ် ကျွန်မက သူ့ကို လူချင်းလည်းမသိ၊ မြန်မာလိုလည်း တစ်ခါမှ စကားမပြောဖူးတဲ့အတွက် မြန်မာလိုလှမ်းပို့တဲ့စာမှာ သူ့နာမည်အပြည့်အစုံကို ခေါင်းစီးတပ်ပြီးပို့ခဲ့တယ် သူ့က ဒီလို “ဗမာ့ထုံးစံ ကို တွေ၊ ဦးတွေမတပ်ဘဲ” သူ့နာမည်ကြီးပဲ တိုက်ရိုက်ခေါ်တာ သူသဘောမကျကြောင်း စာပြန်တယ် ကျွန်မကလည်း ကျွန်မအနေနဲ့ လူချင်းမသိဘဲ သူတို့ရဲ့ ဂျန်ဒါဖြစ်တည်မှုဘာလဲမသိဘဲ ဂျန်ဒါနာမ်စားတွေဖြစ်တဲ့ ကို တွေ၊ မ တွေ၊ ဦး‌ တွေ၊ ဒေါ်‌ တွေတပ်မခေါ်ချင်တာမို့ မခေါ်ခဲ့ကြောင်းရှင်းပြပြီး အခုလို သူ ကို တပ်ခေါ်စေချင်တာသိသွားတဲ့အတွက် ကိုဘယ်သူပါလို့ နောက်ကြုံရင်ခေါ်မယ်လို့ စာပြန်ခဲ့တယ် ဆိုတော့ ဒီဥပမာကိုကြည့်ရင်ပဲ ကို/ဦး/ဒေါ်/မ တပ်ခေါ်တာတွေဟာ ဗမာ့ရိုးရာဆိုတာ သူရောကျွန်မရောသိပေမဲ့ ကျွန်မဟာ အဲ့ဒီဂျန်ဒါနာမ်စားတပ်ခေါ်ခြင်းဓလေ့ရဲ့ အနားသတ်တစ်နေရာကိုရောက်နေတဲ့သူလိုဖြစ်နေတယ် ဗမာရိုးရာမှာတော့ အဲ့လိုတွေတပ်မခေါ်ရင် ရိုင်းတယ်လို့မှတ်ယူကြတာကိုး ဒါပေမဲ့ ကျွန်မအတွက် အဲ့ဒီနာမ်စားတွေဟာ ဂျန်ဒါအရ ကသိကအောက်ဖြစ်စေပြီး အထက်အောက်စနစ်တွေကိုပါ ပြန်လည်တီထွင်ပေးနေတယ်လို့ ခံစားရတယ် တစ်ယောက်ယောက်ကို ကိုဘယ်သူလို့ခေါ်ရင်ပဲ သူသည် ခေါ်ဝေါ်သူထက် အသက်ကြီး၊ ဝါကြီးသယောင်ဖြစ်သွားတယ် တစ်ယောက်ယောက်ကို ဆရာဘယ်သူ၊ ဆရာမဘယ်သူတပ်ခေါ်ရင်ပဲ အဲ့လူဟာ ကိုယ့်ထက်ပိုသိသယောင်ဖြစ်သွားတယ် (ဒီနေရာမှာလည်း ဒီနာမဝိသေသနတွေအကြောင်း ကျွန်မဟာသိပြီးသားဖြစ်ပေမဲ့ ဒီယောင်္ကျားဟာ ကျွန်မကမသိသယောင် သေချာပြန်လည်ရှင်းပြခဲ့ပါသေးတယ် ဒါကတော့ ဗမာ့နည်းဗမာဟန် mansplaining ပေါ့လေ) အဲ့ဒါကြောင့် တချို့ ကျွန်မကို ဆရာမမခြင်္သေ့လို့ခေါ်တာတွေကို ကျွန်မကို ဆရာမလို့မခေါ်ပါနဲ့လို့ ထပ်ခါထပ်ခါပြန်ပြောခဲ့တာပဲ ဒီလိုတပ်ခေါ်တာတွေဟာ ဗမာရိုးရာ “ယဉ်ကျေးမှု” လို့ဆိုကြပေမဲ့ အထက်အောက်စနစ်တွေကို မနှစ်မြို့တဲ့သူ၊ ဂျန်ဒါရွေ့လျားပြောင်းလဲနေသူတစ်ဦးအနေနဲ့ ကျွန်မအတွက် မွန်းကျပ်လွန်းလှတယ် (ယဉ်ကျေးမှုဆိုတာ တကယ်တမ်းယဉ်ကျေးကြတယ်ဆိုတာထက် ရှိပြီးသားစံနှုန်းတွေကိုပဲ နာမ်စားပြုခေါ်ဝေါ်နေကြတာဖြစ်မနေဘူးလား?)

ရိုးရာဟာ အထဲထဲမှာလည်း အစိတ်အမြွှာမြွှာကွဲနေပြန်သေးတယ် ဥပမာ – ဇာတ်သဘင်ဟာ ဗမာ့ရိုးရာလို့ဆိုပေမဲ့ ရန်ကုန်လို ကောစမိုပိုလီတန်မြို့မှာတော့ ဇာတ်သဘင်ဆိုတာကို ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံတစ်ခုလို့ ကြည့်ကြတာမျိုးမရှိဘူး မန္တလေးတို့၊ အညာတို့မှာလို ဇာတ်ပွဲဆိုတာကို ဘုရားပွဲတော်ကျင်းပချိန် ကွင်းပြင်မှာ ဖျာခင်းပြီး ကြည့်ကြတာမဟုတ်ဘဲ ရန်ကုန်မှာတော့ အမျိုးသားဇာတ်ရုံမှာ အအေးခန်းထဲထိုင်ပြီး ကြည့်ကြတာမျိုးပေါ့ အဲ့တော့ ဇာတ်သဘင်လိုမျိုးကို ရိုးရာလို့ဆိုရင်တောင် အဲ့ဒီဇာတ်သဘင်ကို တင်ဆက်ပုံ၊ ပရိတ်သတ်ကြည့်ရှုပုံအစရှိတာတွေဟာ ဗမာ့လူ့ပတ်ဝန်းကျင်ထဲမှာတင်ကို အမျိုးမျိုး မျိုးကွဲတွေရှိနေပြန်တယ်

ဆိုတော့ အထက်က သင်္ကေတဆိုတာနဲ့ပြန်ဆက်ရရင် ဒီသင်္ကေတစနစ်တွေဟာ ကျွန်မတို့ကို အချင်းချင်းပေါင်းသင်းဆက်ဆံရတာ လွယ်ကူအောင် ကျွန်မတို့ကပဲတီထွင်ခဲ့ပေမဲ့ သူတို့တွေဟာ ခေတ်နဲ့အညီပြောင်းလဲနေပြန်တယ်ဆိုတာကို တွေ့ရတယ် ဥပမာ – အင်္ကျီအဝတ်အစားနဲ့လူ့အဆင်အယင်‌တွေကိုပဲကြည့်မယ်ဆိုရင် ကိုလိုနီခေတ်မတိုင်ခင် ဗမာယောင်္ကျားဆိုတာ ယောင်ကြီးဗွေရှိမှ ယောင်္ကျားပီသတယ်လို့သတ်မှတ်တဲ့ခေတ်ကနေ ကိုလိုနီခေတ်နောက်ပိုင်းမှာ ဘိုကေဟာ ယောင်္ကျားပီသမှုရဲ့နောက်ထပ်စံနှုန်းအသစ်တစ်ခုထပ်ဖြစ်လာတယ် အခုခေတ်မှာ ယောင်္ကျားဆံပင်ရှည်ထားတာဟာ ယောင်္ကျားပီသတယ်ဆိုတာထက် လမ်းသရဲလိုလို၊ ဘာလိုလိုမှတ်ယူခံရတယ်မလား? အဲ့လိုပဲ အတောင်နှစ်ဆယ်ပုဆိုးဝတ်တဲ့ခေတ်ကနေ ခုခေတ်ယောင်္ကျားပုဆိုးတွေဟာ မိန်းမထမီနဲ့ဆိုဒ်တူဂိုက်တူဖြစ်လာကြတယ် (ရှေးဗမာခေတ်မှာအတောင်နှစ်ဆယ်ဝတ်ရင် ယောင်္ကျား၊ သုံးတောင်ဝတ်ရင် မိန်းမဆိုပြီး ခွဲခြားထားတယ်လို့ မောင်ခင်မင် (ဓနုဖြူ)ရေးတာဖတ်ခဲ့ဖူးတယ် ဒီအတိုင်းဆို အခုခေတ်မှာ‌ ဗမာယောင်္ကျားတွေ ဂျင်းဘောင်းဘီပဲဝတ်ကြတော့ သူတို့ယောင်္ကျားမဟုတ်တော့ဘူးလား မေးစရာရှိလာတယ်) ဆိုလိုတာက သင်္ကေတတွေနဲ့ အဲ့ဒီ့သင်္ကေတကိုသဘောပေါက်နားလည်ပုံ၊ အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ပုံတွေက အချိန်ကာလတစ်ခုအတွင်းမှာ ပြောင်းလဲလာတာတွေကို ထောက်ပြချင်ဝာာပါပဲ

ဒီနေရာမှာ သင်္ကေတတွေဟာ လူလုပ်‌တွေပဲဖြစ်လို့ သူတို့ရဲ့ ပြောင်းလဲခြင်းဟာလွန်ဆန်လို့ရတဲ့အရာတော့မဟုတ်ပါဘူး ဒါပေမဲ့ သင်္ကေတတွေရဲ့ပြောင်းလဲမှုတွေဟာ မသိမသာမဟုတ်ဘဲ ချက်ချင်းလက်ငင်း ဗြုန်းခနဲဖြစ်တဲ့အခါမှာသာ အခုလိုတင်းမာမှုတွေ၊ အငြင်းပွားမှုတွေဖြစ်လာတယ်လို့ ကျွန်မမြင်မိတယ် ပြီးတော့ သူတို့ကိုပြောင်းလဲစေတဲ့တွန်းအားတွေ၊ တီထွင်မှုအသစ်တွေနောက်မှာ ကပ်ညှိနေတဲ့ပါဝါအာဏာအသွားအလာတွေကြောင့် ဒီလိုတင်းမာမှုတွေ၊ အငြင်းပွားမှုတွေရှိလာတယ်လို့လည်း ကျွန်မကတော့ သုံးသပ်မိတယ်

ဥပမာ – ၂၀၁၄ ခုနှစ်က ဗြိတိသျှဓါတ်ပုံဆရာ တင်မ်ဝေါကာ (Tim Walker) ‌မြန်မာပြည်မှာ W Magazine အတွက်လာရိုက်ခဲ့တဲ့ ဖက်ရှင်ဓါတ်ပုံတချို့ကိုမှတ်မိကြမယ်လို့ ကျွန်မထင်တယ် (အောက်မှာ W Magazine ရဲ့လင့်ခ်ထည့်ပေးထားပါတယ်) ဝေါကာရဲ့ဓါတ်ပုံတွေဟာ ဖက်ရှင်ကိုဒီတိုင်းရိုက်ရုံတင်မက အသစ်အဆန်းတီထွင်ပြီးရိုက်တယ်လို့ဆိုရမယ် မော်ဒယ်ဝတ်ထားတဲ့အဝတ်အစားတွေဟာ အနောက်နိူင်ငံက နာမည်ကြီး ဈေးကြီး ဘရန်းတွေဖြစ်တဲ့ Givenchy အစရှိတဲ့ ဘရန်းအဝတ်အစားတွေဖြစ်ပေမဲ့ သူတို့ရဲ့အရောင်အသွေး၊ အဆင်အပြင်တွေဟာ ဗမာ့ရိုးရာအင်္ကျီအဝတ်အစား (တချို့ဆို ဘုန်းကြီးသင်္ကန်း) တွေနဲ့ ဆင်တူယိုးမှားရှိနေတာတွေကို တွေ့ရတယ် ဒီနေရာမှာ ဝေါကာ့ပုံတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီး မြန်မာပြည်မှာ ဟိုးလေးတကျော်ကျော်ဖြစ်သွားတဲ့အချက်က မော်ဒယ်လူဖြူမိန်းမရဲ့ ရွှေတိဂုံဘုရားမှာရိုက်ထားတဲ့ပုံဟာ ဝေါကာရဲ့ ပြုပြင်ချက်တွေကြောင့် မော်ဒယ်ဟာ ဘုရားပေါ်ကိုတက်ခွကျော်တက်နေတဲ့ပုံပေါက်တဲ့တစ်ပုံပဲဖြစ်တယ် အဲ့ဒီ့ပုံနဲ့ပတ်သက်ပြီး တချို့က မြန်မာရိုးရာကို ‌စော်ကားရာကျတယ်၊ မလေးစားဘူးအစရှိသဖြင့် ပြန်လည်ဝေဖန်ခဲ့ကြတာတွေကို ကျွန်မမှတ်မိတယ်

ဒီဥပမာနဲ့ အခုလက်ရှိ ဇာတ်သဘင်အစည်းအရုံးရဲ့ ကန့်ကွက်စာကို ယှဉ်စဉ်းစားကြည့်ရင် ရိုးရာဆိုတာ ထိန်းသိမ်းစရာတစ်ခုလို့ အပေါ်ယံမြင်ယောင်လို့ရတယ် ဒါမှမဟုတ်လည်း တစ်ဘက်ကနေ အာတ် (ဓါတ်ပုံနဲ့ ဖက်ရှင်ဒီဇိုင်း) ဆိုတာ အသစ်အသစ်တွေကို တီထွင်ကြံဆရမှာမဟုတ်ဘူးလားလို့ မေးခွန်းပြန်ထုတ်စရာရှိလာတယ်

ဒါပေမဲ့ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာ ကျွန်မအတွက်အရေးကြီးတဲ့အချက်ကတော့ ရိုးရာဆိုတာကို ဘောင်ချဲ့တဲ့သူတွေ၊ အသစ်အသစ်တွေတီထွင်တဲ့သူတွေက ဘယ်သူတွေလဲ၊ ဘယ်လိုအာဏာတွေရှိနေသလဲဆိုတဲ့အချက်ပဲ

ဝေါကာလို မြန်မာပြည်နဲ့ကိုလိုနီသမိုင်းရှိခဲ့တဲ့ ဗြိတိန်က လူဖြူယောင်္ကျားဓါတ်ပုံဆရာတစ်ယောက်အနေနဲ့ ရွှေတိဂုံဘုရားအပေါ် မိန်းမတက်လို့မရဆိုတဲ့ (မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒဆန်တဲ့) ရိုးရာအစွဲကို ဂရုမစိုက်ဘူး၊ မင်းတို့မြန်မာတွေကလည်း မိန်းမတွေကိုဖိနှိပ်လိုက်တာကွာလို့ဆိုတာဟာ သူ့ရဲ့ကိုလိုနီဆန်ဆန် ကိုလိုနီသခင်စာရိတ္တနီတိဆရာကြီးအသွင်ပြန်ကျင့်ကြံတာမျိုးဖြစ်ပေမဲ့ ဇာတ်သဘင်လောကရဲ့ အစွန်းသတ်‌တစ်နေရာမှာ ရှိကောင်းရှိနေနိူင်တဲ့မိန်းမဒီဇိုင်နာတစ်ယောက်အနေနဲ့ ယောင်္ကျားတွေသာဝတ်လို့ရတဲ့ ခေါင်းပေါင်းကို မိန်းမမော်ဒယ်တစ်ယောက်ကို ပေးဆောင်းတာဟာ ဖိုဆန်နေတဲ့ရိုးရာကို တစ်နည်းတစ်ဖုံ ဘောင်ချဲ့တာမျိုးဖြစ်နေတယ်

သင်္ကေတ (symbol) တွေဟာ ရုပ်ဝါဒ (materialism) ကိုဦးစားပေးလေ့လာတဲ့သူတွေအတွက် အရေးမပါတဲ့အရာတွေလို့မှတ်ယူခံရလေ့ရှိတယ် ဟုတ်ပါတယ် သင်္ကေတတွေကိုချည်း ဦးစားပေးသုံးသပ်တဲ့အခါ ရုပ်ဝတ္တုပိုင်းဆိုင်ရာအရ ဖိနှိပ်ခံနေရမှုတွေကို လှစ်လျှူရှုရာကျတယ် ဒီဇာတ်သဘင်ကိစ္စမှာတောင် မော်ဒယ်ခေါင်းပေါင်းပေါင်းရေးမပေါင်းရေး၊ ပုဆိုးဝတ်ရေးမဝတ်ရေးအစရှိတဲ့ သင်္ကေတအရဖိနှိပ်ခံရမှုကိုပဲ ကွက်ငြင်းခုံကြတဲ့အခါ တကယ်တမ်း ဇာတ်သဘင်လောကမှာ ဂျန်ဒါအရဖိနှိပ်ခံနေရဆဲဖြစ်တဲ့ အငြိမ့်မင်းသမီးတွေ၊ မိန်းမတွေအကြောင်းကို မျက်ကွယ်ပြုထားရာရောက်ဆဲဖြစ်တယ် ဒီဒီဇိုင်းကို တီထွင်နိူင်တဲ့ဒီဇိုင်နာဆိုတာဟာလည်း မိန်းမပင်ဖြစ်နေစေကာမူ ဘယ်လူတန်းစားအလွှာကမိန်းမလဲဆိုတဲ့ သူ့ရဲ့ ဂျန်ဒါဖြစ်တည်မှုနဲ့ ဖိနှိပ်ခံရမှုကို ရုပ်ဝါဒနဲ့ချိတ်ဆက်မစဉ်းစားမိသလိုဖြစ်တယ် ဒါကတော့ ကျွန်မ Manel အကြောင်းရေးထားတဲ့ ဆောင်းပါးထဲက အဓိကအာဘော်လိုပါပဲ တကယ်တမ်းစနစ်တကျတည်ရှိနေဆဲဖြစ်တဲ့ ဂျန်ဒါဖိနှိပ်မှုတွေအစား အဲ့ဒီဖိနှိပ်မှုတွေကိုဝေဖန်တာတွေဟာ သင်္ကေတအဆင့်မှာတင်ရပ်တန့်သွားတာမျိုး၊ သင်္ကေတအရ မိန်းမဖြစ်နေလို့ဆိုရင်တော့ ဒါတွေဟာ ဟန်ပြဂျန်ဒါတန်းတူညီမျှမှုတွေလို့ဆိုရမှာပဲ (ဘာဘီရုပ်ရှင်တို့လိုမျိုး အပေါ်ယံသင်္ကေတအရ ဂျန်ဒါတန်းတူညီမျှရေးဆိုတာ ဘူဇွာဖီမီနင့်တွေအရမ်းသုံးတတ်တဲ့ လက်ကိုင်တုတ်လိုလည်းဖြစ်နေတာကိုး)

တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း အဲ့လိုဆိုလို့ မိန်းမတွေခေါင်းပေါင်းမပေါင်းသင့်တော့ဘူးလား၊ ဇာတ်သဘင်လောကရဲ့ဖိုဆန်နေမှုတွေကို မထောက်ပြရတော့ဘူးလားလို့တော့လည်း ကျွန်မမထင်ပါဘူး ကျွန်မတို့တွေဟာ သင်္ကေတတွေကြားနေကြတဲ့သူတွေပဲ နေရာတိုင်းမှာ သင်္ကေတတစ်ခုမဟုတ်တစ်ခုကို အသုံးချပြီး မိမိကိုယ်ကိုဖော်ပြကြရတယ်၊ သူများနဲ့ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရတယ် တစ်ချိန်တည်းမှာလည်း အဲ့ဒီသင်္ကေတတွေအပေါ်မှာ အချင်းချင်းနားလည်သဘောပေါက်ကြတာတွေဟာ မရေမရာမသေချာမှုတွေရှိနေတယ်

ဂျန်ဒါသီအိုရီပညာရှင် ဂျူးဒစ်ဘတ်တလာ(Judith Butler) ကတော့ ဂျန်ဒါသင်္ကေတသရုပ်ဆောင်‌ဖော်ပြချက် (gender performativity) တွေမှာ အမြဲတစေ ကိုယ်‌ဖော်ပြလိုတဲ့ ဖြစ်တည်မှုကို သူများနားလည်သဘောပေါက်ဖို့ဆိုတာ အမြဲတမ်းမရေရာတာတွေ (Precarity of recognition) ရှိနေတယ်လို့ဆိုထားတယ် ဒါကတော့ ဘတ်တလာအဆိုအရ လူတစ်ယောက်က သူ့ကိုယ်သူမိန်းမလို့ဖော်ပြဖို့ဆိုရင် အများကနေ မိန်းမတွေက ဒီလိုပြုမူတယ်၊ ဒီလိုစကားပြောတယ်၊ ဒီလိုနေထိုင်တယ်ဆိုတဲ့ဘောင်ထဲကို အရင်ဝင်အောင်ကြိုးစားပြီးမှသာလျှင် မိန်းမလို့မှတ်ယူခံရတယ်တဲ့ (အဲ့လိုမှတ်ယူခံရပြီးမှ မိန်းမဖြစ်တည်မှုအပေါ် ဖိနှိပ်မှုတွေနောက်ဆက်တွဲလိုက်လာတယ်) အဲ့လိုမှတ်ယူမှုကလည်း တတည်တတံ့ရှိနေတာမဟုတ်ဘဲ အမြဲတမ်းပြောင်းလဲနေပြန်တယ်တဲ့ (အောက်မှာ မူရင်းဆောင်းပါးထည့်ပေးထားပါတယ်)

ဥပမာ – ကျွန်မကို မြန်မာပြည်ကမိန်းမလို့သမုတ်ခံရပြီး မွေးဖွားကြီးပြင်းလာပြီးတဲ့နောက်မှာတောင်မှ မိန်းမမဆန်ဘူး (ဒီနေရာမှာတောင် အစိတ်အမြွှာမြွှာပြန်ကွဲပါသေးတယ် မြန်မာမိန်းမလား၊ ဗမာမိန်းမလား၊ ပြည်ပရောက်မိန်းမလား အစရှိသဖြင့်)လို့ မှတ်ယူတဲ့အမူအကျင့်တစ်ခုခု (အသံအကျယ်ကြီးရယ်တာ၊ စကားပြန်ပြောတာ)ကို လုပ်မိလိုက်တာနဲ့ မိန်းမမပီသဘူးလို့ ထင်ခံရနိူင်တဲ့အန္တရာယ်အမြဲတမ်းရှိနေသေးတာကိုး စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာက မိန်းမတွေအဖို့ မိန်းမမပီသရင်လည်း ဖိနှိပ်ခံရတတ်သလို မိန်းမလိုမှတ်ယူခံရပြီးရင်လည်း မိန်းမမို့လို့ဆိုပြီးဖိနှိပ်ခံနေရသေးတာပဲ ဘယ်ကိုမှပြေးမလွတ်ပါဘူး

(ဒီနေရာမှာ ပီသတယ်ဆိုတာကဘယ်လိုမျိုးလဲဆိုတာလည်း စိတ်ဝင်စားစရာကောင်းတယ် မိန်းမပီသခြင်း၊ ယောင်္ကျားပီသခြင်း၊ လူပီသခြင်းအစရှိတဲ့ ပီသမှုစံနှုန်းတွေကို ဘယ်သူက ဘယ်မှာကျောက်စာတင်ထားသလဲ?)

အနှစ်ချုပ်ရရင် ဒီဇာတ်သဘင်ပြဿနာဟာ တော်လှန်ရေးရပ်ဝန်းထဲက ထမီပတ်ပြဿနာလိုပါပဲ ဖီမီနင့်လို့ကိုယ့်ကိုယ်ကိုခေါ်တဲ့ယောင်္ကျားတွေ ခေါင်းပေါ်ထမီခဏပတ်ပြပြီး ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်တင်ရုံနဲ့ မိန်းမထမီဆို အောက်ကျတယ်လို့ထင်တဲ့အမြင်တွေ၊ အခုချိန်ထိ အဲ့ဒီဖီမီနင့်‌ယောင်္ကျားတွေကိုယ်နှိုက်ပြန်လည်ပြုကျင့်နေဆဲဖြစ်တဲ့ အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်မှုတွေ၊ သမီးရည်းစားလင်မယားဖိနှိပ်ဆက်ဆံမှုတွေ၊ မြန်မာလူ့အသိုင်းအဝိုင်းထဲက ဂျန်ဒါအရ လစာပေးပိုနည်းတာ၊ မိန်းမဆိုတာနဲ့ တစ်မျိုးတစ်ဖုံဆက်ဆံခံရတာ အဲ့ဒီရုပ်ဝတ္တုသဘောတရားအရဖိနှိပ်မှုတွေပျောက်ကင်းသွားပြီလား? ကျွန်မမသိပါဘူး အဲ့လိုပဲ ဒီလိုနိူင်ငံရေးကာလကြီးအတောအတွင်းမှာ အနုပညာဖက်ရှင်ဒီဇိုင်းဆိုတာကို တီထွင်ဖန်တီးဖို့အခြေအနေတစ်ခုမှာရောက်ရှိနေတဲ့ အမျိုးသမီးဒီဇိုင်နာတစ်ဦးရဲ့ခေါင်းပေါင်းကို မိန်းမမော်ဒယ်ခေါင်းပေါ်တင်ရေးမတင်ရေးပြဿနာဟာ လက်ရှိတောခိုနေတဲ့မိန်းမတွေတွေ့ကြုံနေရတဲ့ဂျန်ဒါဖိနှိပ်မှုပြဿနာတွေ၊ ဒီဇိုင်နာ့နည်းတူ လစာတန်းတူညီမျှရ‌လေ့မရှိဘဲ အရင်းရှင်စနစ်အောက်မှာ လုပ်အားကိုခေါင်းပုံဖြတ်ခံနေရဆဲဖြစ်တဲ့ စက်ချုပ်အလုပ်သမတွေရဲ့ ဂျန်ဒါ/လူတန်းစားအရဖိနှိပ်မှုတွေကို ပပျောက်စေသလား? ကျွန်မမသိပါဘူး

ကျွန်မသိတာတစ်ခုကတော့ လူတွေဟာ သင်္ကေတတွေကြားထဲနေကြတဲ့သူတွေမို့ သင်္ကေတတွေအပေါ်မှာ အငြင်းပွားမှုတွေက ဆက်လက်ရှိနေဦးမယ်ဆိုတာရယ်၊ အဲ့ဒီ့သင်္ကေတတွေဟာ ကျွန်မတို့ကိုယ်တိုင်ပဲတီထွင်ထားတာတွေဖြစ်ပြီး အဲ့ဒီသင်္ကေတတွေရဲ့ ကျွန်မတို့အပေါ်ပြန်လည်ဖိနှိပ်(လာ/နိူင်)မှုတွေကိုဆန်းစစ်တတ်ပြီး ကိုယ်တိုင်ဆင်ထားတဲ့ငြမ်းတွေကို မလိုတော့တဲ့အချိန်မှာ အဲ့ငြမ်းအောက်မှာ ကျွန်ပြန်ခံမနေဘဲ၊ ငြမ်းရဲ့လောင်းရိပ်‌အောက်မှာ နေသားကျနေပြီးရင်တောင်မှ နှမြောတသသံယောဇဉ်အမျှင်တန်းမနေဘဲ ဖြုတ်ချသင့်ရင်ဖြုတ်ချတတ်ကြရမယ်ဆိုတာရယ်၊ သူများမလိုချင်တဲ့ငြမ်းကို ကိုယ့်စံနှုန်းအပေါ်ပဲ အခြေခံပြီး သူများအပေါ်သွားမဆင်တတ်ကြဖို့ရယ်ဆိုတာပါပဲလေ

ပုံ – ဘုရားပြုပြင်ပြင်ဆင်ရန် ဆင်ထားသောငြမ်းပေါ်မှ ဆေးဖြူသုတ် ကတ်ထူတိမ်တိုက်အတုများ

တင်မ်ဝေါကာရဲ့ မြန်မာပြည်တွင်လာရိုက်ခဲ့ပြီး W Magazine တွင် ၂၀၁၄ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ပြန်ခဲ့သော Gilt Trip ဓါတ်ပုံစီးရီး
https://www.wmagazine.com/…/tim-walker-burma-golden-land

ကျွန်မရေးသားခဲ့သော “ထမီပတ်ပြဿနာ” ဆောင်းပါး
https://www.machinthe.com/post/ထမ-ပတ-ပ-ဿန

ကျွန်မရေးသားခဲ့သော “ထိုင်ခုံတစ်ခုံစာ” ဆောင်းပါး
https://www.machinthe.com/post/ထ-င-ခ-တစ-ခ-စ

ကျွန်မရေးသားခဲ့သော “စာလုံးပေါင်းသတ်ပုံမှန်ဖို့ရယ်” ဆောင်းပါး
https://www.machinthe.com/post/စ-လ-ပ-င-သတ-ပ-မ-န-ဖ-ရယ

Judith Butler ရဲ့ Performativity, Precarity, and Recognition ဆောင်းပါး
http://acl.digimat.in/…/courses/video/109107191/lec36.pdf

တော်လှန်ရေးရပ်ဝန်းက Anti-intellectualism

 

ပြီးခဲ့တဲ့လတောက်လျှောက်လုပ်ဖြစ်ခဲ့တဲ့စာဖတ်ဝိုင်းမှာဆွေးနွေးခဲ့ကြတဲ့အချက်တွေထဲက ကျွန်မစိတ်မှာပြက်ပြက်ထင်ထင်ကျန်ရစ်နေခဲ့တဲ့အချက်တစ်ချက်ဖြစ်တဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဖြစ်တည်မှုတွေနဲ့ ပညာရှင်ရပ်ဝန်းကသီအိုရီတွေကြားလွန်ဆွဲနေတဲ့ကိစ္စကို ကျွန်မစာချရေးကြည့်ချင်တယ် ဒီအချက်ကတော့ “လူတွေဟာ ကိုယ်ပိုင်ဖြစ်တည်မှုတွေကနေသာ (သို့) on the ground/ground zero လို့ခေါ်တဲ့အောက်ခြေမြေပြင်နေရာတွေမှာရှိနေမှသာလျှင် နိူင်ငံရေးကိုသေသေချာချာသိမြင်နားလည်နိူင်မယ်” ဆိုတဲ့အဆိုနဲ့ “ပညာရှင်/ပညာတတ်တွေဟာ စာတွေပဲဖတ်ပြီး တကယ်တမ်းပြဿနာတွေကို မဖြေရှင်းတတ်ကြဘူး၊ မဖြေရှင်းပေးနိူင်ဘူး” ဆိုတဲ့ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်နှစ်ခုအောက်က လွန်ဆွဲနေတဲ့ဒွိဟတစ်ခုအကြောင်းပါပဲ

 
 

ဒီစာကိုချရေးကြည့်ဖို့အကြောင်းဖန်လာတာကလည်း တစ်နေ့ကဖတ်လိုက်ရတဲ့ စောသီဟရဲ့ပို့စ်နဲ့ ကျွန်မ ပြီးခဲ့တဲ့လက စစ်မှုထမ်းဥပဒေအကြောင်းရေးလိုက်တဲ့ဆောင်းပါးအောက်မှာ “ဖတ်ထားတဲ့စာတွေကို ဖုန်ထုတ်ခါတာလား” ဆိုတဲ့ troll (ဘယ်သူဘယ်ဝါမှန်း သေချာမသိရဘဲ အကောင့်အပြောင်အပျက်တွေနဲ့ ကော့မန့်တာတော့ troll အကောင့်လို့ပဲ မှတ်ယူပါတယ်) ကော့မန့်တွေရဲ့ တိုက်တွန်းမှုတွေကြောင့်လို့ စကားအရင်ခံချင်ပါတယ်

 
 

(ကြားဖြတ်အနေနဲ့ ကျွန်မကို မဝေဖန်ရဘူးလို့ကျွန်မမထင်ပါဘူး တကယ်တမ်း ခြေခြေမြစ်မြစ်ဝေဖန်ချင်တာ၊ နှီးနှောချင်တာတွေကို လက်ခံရုံတင်မက ကျွန်မရဲ့စာဖတ်ဝိုင်းတွေမှာရော၊ အီးမေးလ်ကနေတဆင့်ပါ ဝင်ရောက်ဆက်သွယ်ပြောဆိုလို့ရပါတယ် ကိုယ့်အာသာကိုယ်ဖြေရုံ ဆိုရှယ်မီဒီယာပေါ်မှာ troll အကောင့်တွေနဲ့ အခြေမရှိအမြစ်မရှိပုတ်ခတ်တာတွေကိုတော့ ban လုပ်ဖို့လည်းအစီအစဉ်မရှိသလို ဘယ်သောအခါမှလည်း လက်ညောင်းခံပြီး ပြန်လည်တုံ့ပြန်ပြောဆိုဖို့လည်းစိတ်ကူးမရှိပါဘူးဆိုတာရယ်နဲ့ စောသီဟကို လူချင်းလည်းမသိသလို၊ သူဘာတွေလုပ်နေလဲလည်းမသိတဲ့အပြင်၊ စကားလည်းမပြောဖူးတာဖြစ်တဲ့အတွက် ပုဂ္ဂိုလ်ရေးတိုက်ခိုက်တယ်ဆိုတာထက် သူ့ရဲ့ public ပို့စ်ထဲက အာဘော်ကိုသာ ကျွန်မအဓိကထားစဉ်းစားသုံးသပ်ချင်တယ်ဆိုတာပါပဲ)

 
 

စောသီဟပို့စ်ရဲ့ အဓိကအာဘော်ဟာ “ပညာတတ်တွေသည် ပြည်သူလူထုကြားမှာရှိမနေဘဲ ကွန်းဖရန့်တွေတက်၊ ဆရာကြီးတွေပြန်လုပ်ပြီး တကယ်တမ်းပြုပြင်ပြောင်းလဲရေးရာတွေမှာ ဘာမှအထောက်အကူမပြုကြဘူး” ဆိုတာကို ဝေဖန်ထောက်ပြတယ်လို့ ကျွန်မဖတ်မိတယ် (ဒါကတော့ ကျွန်မရဲ့ summary ပါ မူရင်းပို့စ်ကိုတော့ အောက်ကလင့်ခ်မှာ ဝင်ဖတ်နိူင်ပါတယ်) ဒီယေဘုယျအဆိုကို ကျွန်မလည်း လက်ခံပါတယ် “ပညာရှင်” “ပညာတတ်” လို့ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ခံလိုက်ရတာနဲ့တစ်ပြိုင်နက် (သို့) တန်းဘောင်ဝင်သွားတာနဲ့တစ်ပြိုင်နက် သွေးနားထင်ရောက်ပြီး ပညာသူ့လောက်မတတ်ဘူး၊ စာ သူ့လောက်မဖတ်ထားဘူး၊ သီအိုရီ (ဒီနေရာမှာ အနောက်တိုင်းလူဖြူသီအိုရီတွေ) သူ့လောက်မသိဘူးလို့ သူယူဆတဲ့သူတွေကို ဟိန်းလားဟောက်လားပြန်လည်ခြိမ်းခြောက်ပြီး အပေါ်စီးကနေဆက်ဆံကြတာတွေ ကျွန်မကိုယ်တိုင်ကြုံတွေ့ဖူးပါတယ်

 
 

ဥပမာ – အာဏာသိမ်းပြီးခါစ အမေရိကန်အခြေစိုက် လူချမ်းသာသားသမီးတွေသာ တက်နိူင်တဲ့ကောလိပ်တစ်ခုက နိူင်ငံရေးသိပ္ပံသင်တဲ့ ၈၈ မျိုးဆက်မြန်မာပါမောက္ခဦးလေးကြီးတစ်ယောက်နဲ့ ကျွန်မမိတ်ဆွေတစ်ဦးက မြန်မာပြည်ကိစ္စလက်တွဲလုပ်မလား မိတ်ဆက်ပေးတုန်းကတွေ့ကြုံခဲ့ရတာကိုပဲ ပြန်အောက်မေ့မိပါတယ် ကျွန်မဟာ သူ့ထက် အသက်ထက်ဝက်လောက်ငယ်တာကိုပဲ အပေါ်ယံကြည့်ပြီး ကျွန်မရဲ့ဖြစ်တည်မှု၊ ဘယ်အရပ်ကလာလို့ ဘယ်ကိုသွားချင်တာလဲဆိုတာတွေကို လားလားမျှမမေးဘဲ သူဖြစ်ချင်တာ၊ ဖြစ်သင့်တယ်လို့ထင်တာတွေကို ကျွန်မကို “သမီး အန်ကယ်ပြောသလို ဒါလုပ်လိုက်၊ ဟိုဟာလုပ်လိုက်” လို့ပြောတာတွေခံခဲ့ရတာ မနှစ်မြို့လို့ ကျွန်မအဲ့ဒီဦးလေးကြီးနဲ့ ထပ်မတွေ့ဖြစ်ခဲ့ပါဘူး ရယ်ရတာက သူကိုယ်တိုင် အမေရိကားမှာ လုံခြုံစိတ်ချစွာနေနေရတာကိုမှမထောက် သူနဲ့သိတဲ့မြန်မာပြည်ကသူတွေက အန်ကယ်ပြန်လာကယ်မှဖြစ်တော့မယ်လို့ပြောလို့ ဒီနေ့လိုလိုမနက်ဖြန်လိုလိုပဲ အောက်လမ်းကနေ မြန်မာပြည်ထဲဝင်တော့မလိုလို ကျွန်မကို မစားရဝခမန်းကြွားဝါခဲ့တာပါပဲ အဲ့လိုပြောတုန်းက ကျွန်မက အန်ကယ့်မိန်းမနဲ့ကလေးတွေကို အန်ကယ်ဘယ်လိုလုပ်ပြီးထားခဲ့မလဲမေးတော့ ဘာမှပြန်မဖြေတာကလည်း ပညာရှင်/ပညာတတ်/တက်ကြွလှုပ်ရှားသူဆိုတာ ဖိုဆန်နေမှပဲရမယ်၊ ကိုယ့်မိသားစုဆိုတာ ဝေသန္တာရာမင်းကြီးလိုစွန့်လွှတ်နိူင်မှရမယ်ဆိုတဲ့အယူအဆကို ဘွားခနဲတွေ့လိုက်ရသလိုပါပဲ အဲ့ဒါအပြင် ၈၈ အရေးအခင်းတုန်းက သူဟာအသက်ငယ်နေခဲ့တဲ့အတွက် သူ့ကိုလူတွေသိပ်မသိဘူးဆိုပြီး ကျွန်မကို တမင်ဘာသဘောနဲ့ပြောပြခဲ့မှန်းမသိပေမဲ့ အထင်ကြီးမယ်အစား ကျွန်မတော့ နှာခေါင်းရှုံ့ခဲ့မိတယ် အခုတော့ သူလည်း အမေရိကန်နိူင်ငံမှာပဲ ဆက်လက်နေထိုင်‌ပြီး အခွင့်သာရင်သာသလိုတော့ webinar တွေ၊ ဟောပြောတာတွေလုပ်တာကိုတော့ တွေ့ရပါတယ်

 
 

အဲ့ဒီတော့ စောသီဟရဲ့အဓိကဝေဖန်ချက်ဟာ မှားမနေပါဘူးလို့ ကျွန်မကတော့မြင်ပါတယ် တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း ဒီလို အနောက်နိူင်ငံအထောက်အပံ့ယူပြီး ကယ်တင်ရှင်အသွင်ယူထားတဲ့ ပညာတတ်တွေဟာ သူတို့ရဲ့ career တိုးတက်ရေးကိုယ်ကျိုးကလွဲလို့ ဘာအကျိုးကိုမှပြုနေတာမဟုတ်ဘူးလို့ပြောမယ်ဆိုရင် လွန်ရာမကျဘူးလို့ကျွန်မမြင်တယ် (career ကိုယ်ကျိုးဆိုတာ အကယ်ဒါးမီးယားရပ်ဝန်းမှာ ကျင်လည်နေတဲ့သူတစ်ယောက်အနေနဲ့ပြောပြရရင် publication တွေရေးတာ၊ ကွန်းဖရန့်တက်တာ အစရှိတာတွေဟာ သူတို့ရာထူးလစာတိုးရေးပထမဆိုတာကို ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းမြင်နေရလို့ပါပဲ publication တစ်ခုကို ပါမောက္ခ tenure ရရေးအတွက် point ဘယ်နှခုရမလဲဆိုတာတွက်ပြီး ဘယ်ဂျာနယ်မှာထုတ်မလဲဆိုတာကို လက်ချိုးရေနေကြတာပါပဲ) အဲ့ဒါကြောင့် ကျွန်မအမြင်တော့ “ပညာတတ်” ဆိုတာ အရင်းရှင်စနစ်ထဲမှာ ပါဝင်နေတဲ့‌ဈေးကွက်တစ်ခုဆိုတာ မျက်ဝါးထင်ထင်ဖြစ်လာပါတယ် တက္ကသိုလ်ဆိုတာဟာလည်း ကုမ္မဏီစီးပွားရေးတစ်ခုလိုပဲ စားသုံးသူနဲ့ဝယ်ယူသူကို ဦးစားပေးစဉ်းစားတဲ့ဈေးကွက်စနစ်ကြီးပြန်ဖြစ်လာတာပါပဲ ဒီနေရာမှာ တက္ကသိုလ်ဆိုတာကို စောသီဟမြင်တာနဲ့ ကျွန်မမြင်တာကတော့ ကွာပါတယ် စောသီဟက “တက္ကသိုလ်ဆိုတာ ပြည်သူလူထုကြားမှာပဲ ရှိသင့်တယ်” လို့ဆိုပေမဲ့ ကျွန်မအတွက်တော့ အရင်းရှင်စနစ်အောက်ထဲလည်ပတ်နေတဲ့တက္ကသိုလ်ဟာ (တော်လှန်ရေးတက္ကသိုလ်ပင်ဖြစ်နေပါစေ) ဘယ်လိုတက္ကသိုလ်ပဲဖြစ်နေပါစေ ဘယ်သောအခါမှ သာမန်လူတန်းစားအတွက်ရှိပေးနေနိူင်မှာမဟုတ်ဘူးလို့မြင်တယ်

 
 

Ref တွေ quote တွေနဲ့ရေးသူကြီးလို့ ဝေဖန်ခံရမဲ့ကြားကနေပဲ အခုလက်ရှိ ကျွန်မဖတ်နေတဲ့ စတက်ဖနိုဟာ‌နေ (Stefano Harney) နဲ့ ဖရက်မိုတန် (Fred Moten) ရေးတဲ့ The Undercommons စာအုပ်ထဲကအဆိုကို ပြန်ကိုးကားချင်ပါတယ် သူတို့အဆိုအရ “တက္ကသိုလ်ဆိုတာနဲ့ ငါတို့ကြားမှာအရှိနိူင်ဆုံးပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးဆိုတာ ခိုးဆိုးလုယက်ခြင်းပဲ” (The only possible relationship to the University today is a criminal one) ဆိုတဲ့အပိုဒ်ကိုပဲ ပြန်ကိုးကားချင်တယ် စကားမစပ် Stefano Harney ဟာ အရင်က Singapore Management University မှာ ပါမောက္ခလုပ်ခဲ့ပေမဲ့ သူ့ကျောင်းသားကျောင်း‌သူတွေအကုန်လုံးကို A တွေချည်းပေးခဲ့လို့ တက္ကသိုလ်ကနေအလုပ်ထုတ်ခံခဲ့ရပါတယ် တက္ကသိုလ်ရဲ့ယန္တရားဟာ လူတချို့ကိုတော်တယ်လို့သတ်မှတ်ပေးပြီး လူတချို့ကိုညံ့တယ်သတ်မှတ်ပေးဖို့တည်ရှိ‌နေတယ်ဆိုတာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ပိုသိလာရပါတယ် Fred Moten ကတော့ လူမည်းကဗျာဆရာနဲ့ ရိုးရာဓလေ့ဆိုင်ရာသီအိုရီပညာရှင်တစ်ယောက်ဖြစ်ပြီး သူ့ရဲ့စာတွေဟာ ထောင်/ရဲစနစ်ကိုဖြိုချဖျက်ဆီးသူ အဘောလစ်ရှင်းသမားတွေကြား တွင်တွင်ကျယ်ကျယ်ဖတ်ရှုဆွေးနွေးခံရလေ့ရှိပါတယ် ဟာနေးနဲ့မိုတန်ရဲ့အဆိုအရ တက္ကသိုလ်ဆိုတဲ့အင်စတီးကျူးရှင်းထဲမှာ မနေသာလို့အလုပ်လုပ်နေရတဲ့သူတွေအဖို့ တက္ကသိုလ်ရဲ့ပေါကြွယ်ဝလှတဲ့သယံဇာတတွေကို ခိုးယူပြီးကိုယ့်ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အတွက် အသုံးပြန်ချရမယ်လို့ အကြမ်းဖျင်းဆိုရပါမယ်

 
 

“To abuse its hospitality, to spite its mission, to join its refuge colony, its gyspy encampment, to be in but not of–this is the path of the subversive intellectual in the modern university”

 
 

“တက္ကသိုလ်ရဲ့ကြိုဆိုမှုကို အလွဲသုံးစားလုပ်ဖို့၊ တက္ကသိုလ်ရဲ့ရည်မှန်းချက်ကို လှောင်ပြောင်ဖို့၊ တက္ကသိုလ်မှာရှိနေတဲ့ ခိုလှုံခွင့်နေရာကိုရယူဖို့၊ တက္ကသိုလ်ထဲမှာ ခေတ္တခဏစတေးချဖို့၊ တက္ကသိုလ်ထဲ”ရဲ့”မဟုတ်ဘဲ တက္ကသိုလ်ထဲ “မှာ” ရှိနေဖို့–ဒါတွေဟာ မော်ဒန်တက္ကသိုလ်ထဲက မြေလှန်ချင်တဲ့စဉ်းစားတွေးခေါ်သူတွေရဲ့လမ်းကြောင်းဖြစ်တယ်”

 
 

ဒီအဆိုဟာ တက္ကသိုလ်ဆိုတဲ့အင်စတီးကျူးရှင်းထဲလည်ပတ်နေရတဲ့ကျွန်မအဖို့ အင်မတန်ခွန်အားရစေတယ် ဟာနေးနဲ့မိုတန်ထောက်ပြတာက တက္ကသိုလ်ဟာလည်း ကျွန်မတို့ကျင်လည်ရာပတ်ဝန်းကျင်ထဲက ကျွန်မတို့ကိုပြန်လည်ဖိနှိပ်နေတဲ့စနစ်ကြီးတစ်ခုပဲဆိုတာကို သိသာမြင်သာ‌ဖြစ်စေတယ် ဒီအကြောင်းကတော့ ကျွန်မအရင်ကဆောင်းပါးတွေထဲမှာလည်း ထည့်ရေးဖူးပါတယ် အဲ့တော့ တက္ကသိုလ်ကို သစ္စာရှိနေမဲ့အစား တက္ကသိုလ်ကနေ ရတာယူပြီး ကိုယ်တီထွင်ချင်တဲ့ပတ်ဝန်းကျင်တစ်ခုလုပ်ဖို့ ပိုလိုအပ်လာတယ်လို့ ကျွန်မကတော့မြင်မိတယ်

 
 

အထက်က စောသီဟရဲ့ပို့စ်ရယ်၊ ကျွန်မရဲ့ဆောင်းပါးတွေဟာ တစ်ခါလာလည်း ကိုးကားတာတွေ၊ quote တွေနဲ့ပြည့်နေတယ်လို့ဝေဖန်ချက်တွေထဲက ဝေဖန်သူတွေကိုယ်တိုင်မရှင်းမလင်းဖြစ်နေကြတဲ့ တက္ကသိုလ်ဆိုတဲ့အင်စတီကျူးရှင်းရယ်၊ အဲ့ဒီအင်စတီကျူးရှင်းကို အင်မတန်မှလွန်စွာ သစ္စာရှိနေကြတဲ့ပညာရှင်တွေရယ်ကို ဝေဖန်ခြင်းနဲ့ စဉ်းစားတွေးခေါ်မှုတွေအလုံးစုံကို ဝါးလုံးရှည်နဲ့ပတ်ရမ်းဝေဖန်ခြင်းတွေကို သေချာခွဲခြားစိတ်ဖြာကြည့်ချင်တယ်

 
 

ပညာရှင်လူတန်းစားဟာ အထက်တန်းလွှာလူတန်းစားတစ်ရပ်အသွင်ပြန်ဖြစ်လာပြီး သာမန်လူတန်းစားကို ၎င်းတို့ရဲ့ဖြစ်တည်မှုတွေကနေအခြေခံပြီးသိ‌တာတွေကို အသိပညာမဟုတ်လို့ မှတ်ယူပြီး ဆရာကြီး/ဆရာမကြီးလုပ်နေသူတွေနဲ့ အဲ့ဒီလူတန်းစားအဓွန့်ရှည်နိူင်အောင် ဆက်လက်ပံ့ပိုးပေးနေတဲ့ပညာရေးစီးပွားရေးစနစ်ဆိုတာကို ကျွန်မတို့ဝေဖန်သင့်တယ်လို့ထင်တယ် သို့ပေသိ စောသီဟရဲ့ဝေဖန်ချက်ထဲမှာ ကောင်းပါတယ်လို့ပြသွားတဲ့ဥပမာတွေဟာ ယောင်္ကျားကျမ်းဂန်ပညာရှင်ကြီး ဒေါက်တာသန်းထွန်း (“တူရွင်းတစ်ဖက်နဲ့ သမိုင်းစာတမ်းရေးသူ”)၊ အမေရိကန်ခရစ်ယာန် “သာသနာပြု” ခေါင်းစဉ်နဲ့ ကိုလိုနီပရောဂျက်ကို မြန်မာပြည်မှာလုပ်ခဲ့သူ ဂျပ်ဆင်လိုမျိုးကို “လူထုနဲ့အတူနေအတူစား အတူသွားပြီး ကျမ်းစာတွေ အဘိဓာန်တွေ ဘာသာပြန်တာတွေလုပ်ခဲ့တာပဲ” လို့အမွှမ်းတင်ထားတာကျတော့ စာရေးသူရဲ့ဝေဖန်ချက်ဟာ “လူထု”နဲ့ ဘယ်သူရှိနေမလဲ၊ ကယ်တင်ရှင်ဝါဒကြီးနဲ့ဖြစ်နေပါစေ၊ ဖိုဆန်နေပါစေ “လူထု”ကို ဘယ်သူကူနေသလဲဆိုတာကိုသာ အပေါ်ယံကွက်ကြည့်ပြီး တကယ်တမ်း ပညာတတ်လူတန်းစားပြဿနာအခြေအမြစ်ကို လားလားမျှဆွဲမကိုင်မိဘူးလို့ ကျွန်မတော့ သုံးသပ်ရတယ်

 
 

ဒီနေရာမှာ စိတ်ဝင်စားဖို့ကောင်းတာကလည်း ထစ်ခနဲဆို ပညာရှင်လူတန်းစားကို ဝေဖန်ကြတာတွေဟာ ‌”အောက်ခြေမြေပြင်”နဲ့ ဘယ်လောက်နီးသလဲ၊ ဝေးသလဲဆိုတဲ့တိုင်းတာချက်တွေအပေါ်မှာသာ အများကြီးအခြေခံထားတာကိုတွေ့ရတယ် ဥပမာ – စာဖတ်တယ်ဆိုရင်ကိုပဲ အောက်ခြေနဲ့ဝေးတာ၊ စာဟာ မိမိကိုယ်ပိုင်ဖြစ်တည်မှုနဲ့ဆန့်ကျင့်ဘက်ကျနေတယ်လို့ယူဆတာ ဒါတွေကို သမိုင်းအရပြန်ကြည့်ရင် anti-intellectualism ရေစီးကြောင်းတွေလို့ ကျွန်မတို့မြင်လို့ရတယ် Anti-intellectualism ဆိုတာကတော့ စဉ်းစားတွေးခေါ်ဝေဖန်ပိုင်းခြားခြင်းတွေ၊ စာပေရေးသားခြင်းတွေ၊ အနုပညာထုတ်လုပ်မှု‌တွေဟာ တကယ်တမ်းလုပ်ရပ်တွေ၊ စိတ်ခံစားချက်တွေထက်နိမ့်ကျတယ်လို့ယူဆပြီး စဉ်းစား‌တွေးခေါ်တာတွေကို ငြင်းဆိုခြင်းပဲ Anti-intellectualism ရဲ့ တစ်ဘက်ကအန္တရာယ်ကတော့ ပေါ်ပြူလစ်အများကြိုက်နိူင်ငံရေးပြဿနာပေါ့

 
 

ကျွန်မတို့လက်ရှိ မြန်မာပြည်တော်လှန်ရေးရပ်ဝန်းတွေထဲကနေပိုပိုကြားလာရတဲ့ anti-intellectualism ဟာ တကယ်တမ်းတော့ မြန်မာပြည်မှာတင်မက အခြားသောရပ်ဝန်းတွေမှာပါရှိခဲ့တဲ့သာဓကတွေအများကြီးရှိပါတယ် အထူးသဖြင့် anti-intellectualism ဟာ အာဏာရှင်စနစ်တွေရဲ့ပြည်သူလုထုက အာဏာရှင်ကိုပြန်လည်မေးခွန်းမထုတ်နိူင်အောင် အသုံးပြုခဲ့တဲ့လက်နက်တစ်ခုပဲ စပိန်က စစ်အာဏာရှင်ဖရန်ကိုလက်ထက်မှာ Intelligentsia လို့ခေါ်တဲ့တက္ကသိုလ်ပညာတတ်လူတန်းစားတစ်ရပ် (ပညာရှင်တွေ ဂျာနယ်လစ်တွေ၊ အနုပညာသည်တွေ၊ ကျောင်းဆရာ/မ‌တွေ)ကို ဖရန်ကိုစစ်အုပ်စုက တမင်သတ်ဖြတ်ခဲ့သလို ၁၉၇၅ ခုနှစ်နဲ့ ၁၉၇၉ ခုနှစ်ကြားမှာ ကမ္ဘောဒီးယားက Khmer Rouge လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုမှာလည်း လူမျိုးစုလူနည်းစုတွေ၊ ဘုန်းကြီးတွေသာမက ပညာတတ်ဘွဲ့ရတွေကို အဓိကထားသတ်ဖြတ်ခဲ့တဲ့သာဓကတွေ သမိုင်းမှာရှိခဲ့ပါတယ် ကျွန်မတို့ မြန်မာနိူင်ငံပညာရေးကြီး ပျက်စီးခဲ့တယ်ပြောကြတဲ့သူတွေကလည်း မြန်မာပြည်စစ်အာဏာရှင်အုပ်စုရဲ့ anti-intellectualism ကိုကိုယ်တွေ့တွေ့ကြုံဖူးကြပြီးသားဖြစ်မှာပါ

 
 

ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှာကြုံတွေ့နေရတဲ့ anti-intellectualism ပြဿနာဟာ အရင်းရှင်စနစ်ကြီးထွားလာတာကြောင့် စဉ်းစားဝေဖန်ပိုင်းခြားသုံးသပ်သူတွေလူတန်းစားကိုဆန့်ကျင်ပြီး (ဥပမာ – Trump တို့၊ အီလွန်မက်စ်တို့လို) ငွေကြေးချမ်းသာကြွယ်ဝသူလူတန်းစားကို ဦးစားပေးလာတာဖြစ်ပေမဲ့ မြန်မာပြည်က အခု ကျွန်မတွေ့မြင်နေရတဲ့ anti-intellectualism trend တွေကတော့ တော်လှန်ရေး/လက်နက်ကိုင်/တောခိုခြင်းတွေကို စာဖတ်ခြင်း၊ စာရေးခြင်း၊ ‌စဉ်းစားဝေဖန်ပိုင်းခြားခြင်းတွေနဲ့ ပြောင်းပြန်ညီမျှခြင်းထိုးလိုက်တာတွေ ပိုပိုပြီးများလာတာပါပဲ အာဏာရှင်ကိုယ်နှိုက်ရဲ့ လူတွေကိုမစဉ်းစားတတ်စေချင်တဲ့စိတ်ဆန္ဒဟာ တော်လှန်ရေးရပ်ဝန်းမှာ အသွင်တစ်မျိုးနဲ့ပြန်လည်ပေါက်ဖွားလာတာဟာ စိတ်ဝင်စားစရာပါ

 
 

ကျွန်မအသိတစ်ယောက်ပြောသလို ဒီခေတ်ကြီးမှာ နယ်မြေစိတ်ချရတဲ့နေရာမှာပဲ သုတေသနလုပ်တဲ့သူတွေက ဘာသိမှာမို့လို့လည်းဆိုတဲ့အချက်လိုပါပဲ တကယ်တမ်းက ဒါဆို သုတေသနဆိုတာ စစ်ပွဲတွေဖြစ်နေတဲ့နေရာမှာပဲ လုပ်ရမှာလား? ကျွန်မအမြင်မှာတော့ တကယ်တမ်း စစ်ပွဲတွေဖြစ်နေတဲ့နေရာတွေမှာ သုတေသနပိုလို့တောင်မလုပ်သင့်ပါဘူး ကျွန်မသုတေသနအတွက်ကွင်းဆင်းတုန်းက ကရင်နီပြည်နယ်ထဲက လွတ်မြောက်နယ်မြေတွေထဲကို ဝင်ထွက်သွားလာနေကြတဲ့သူတွေနဲ့ကြုံဖူးပါတယ် သူတို့က ကျွန်မကို တောထဲလိုက်ခဲ့မလားခေါ်ပါတယ် ကျွန်မလုပ်‌နေတဲ့သုတေသနနဲ့ ဘာမှလည်းမဆိုင်တဲ့အပြင် ကျွန်မလိုသုတေသနလုပ်နေတဲ့သူက စစ်ပွဲတိုက်ဖို့အတွက် ခြိုးခြံချွေတာနေနေကြတဲ့သူတွေကြား ခဏရောက်ဖူးတယ်ရှိအောင် အလည်သွားရအောင် လွတ်မြောက်နယ်‌မြေတွေဟာ အပျော်စနေတနင်္ဂနွေခရီးထွက်စရာနေရာတွေမဟုတ်ဘူးလို့ ခံယူတဲ့အတွက် ကျွန်မသူတို့ရဲ့ဖိတ်ခေါ်မှုတွေကို ငြင်းဆိုပါတယ် ဒီငြင်းဆိုချက်ဟာ ကြောက်လို့ဆိုတာထက် ကျွန်မရဲ့နေရာဖြစ်တည်မှုကို ပြန်လည်ဆင်ခြင်ပြီးပြုလုပ်တဲ့ ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ချက်ပါတဲ့ငြင်းဆိုချက်ပဲ ဒီလိုဆိုရင် စောသီဟပို့စ်ရဲ့ အာဘော်အရ ကျွန်မဟာ “လူထုနဲ့အတူမနေအတူမစားဘူး” လို့ မှတ်ယူခံရမလားတော့ မပြောတတ်ပါဘူး (ဒီနေရာမှာ ဒီလိုဖိတ်ခေါ်ချက်တွေကို စစ်ပွဲနေရာဒေသတွေကိုမှ fetish ဖြစ်ပြီး အာသာငမ်းငမ်းနဲ့လိုက်တဲ့ gonzo ဂျာနယ်လစ်လူဖြူယောင်္ကျားတွေကတော့ ရှိတာပေါ့လေ ဒါကို သူတို့ဟာ “ငါတို့ရုန်းကန်မှုတွေကို ချစ်တတ်လိုက်တာ” ဆိုပြီး ကျွန်မတို့ကို အားရဝမ်းသာ လက်ခုပ်တဖြောင်းဖြောင်းတီးပြီး ကြိုဆိုကြမှာလား? ဒါတွေက ကြောင်ခံတွင်းပျက်နဲ့ဆက်ရက်တောင်ပံကျိုးတွေ့သွားတော့ အဆင်ပြေသွားတာလား? ခုခေတ်ကြီးမှာက “တောထဲမှာ” လို့ပြောရင်ကို ဘယ်နေရာကနေဘာလုပ်နေမှန်းမသိဘဲ အလိုအလျောက်လူအထင်ကြီးခံရတဲ့ခေတ်ဆိုတော့လည်း ကျွန်မလည်းမပြောတတ်ပါဘူး)

 
 

အဲ့ဒီ့တော့ ပြန်မေးခွန်းထုတ်စရာ‌တွေက

တော်လှန်ရေးလုပ်တဲ့သူတွေဟာ မစဉ်းစားတတ်တဲ့သူတွေမို့လို့လား?

တောခိုတဲ့သူတွေဟာ မပိုင်းခြားတတ်တဲ့သူတွေမို့လို့လား?

ပညာရှင်တွေဟာ လူထုထဲမှာပဲရှိရမယ်လို့ဆိုတာ ပညာရှင်နဲ့လူထုကြားမသိမသာဘောင်ခတ်စည်းတားထားပြီးသားကြီးဖြစ်မနေဘူးလား?

ပညာရှင်ဟာလည်း လူပဲ၊ လူဟာလည်း ပညာရှင်ပဲမဟုတ်ဘူးလား?

ပညာရှင်က ဘယ်သူလဲ? ဘယ်မှာနေတာလဲ? ဘာလုပ်မှာ/တာလဲ?

ပညာရှင်ကရော အရှင်းရှင်ခေတ်မှာတော့ အလုပ်သမားမဟုတ်ဘူးလား? သူ့ရဲ့အလုပ်သမားဖြစ်တည်မှုကို ပညာရှင်က အတိတ်မေ့သွားတာလား?

(လူထုဆိုတာကရော ဘယ်သူလဲ? တက္ကသိုလ်ထဲက ပညာရှင်တောင်မှ ဟာနေးနဲ့မိုတန်ပြောသလို တက္ကသိုလ်ရဲ့ဖိနှိပ်မှုကိုခံနေရသေးတာပဲ ကျွန်မအတွက်တော့ လူထုဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ အများကြီးအထုပ်ဖြေစရာတွေရှိနေသေးတယ် လူထုလို့‌ဆိုလိုက်ရင်ပဲ ဘယ်သူရယ်ဘယ်ဝါရယ်မျက်နှာမပါကြတော့ဘူးလေ)

 
 

တကယ်တမ်းက အထက်က မိမိကိုယ်ပိုင်ဖြစ်တည်မှုနဲ့ သီအိုရီဆိုတဲ့ဒွိဟတွေနဲ့ပြန်ဆက်စပ်ရရင် စာဖတ်တာဟာ တကယ်တမ်း မိမိဖြစ်တည်မှုကိုမေ့ဖျောက်စေတာ ဟုတ်ရောဟုတ်ရဲ့လား ပြန်စဉ်းစားစရာဖြစ်လာတယ် ကျွန်မအတွက်ကတော့ စာဖတ်တာဟာ ကျွန်မတစ်ကိုယ်ရည်ဖြစ်ပျက်ခံစားနေရ‌တာတွေကို အများနဲ့ယှဉ်ဆပြီး လက်ခံချက်ထုတ်ပေးတယ် ကျွန်မခန္ဓာနဲ့ဖြစ်တည်ပြီးတွေ့ကြုံရတဲ့ဖိနှိပ်မှု‌တွေ၊ မိမိကနေ မသိလိုက်မသိဘာသာနဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေမှာ ပါဝင်နေတာတွေကို ကျွန်မနည်းတူခံစားနေရသူတွေနဲ့ ပြောဆိုဆက်သွယ်လို့ရအောင် စကားလုံးတွေပေးတယ် တစ်ကိုယ်ရည်ဖြစ်တည်မှုဟာ ခန္ဓာနဲ့ရင်းတဲ့အသိပညာကိုပေးသလို စာဖတ်ခြင်း၊ ဆင်ခြင်ခြင်း၊ အဲ့ဒီဆင်ခြင်မှုတွေကိုနှီးနှောခြင်းတွေဟာ ကျွန်မတို့တွေ့ကြုံနေရတာတွေက ကျွန်မတို့တစ်ယောက်တည်းကမ္ဘာမှာဖြစ်နေတာပဲမဟုတ်ဆိုတာကို သိသာစေတယ် အဲ့လိုသိသာစေရာကနေ လုပ်ချင်ရင်လုပ်နိူင်သလောက် အများဆိုင်ရာလုပ်ရပ်တွေလုပ်လို့ရလာနိူင်တယ်

 
 

(ဥပမာ – the personal is the political လို့ကြွေးကြော်ခဲ့တဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဒုတိယလှိုင်းဟာ တဖြည်းဖြည်းနဲ့ ပေါ်ပြူလစ်သာသာ၊ လူလတ်တန်းစားဆစ်ဂျန်ဒါမိန်းမတွေအတွက်သာဖြစ်လာတာ၊ ကိုလိုနီဆန်လာတာဟာ ဖီမီနင့်တွေဟာ မိမိမိန်းမဖြစ်မှုအပေါ်မှာပဲ၊ မိမိရဲ့ခန္ဓာဖြစ်တည်မှုမှာပဲ သူတို့ဖီမီနင့်ဖြစ်မှုဟာရပ်တန့်သွားပြီး သူတို့ဂျိုင်းမွှေး/ခြေသလုံးမွှေးအရှည်ထားရေး၊ သူတို့ကြိုက်တဲ့သူနဲ့အိပ်ခွင့်ရရှိရေး၊ သူတို့ orgasm ရရှိရေး၊ သူတို့ရင်သားဗလာထားနိူင်ရေး၊ သူတို့ကိုယ်လုံးတီးဓါတ်ပုံရိုက်နိူင်ရေး (ဒါတွေ အရေးမပါဘူးပြောတာမဟုတ်ဘူး ဒါတွေဟာ အများလွတ်မြောက်ရေးဆိုတာထက် တစ်သီးပုဂ္ဂလလွတ်မြောက်ရေးတွေပဲဆိုတာ ထောက်ပြတာ) အစရှိတာတွေအပြင်ကျော်လွန်ပြီး မိမိခန္ဓာ (လိင်၊ ဂျန်ဒါ၊ လူမျိုးရေး၊ ဘာသာရေး)နဲ့မတူတဲ့တခြားသူတွေရဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ကိုမသိတတ်မမြင်တတ်တော့လို့ကြောင့်ဖြစ်တယ် ဒါတွေဟာ မိမိရဲ့ဖြစ်တည်မှုကိုသာ တစ်ဘက်စောင်းနင်းဦးစားပေးလွန်းလို့ ကျွန်မကတော့မြင်မိတယ်)

 
 

စာဖတ်ခြင်းတွေကနေ အဲ့လိုအများအ‌ပေါ်သက်ရောက်နေတဲ့ပြဿနာတွေကိုသိသာစေလို့လည်း တကယ်တမ်း ဓနရှင်ကမ္ဘာ‌ကျောင်းတော်ကြီးထဲက ပညာတတ်လူတန်းစားတစ်ရပ်အဓွန့်ရှည်ရေးထက် ကျောင်းတော်ထဲက သယံဇာတတွေကို လစ်ရင်လစ်သလို ခိုးဆိုးလုယက်ပြီး ‌ကျောင်းတော်ကြီးပြင်ပက အများနဲ့အတူ စဉ်းစားဆင်ခြင်ဝေဖန်သုံးသပ်ဖို့အတွက်သာ အမြစ်ကနေမြေမလှန်ခင်ကာလလေးမှာ ကျွန်မကတော့ ကိုးကားတယ်၊ မှီငြမ်းတယ်၊ ဆက်ဖတ်စရာစာတွေ ပညာတတ်တွေပြောတာကိုမှ နားထောင်ရမှာမဟုတ်ဘဲ ကိုယ်ကိုယ်တိုင်ဖတ်တတ်၊ ဆင်ခြင်တတ်လာအောင် ကြားပွဲစားသူခိုးမကြီးအနေနဲ့ pdf တွေခိုးမယ်၊ ယူမယ်၊ ရရင်ရသလောက် ဖတ်ချင်သူတွေနဲ့ ဝေမျှနေပါဦးမယ်

 
 

ပြဿနာအမြစ်ကိုမထိမိဘဲ၊ ပညာတတ်လူတန်းစားစနစ်ကို ဝေဖန်တာမဟုတ်ဘဲ ထစ်ခနဲရှိ ပညာတတ်ပဲ၊ ပညာရှင်ပဲဆိုတာတွေနဲ့ အရည်မရအဖတ်မရလေကန်နေမယ်အစား အဲ့လိုဝေဖန်နေဖို့အချိန်တဲ့သူတွေတိုင်း (အထူးသဖြင့် ဝေဖန်စာတောင်ရေးနေနိူင်သေးတဲ့ လူလတ်တန်းစား စာရေးစာဖတ်နိူင်သူတိုင်း) “ပြည်သူလူထုအတွက်ပညာရှင်” ပေါ်ပေါက်လာရေးကို မျှော်ကိုးနေမဲ့အစား မိမိကိုယ်တိုင်စဉ်းစားဆင်ခြင်ပိုင်းဖြတ်သင့်အောင် စာပိုဖတ်ကြသင့်ကြောင်း ဒီစာက‌နေတဆင့် ကျွန်မကတော့ ပညာရှင်ဆန်ဆန် ဝေဖန်ထောက်ပြလေကန်တိုက်တွန်းလိုက်ရပါတော့တယ်ရှင်

 
 

ပုံ – ဘိုးတော်ရုပ်ထုများထားရှိရာကျောင်းဆောင်အတွင်းမှ‌နေ အပြင်ကိုလေပြန်မှုတ်နေသော သံချေးတက်ပန်ကာတစ်လုံး

 

စောသီဟရဲ့ပို့စ်

Anti-intellectualism အဓိပ္ပါယ်

ကမ္ဘောဒီးယား Khmer Rouge နဲ့ ပညာရေးစနစ်အပေါ်သက်ရောက်မှုအကြောင်း

Gonzo ဂျာနယ်လစ်ဇင်အကြောင်း

၂၀၂၂ ခုနှစ်က ကျွန်မရေးခဲ့တဲ့ “ပညာတတ်” ဆောင်းပါး

 

၂၀၂၂ ခုနှစ်က ကျွန်မရေးခဲ့တဲ့ “တော်လှန်ရေး ‘အတွက်’ လေ့လာခြင်း” ဆောင်းပါး

 

၂၀၂၂ ခုနှစ်က ကျွန်မရေးခဲ့တဲ့ “မဟာဖိုဝါဒနဲ့ Intellectualism” ဆောင်းပါး

မိတ်ဆက် – ဝေဖန်သုံးသပ်ချက်တစ်ခုအသွင် ဖီမီနင့်ဇင် အပိုင်း (၂)

၂၀၂၁ ခုနှစ်တွင် ဘလွန်းစ်ဘယ်ရီ (Bloomsbury) စာတိုက်မှထုတ်ဝေခဲ့သည့် ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) ‌အင်္ဂလိပ်လိုရေးသားခဲ့သော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင် (Anachafeminism) စာအုပ်မှ မူရင်းမိတ်ဆက်အခန်းကို မခြင်္သေ့ဘာသာပြန်သည်။ ဖတ်ရှုနိုင်ရန်နှင့် ဘာသာပြန်နိုင်ရန် ဤစာအုပ်ကိုလက်ဆောင်ပေးသော “ကိုလိုနီသဘောတရားများချွတ်ချခြင်းဆိုင်ရာဖီမီနင့်အစုအဝေး” (Decolonial Feminist Collective) မှ မိတ်ဆွေ J ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ရှိပါသည်။

ချီအာရာဘိုတစ်ချီ (Chiara Bottici) သည် အမေရိကန်နိုင်ငံ၊ နယူးယောက်မြို့တွင်တည်ရှိသော လူမှုရေးသုတေသနဆိုင်ရာကျောင်းသစ် (The New School for Social Research)မှ ဒဿနိကဆိုင်ရာတွဲဘက်ပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ၄င်းတက္ကသိုလ်မှ ဂျန်ဒါနှင့်လိင်သ‌ဘောတရားဆိုင်ရာလေ့လာသင်ကြားရေးအင်စတီကျု (The Gender and Sexualities Studies Institute) ၏ပူးတွဲဒါရိုက်တာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။

မှတ်ချက် – မူရင်းစာအုပ်မိတ်ဆက်အခန်းကို အပိုင်းခွဲဘာသာပြန်သွားမှာဖြစ်ပြီး ဘာသာပြန်မှတ်ချက်များကို သီးသန့်ဆောင်းပါးအနေနှင့်ရေးသားသွားရန် ကြံရွယ်ထားသည်။ အောက်တွင်ပါရှိသောမှတ်စုများသည် မူရင်းစာရေးသူ၏မှတ်စုများဖြစ်ပြီး ထိုမှတ်စုများကိုပါ အတတ်နိုင်ဆုံးဘာသာပြန်ထားသည်။

အပိုင်း (၁) ဖတ်ရန်

 

အရေးကြီးသော ဝေါဟာရများ

အန်နာခါ (anacha) – မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင် (မ)။ အန်နာခီ (anarchy) ဆိုသော “မင်းမဲ့သဘောတရား” (သို့) “ဗဟိုအုပ်ချုပ်သူကင်းမဲ့ရေးသဘောတရား”စကားလုံးကို နာမဝိသေသနပြုရာတွင် ပုံမှန်လက်တင်နွယ်ဖွားဘာသာစကားများ၏စည်းမျဥ်းစည်းကမ်းအရ အန်နာခို (anacho) ဟူ၍ “ဖို”နာမဝိသေသနအဖြစ်သာပြောင်းလဲသုံးစွဲကြသည့်ကို ဝေဖန်သုံးသပ်သည့်အနေနှင့် မူရင်းစာရေးသူသည် အန်နာခါ (anacha) ဟူ၍ပြောင်းလဲရေးသားထားသည်။ ဗမာဘာသာစကားတွင် ထိုကဲ့သို့ “ဖို”/”မ” နာမဝိသေသနနှစ်မျိုးမကွဲသော်လည်း မူရင်းစာရေးသူ၏စာလုံးများထဲမှဖိုသဘောတရားကြီးစိုးမှုများကို ပြန်လည်ဝေဖန်ဆင်ခြင်မှုကို ထိန်းသိမ်းလိုသောအနေဖြင့် ဤဘာသာပြန်တွင် “အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်” နှင့် “မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” ဟူသော စကားလုံးနှစ်မျိုးကို သင့်လျော်သကဲ့သို့ ပြောင်းလဲအသုံးပြုထားသည်။

 

အန်နာခစ် (anarchist) (နာမ်/နာဝိ) – မင်းမဲ့သမား (သို့) မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာ။

 

အန်နာခီ (anarchy) – မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု။

အန်နာခစ်ဇင် (anarchism) – မင်းမဲ့သဘောတရား။

မဟာဖိုဝါဒ (သို့) ပေထရီရာခီ (patriarchy) – “ဖို”သဘောတရားများသည် အခြားသောဂျန်ဒါသဘောတရားများထက် ပိုမိုသာလွန်ကြီးမြတ်သည်ဟုယူဆသောသဘောတရား။ ဤနေရာတွင် “ဖို”သဘောတရားဆိုသည်မှာ ဇီဝဗေဒအရ “ဖို”ဟုသတ်မှတ်ထားသော ယောင်္ကျားများတင်သာမက “ခက်ထန်ခြင်း”၊ “မာကျောခြင်း”၊ “သန်မာခြင်း” အစရှိသော လူ့အဖွဲ့အစည်းများမှသတ်မှတ်လက်ခံထား‌သော အခြားသော “ဖို”သဘောတရားများကိုပါဆိုလိုခြင်းဖြစ်သည်။

မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒ (သို့) မီဆိုဂျနီ (misogyny) – မဟာဖိုဝါဒလွှမ်းမိုးမှုကြောင့် မိန်းမနှင့် မိန်းကလေးများဆိုလျှင် မုန်းတီးရွံရှာစက်ဆုပ်ခြင်း။ မိန်းမမုန်းတီးရေးဝါဒနှင့် မဟာဖိုဝါဒသည် အချင်းချင်းဆက်စပ်ပတ်သက်နေပြီး အချင်းချင်းအပေါ် ပြန်လည်သက်ရောက်နေသောအယူအဆအမူအကျင့်များဖြစ်သည်။

အင်တာဆက်ရှင်နယ်လတီ (intersectionality) – နေထိုင်ရာနေရာဒေသ၊ လူမျိုးရေး၊ ဂျန်ဒါ၊ ဘာသာစကား၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ရာဘာသာ၊ လူတန်းစား၊ လိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုဖော်ပြချက် အစရှိသောဖြစ်တည်မှုပေါင်းများစွာသည် တစ်သီးတစ်သန့်တည်းတည်ရှိနေသည်မဟုတ်ဘဲ အချင်းချင်းရောယှက်နေသည်ကိုထောက်ပြသောအယူအဆသဘောတရား။

 ‘မ’ပြုခြင်း – နဂိုမူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘောသဘာဝများ၊ အယူအဆများနှင့်ပြည့်နှက်နေသည့်အယူအဆများ၊ ဖြစ်စဥ်များ၊ လုပ်ရပ်များကို ‘မ’သဘောသဘာဝအသွင်ပြောင်းလဲခြင်း။ ဥပမာ – မူရင်းတွင် ‘ဖို’သဘာဝနှင့်သာ ချိတ်ဆက်မြင်ယောင်လေ့ရှိသောဖြစ်စဥ်တစ်ခုဖြစ်သော လက်နက်ကိုင်တော်လှန်ခြင်းကို မိန်းမဟု‌သောလူများပါဝင်လာခြင်းဖြင့် ‘မ’ပြုကြသည်။

AFAB (Assigned Female at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “မိန်းမ” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

AMAB (Assigned Male at Birth) – မွေးကင်းစမှာ “ယောင်္ကျား” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရသောသူ။

ဆစ်ဂျန်ဒါ (Cisgender) – မွေးရာပါလိင် (မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတ) နှင့် မိမိလိင်စိတ်တိမ်းညွှတ်မှုထပ်တူညီနေသောသူ။ ဥပမာ – မွေးကင်းစတွင် “ယောင်္ကျားလေး” ဖြစ်သည်ဟူ၍ တရားဝင်စာရွက်စာတမ်းများတွင် လိင်သတ်မှတ်ပေးခံလိုက်ပြီး ကြီးပြင်းလာပြီနောက် ၄င်းသည်သူ့ဘဝတစ်လျှောက် ယောင်္ကျားလေးတွေသည်သာ ပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့် အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေပါက ၄င်းကို ဆစ်ဂျန်ဒါ (သို့) ဆစ်ယောင်္ကျားဟုခေါ်ဝေါ်၍ရသည်။ ဆစ်မိန်းမဆိုသည်မှာလည်း မွေးကင်းစတွင် “မိန်းကလေး” ဟုသတ်မှတ်ခံလိုက်ရပြီးနောက် မိန်းကလေးများပြုမူသည်၊ ကျင့်ကြံသည်ဆိုသောလုပ်ရပ်များနှင့်အံဝင်ခွင်ကျဖြစ်နေသူကိုဆိုလိုသည်။

ထရန်စ်ဂျန်ဒါ (transgender) – မိမိအပေါ်မွေးကင်းစမှ သမုတ်လိုက်သောလိင်မှ မိမိလိင်စိတ်ဖော်ပြမှု၊ တိမ်းညွှတ်မှုနှင့်ကိုက်ညီသောလိင်ကိုပြောင်းလဲထားသောသူ။ ဤပြောင်းလဲခြင်းတွင် အဆင့်ဆင့်ရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – အချို့ ထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဥ်လုံးဝဥဿုံကိုပြောင်းလဲထားပြီး (သို့) ပြောင်းလဲချင်သူများဖြစ်သော်လည်း အခြားထရန်စ်ဂျန်ဒါများသည် ဇီဝဗေဒအရခန္ဓာကိုယ်တစ်ခုလုံးကို မပြုပြင်ဘဲ အစိတ်အပိုင်းအနည်းငယ်မျှကိုသာပြောင်းလဲထားသူများဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိူင်သည်။

မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (femicide) – မိန်းမများကို ယောင်္ကျားများမှ မိန်းမမုန်းတီးရေဝါဒ (မီဆိုဂျနီ)ကြောင့် မိန်းမဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း။ ဥပမာ – အိမ်တွင်းအကြမ်းဖက်ခြင်းမှတဆင့် မိမိချစ်သူ၊ လင်ယောင်္ကျားမှသတ်ဖြတ်ခြင်းကိုခံရခြင်း၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းရိုးရာဓလေ့အချို့တွင်ပြုကျင့်လေ့ရှိသော ဂုဏ်သိက္ခာသတ်ဖြတ်မှု (honor killing) ဟုခေါ်သော မိဘ (အထူးသဖြင့် ဖခင်)မှ မိသားစုမျက်နှာအိုးမည်းသုတ်သည်ဟုယူဆပါက ၄င်းတို့၏သမီးကို ၄င်းတို့ကိုယ်တိုင်ပြန်လည်သတ်ဖြတ်ခြင်း။ တောင်အမေရိကတိုက်မှနိုင်ငံအချို့တွင် လက်ရှိ ဂိုဏ်းအဖွဲ့များမှကျူးလွန်နေသော မိန်းမမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုများသည် အကြီးမားဆုံးပြဿနာတစ်ရပ်ဖြစ်နေသည်။ ယောင်္ကျားဖြစ်နေသောကြောင့် မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ယောင်္ကျားမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (androcide) ဟုခေါ်ဝေါ်ပြီး စစ်ပွဲများတွင် စစ်တိုက်သူအချင်းချင်းပြုကျင့်လေ့ရှိကြသည်။ လိင်အခြေပြုမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းကို ဂျန်ဒါမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်း (gendercide) ဟုခေါ်ဆိုသည်။

‘မ’မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှု (feminicide) – ‘မ’သဘောတရားမှန်သမျှကို နိမ့်ပါးသည်ဟုမှတ်ယူပြီး သတ်ဖြတ်သုတ်သင်ခြင်း။ ဤနေရာတွင် “မိန်းမ”/”ယောင်္ကျား”ဆိုသည်ထက် ‘မ’သဘောတရားအမူအကျင့်များရှိနေသည့်မည်သူ့ကိုမဆို မျိုးတုံးသတ်ဖြတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ – မွေးရာပါ “ယောင်္ကျား”ဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောသူများ “မိန်းမ”ဂျန်ဒါသို့ပြောင်းလဲခြင်းကို ‘မ’သဘောတရားလွန်ကဲလာသည်ဟူ၍မနှစ်မြို့၍ ထရန်စ်ဂျန်ဒါမိန်းမများကို တမင်တကာသတ်ဖြတ်ခြင်း။

ဆစ်ဖီမီနင့်ဇင် (cis-feminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုများကို ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

ထရန်စ်ဖီမီနင့်ဇင် (transfeminism) – မွေးကင်းစတွင်သတ်မှတ်ပေးလိုက်သောလိင်သင်္ကေတအရ မိန်းမဟုသတ်မှတ်ခံထားရသောမိန်းမများသာမက လိင်ပြောင်းလဲထားသူများ၏ဖိနှိပ်မှုများကိုပါ ထည့်သွင်းစဥ်းစားသောဖီမီနင့်ဇင်။

အာခိ (archē) – “မူရင်း”၊ “ကနဦး”၊ “အစ” (ဂရိ)။

လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်မှုအထူးပြုစံနှုန်း (heteronormativity) – ဇီဝဗေဒအရ လိင်မတူသူများအချင်းချင်းကြား ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းဆက်ဆံခြင်း (heterosexuality) ကိုသာ လူတိုင်းကျင့်သုံးသည်၊ ထိုချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုကသာလျှင် သဘာဝကျသည်၊ လိင်တူချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှု/bi ချစ်ကြိုက်ပေါင်းသင်းမှုများထက် ပိုပြီးအခွင့်ထူးခံစားပိုင်ခွင့်ရှိသည်ဟု မှတ်ယူသော အယူအဆ။

ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံရေး (Prefigurative Politics) – တက်ကြွလှုပ်ရှားသူများက ၄င်းတို့၏တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုများထဲတွင် ၄င်းတို့ရပ်ရွာပတ်ဝန်းကျင်အတွက်ကျင့်သုံးစေချင်သောအမူအကျင့်များ၊ ပေါင်းကူးဆက်ဆံမှုများကို ကျင့်သုံးခြင်း။ မင်းမဲ့သဘောတရားများတွင် ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းသည် ပါဝင်မှုကိုအားပေးသောဒီမိုကရေစီ၊ တပြေးတည်းဖြစ်တည်မှု၊ အများပါဝင်ထည့်သွင်းမှုနှင့် တိုက်ရိုက်လုပ်ရပ်များ (direct action) တို့ပါရှိသည်။ (ဂီဟာမေးဖီရန်း (Guilherme Fians) ၏ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး” ဆောင်းပါး (https://www.anthroencyclopedia.com/entry/prefigurative-politics) ကိုကြည့်ပါ။)

ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍ (gender role) – များသောအားဖြင့် ဇီဝဗေဒလိင်အရ ယောင်္ကျားဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်၊ မိန်းမဂျန်ဒါဆိုလျှင် ဤကဲ့သို့ပြုမူသည်၊ ဝတ်စားဆင်ယင်သည်၊ ပြောဆိုသည်ဟူ၍သတ်မှတ်ထားခြင်း။ ဂျန်ဒါနေရာများသည် ရိုးရာဓလေ့အသိုင်းအဝိုင်းတစ်ခုချင်းစီအလျောက် အသေးစိတ်ကွာခြားချက်များရှိနေနိူင်သော်လည်း ယေဘုဘျအားဖြင့် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာသည် အိမ်‌ထောင်ဦးစီး၊ အလုပ်လုပ်သူ၊ ပိုက်ဆံရှာသူ၊ ခွန်အားရှိသူ၊ မိန်းမဂျန်ဒါနေရာသည် သားမွေးသူ၊ အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းသူ၊ သိမ်မွေ့သူ၊ အားနည်းသူ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းမှ ရိုးရာဓလေ့များတွင်မှတ်ယူထားကြသည်။ လိင်ကွဲပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးများတွင်လည်း ဤလိင်ကွဲအခြေပြုဂျန်ဒါနေရာများကို ပြန်လည်မွေးမြူကျင့်သုံးခြင်းများရှိကောင်းရှိနိူင်သည်။ ဥပမာ – လက်စဘီယန်စုံတွဲတစ်တွဲတွင် တစ်ယောက်သည် ယောင်္ကျားဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး ပိုက်ဆံရှာခြင်း၊ အဓိကအလုပ်လုပ်သူအနေဖြင့်ဆောင်ရွက်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားကဲ့သို ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများနှင့် အခြားတစ်ယောက်သည် မိန်းမဂျန်ဒါနေရာကိုယူပြီး အိမ်ထောင်ထိန်းသိမ်းခြင်း၊ သားမွေးခြင်း၊ မိန်းမကဲ့သို့ဝတ်စားဆင်ယင်ပြုမူပြောဆိုခြင်းများလည်း ရှိနိူင်သည်။

အပိုင်း (၂) မူရင်းစာမျက်နှာ (၆) မှ (၁၀) ထိ

 

မေ့ဖျောက်ခံထားရတဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်အသံတွေကို ပြန်လည်တူးဖော်ခြင်းဟာ ဒီခေတ်ကဖီမီနင့်တွေအတွက်အရေးကြီးတဲ့အလုပ်တစ်ခုဆိုပေမဲ့ အဲ့ဒါက ဒီစာအုပ်ရေးရခြင်းအဓိကအကြောင်းရင်းတော့မဟုတ်ပါဘူး။ ဒီစာအုပ်ကိုအန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့တွေကို ပြန်လည်အောက်မေ့ဖို့အတွက်ဆိုပြီးရည်ရွယ်ခဲ့ပေမဲ့ ရေးရင်းနဲ့ စာအုပ်က အခြားအကြောင်းရင်းတစ်ခုအတွက်ဖြစ်လာခဲ့တယ်။ “အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့” ဆိုတာကိုရှာဖွေလေလေ၊ “အန်နာခါဖီမီနင့်ကျမ်းဂန်” ဆိုတာကို အဆိုပြုမိလေလေ ငါတို့ အဲ့ဒီအလုပ်ကို ပိုပြီးစိတ်မဝင်စားလေလေဖြစ်လာတယ်။ ဒီစာအုပ်အတွက် ရှာဖွေလေ့လာရင်း “အန်နာခါဖီမီနင့်ကျမ်းဂန်” နေနေသာသာ၊ “အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့” ဆိုတာဟာ အရှေ့အနောက်မညီတာတွေ ထင်ထင်ရှားရှားရှိနေသလို အတွင်းထဲမှာ တင်းမာမှုတွေနဲ့ပြည့်နှက်နေတယ်ဆိုတာကို တွေ့ရတယ်။ “ရိုးရာဓလေ့” (tradition) ဆိုတာဟာ မျိုးဆက်တစ်ဆက်ရဲ့ စဥ်းစားတွေးခေါ်မှုအထုအထည်တစ်ခုကို နောက်ထပ်မျိုးဆက်တစ်ဆက်စီ အတွင်းထဲကနေလက်ဆင့်ကမ်းသယ်ပို့ခြင်းလို့အဓိပ္ပါယ်ရတယ်။ အဲ့ဒီ့အဓိပ္ပါယ်နဲ့စဥ်းစားမယ်ဆိုရင် ရိုးရာဓလေ့ဆိုတာဖြစ်ဖို့ အရင်ဆုံး အဲ့လိုသယ်ပို့ဖို့ “တန်းဝင်ပါတယ်” လို့သတ်မှတ်လိုက်ကြတဲ့ သယ်ပို့သင့်ရလောက်တဲ့ စဥ်းစားတွေးခေါ်မှုအထုအထည်အသင့်အတင့်တစ်ခုရှိမှဖြစ်မယ်လေ။ အဲ့ဒီစဥ်းစားတွေးခေါ်မှုအထုအထည်တွေနဲ့ အမူအကျင့်တွေကို ရှားပါးတော်ဝင်တယ်လို့ မသတ်မှတ်ရင်တောင်မှ စစ်မှန်တယ်၊ အခြေခံကျတယ်လို့လက်ခံထားကြတဲ့စာအုပ်တွေကို ကိုးကားထားမှသာလျှင် “ကျမ်းဂန်” (canon) မြောက်မယ်လို့ခံယူကြတယ်။

ဒါပေမဲ့ “မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတာ နိုင်ငံရေးအရဖြစ်စေ၊ ကျမ်းဂန်အရဖြစ်စေ၊ တွေးခေါ်မှုအရဖြစ်စေ ဘယ်နေရာကမဆို အထက်အောက်စနစ်တွေကို ချွတ်ချခြင်းကိုဆိုလိုတာလေ။ အဲ့ဒီ့တော့ “ဂန္တဝင်မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတဲ့ခေါင်းစဥ်အောက်ကနေ မင်းမဲ့ “ကျမ်းဂန်”တွေကိုထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်တာတွေကို မကြာခဏလုပ်လာကြတာတွေဟာ နောက်ဆုံးမှာ ဥရောပစံပြု၊ ယောင်္ကျားစံပြုပြီး ဘေးဖယ်ထုတ်နေတာပါပဲ။[i] အန်နာခါဖီမီနင့်ကျမ်းဂန်ဆိုတာကို အသာထား၊ အန်နာခါဖီမီနင့်ရိုးရာဓလေ့တစ်ခုကို တည်ဆောက်ရမယ်လို့ပြောတာဟာ အပေါ်ယံဟန်ပြရှေ့နောက်မညီဖြစ်မနေဘူးလား?

ဒီလောကမှာ ငါတို့ပိုကျင်လည်လေလေ၊ ဒီလောကထဲကတင်းမာမှုတွေကို ပိုပြီးသတိထားမိလာလေလေပါပဲ။ ကျမ်းဂန်တစ်ခုရယ်လို့ သတ်သတ်မှတ်မှတ်ပြလို့မရတဲ့ အမြဲတစေရွေ့လျားပြောင်းလဲနေတဲ့စာအုပ်တွေ၊ လုပ်ရပ်တွေနဲ့ အတွေးအခေါ်တွေကြားမှာ “အန်နာခါဖီမီနင့်ဒဿန”ဟာ ပျံ့နှံ့နေတယ်။ နောက်ပြီးတော့ အန်နာခါဖီမီနင့်စာရေးသူတွေဟာလည်း သူတို့ကိုယ်သူတို့ အန်နာခါဖီမီနင့်စာရေးသူပါလို့ နာမည်တပ်ဖို့စိတ်မဝင်စားကြဘူး။ တချို့က ကိစ္စရပ်တချို့ကို အထူးဦးစားပေးကြပေမဲ့ တချို့ကတော့ တမင်တကာသိသိသာသာမပြတဲ့နည်းလမ်းကို ရွေးချယ်ကြတယ်။ အကျိုးဆက်ကတော့ အန်နာခါဖီမီနင့်လို့ကိုယ့်ကိုကိုယ်ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ကြတဲ့အုပ်စုတွေနဲ့ စာအတူတူဖတ်ကြတာ၊ နှီးနှောဖလှယ်ကြတာတွေဟာ အသုံးဝင်ပေမဲ့ အကျိုးရှိလှဆုံး အန်နာခါဖီမီနင့်ဒဿနတွေကို မိမိကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လို့မခေါ်တဲ့စာရေးသူတွေ၊ ဒဿနိကသမားတွေ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေမှာ ပိုပြီးတွေ့ရတာပဲ။ ဒီအခြေအနေကို တခြား‌သော မင်းမဲ့သဘောတရားတွေမှာလည်း တွေ့ရတတ်တယ်။ ဥပမာ – အခြားသူတွေထောက်ပြထားတဲ့အတိုင်း[ii] မိမိကိုယ်ကို “လူမည်းမင်းမဲ့သမား” လို့ အမည်တပ်ခေါ်တဲ့သူရှားပေမဲ့ မင်းမဲ့အတွေးအခေါ်တွေနဲ့ ခံစားချက်တွေကို လူမည်းရာဒီကယ်ရိုးရာဓလေ့တွေနဲ့ လူမည်းဖီမီနင့်စာပေတွေမှာ တွေ့ရတတ်တယ်။ ဒါဆို ဒီရှုပ်ထွေးမှုတွေကို ဘယ်လိုဖြေရှင်းကြမလဲ? ဒီသဘောတရားနှစ်ခုက အချင်းချင်းပြန်လည်ဆက်စပ်နိူင်မလဲ?

“မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှု/အန်နာခီ” နဲ့ “မင်းမဲ့သ‌ဘောတရား/အန်နာခစ်ဇင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးတွေရဲ့ အဓိပ္ပါယ်ကို မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှုရဲ့ဒဿနိကနဲ့ကျင့်ဝတ်တစ်ခုလို့ပဲမှတ်ယူလိုက်ကြမယ်ဆိုရင် ဒီရှုပ်ထွေးမှုတွေကပျောက်သွားပါတယ်။ မင်းမဲ့ဖြစ်တည်မှုဟာ အာခိ (archē)/မူရင်းကနဦးဆိုတာတွေမရှိတော့တာ (ဒါက အလုံးစုံခြုံလွှမ်းနေတဲ့နိယာမတစ်ခုကိုဦးစီးသူဆိုတာမရှိတော့တာ) ဆိုရင် စီမံခန့်ခွဲ့ပေးသူတွေမပါဘဲ လုပ်ရပ်တွေကိုဖွေရှာကြည့်ကြဖို့ ငါတို့ကို တွန်းအားပေးလာနိူင်တယ်။ အဲ့ဒါကြောင့်လည်း မင်းမဲ့သမားတော်တော်များများဟာ မင်းမဲ့”ကျမ်းဂန်”ဆိုတာကို တည်ထောင်ဖို့နေနေသာသာ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဒီလိုပါ၊ ဟိုလိုပါလို့ ခေါင်းစဥ်တပ်ကြဖို့စိတ်မဝင်စားကြတာပဲ။ မင်းမဲ့စဥ်းစားတွေးခေါ်သူတော်တော်များများဟာ အာခိတွေကိုဖြိုချဖို့စိတ်ဝင်စားကြပြီး (ပညာရှင်လောကမှာပြုလုပ်လေ့ရှိတဲ့) ဘယ်ဟာကတော့ဖြင့် ရိုးရာပါ၊ ကျမ်းဂန်ပါလို့ခေါ်ဆိုခြင်းလေ့ကျင့်ခန်းတွေမှာမပါဘဲ သူတို့ရဲ့ကာလံဒေသံနဲ့ကိုက်ညီတဲ့တိုက်ပွဲတွေမှာသာ တိုက်ခဲ့ကြတာပဲ။ အဲ့ဒါကြောင့် “လူမည်းမင်းမဲ့ရိုးရာ” ဆိုတာကိုဖွေရှာဖို့ထက် “မင်းမဲ့သဘောတရားဆိုင်ရာလူမည်းဖြစ်တည်မှု” ဆိုတာကို တည်ထောင်ဖို့ အဖြစ်နိူင်ဆုံးအခြေအနေပဲ။ အဲ့လိုပဲ မိမိကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ပါလို့နာမည်မတပ်ဘဲ၊ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာဘာလဲမသိဘဲနဲ့ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်အတွေးအခေါ်တွေကိုမွေးမြူနိူင်တာတွေလည်းရှိတယ်။ ဒါက မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့အားသာချက်တစ်ခုပဲ။ ဘာလို့လဲဆိုတော့ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို အစိုင်အခဲတစ်ခုအနေကနေ သမရိုးကျကျင့်စဥ်တစ်ခုအနေနဲ့ ပြောင်းလဲခြင်း၊ အဲ့လိုပြောင်းလဲခြင်းရဲ့အားနည်းချက်တွေကနေ ကာကွယ်ပေးနိူင်လို့ပဲ။ (မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်သဘောတရားကိုကျင့်သုံးခဲ့ကြသူတော်တော်များများကလည်း အဲ့ဒီလိုမျက်ကန်းမှုတွေရဲ့သားကောင်တွေ အလွယ်တကူဖြစ်ခဲ့တဲ့သာဓကတွေရှိနေတာကိုး။)

ဒီစာအုပ်ထဲမှာတော့ အဲ့ဒီအားနည်းချက်ကို အားသာချက်အဖြစ်ပြောင်းကြည့်ချင်တယ်။ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဒဿနိကရဲ့ ပျော့ပျောင်းနိူင်စွမ်း၊ ပြောင်းလဲနိူင်စွမ်းကို တစ်ခုနဲ့တစ်ခုချိတ်ဆက်နေခြင်းမရှိတဲ့ စာသားတွေ၊ နိူင်ငံရေးစီမံကိန်းတွေနဲ့ ဒဿနိကအတွေးအခေါ်တွေကြားက ဒိုင်ယာလော့ခ်တစ်ခုအနေနဲ့ အသုံးချကြည့်ချင်တယ်။ အဲ့ဒီလိုလုပ်တဲ့အခါ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လို့ မိမိကိုယ်ကိုခေါ်ဝေါ်တဲ့ သီအိုရီပညာရှင်တွေ၊ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေကို ကိုးကားရုံသာမက ကိုယ့်ကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လိုမခေါ်တဲ့သူတွေကိုပါ ကိုးကားမယ်။ ဒါကြောင့် ဒီစာအုပ်ဟာ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်သီအိုရီကို သစ္စာရှိရှိ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်းဆိုတာထက် ငါတို့လက်ရှိကာလမှာတွေ့ကြုံနေရတဲ့စိန်ခေါ်မှုတွေကို တုံ့ပြန်တဲ့ မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင်ဒဿနိကတစ်ခုကို ကောက်ကြောင်းဆွဲကြည့်ခြင်းသာဖြစ်တယ်။ စာသားတွေ၊ လူတွေနဲ့ နိူင်ငံရေးဒဿနအစီအစဥ်တွေရဲ့လေဘယ်တွေထက် မင်းမဲ့သဘောတရားဟာ နည်းနာ[iii] တစ်ခုသာဖြစ်တယ်။ အထက်အောက်စနစ်မှန်သမျှကို မေးခွန်းထုတ်တဲ့နည်းနာတစ်ခု၊ သူတို့အချင်းချင်းကြား ဘယ်လိုပြန်လည်ခွန်အားပေးမှုတွေရှိနေသလဲဆိုတာ စိစစ်တဲ့ဖိတ်ခေါ်ချက်တစ်ခုသာဖြစ်တယ်။ ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့အ‌ရှေ့မှာ မင်းမဲ့လို့ကပ်လိုက်ခြင်းဟာ ဇီဝလိင်၊ လူတန်းစားနဲ့လူမျိုးရေး၊ ဆစ် (သို့) လိင်ကွဲချစ်ကြိုက်ခြင်းကိုစံနှုန်းပြုမှုတွေနဲ့ ငါတို့ရဲ့ဂျန်ဒါစာအုပ်စင်ကနေ ရွေးချယ်ထားတဲ့ အခြားသောကိစ္စရပ်တွေကို အထူးပြုချင်တာမဟုတ်သလို မိန်းမတွေရဲ့ မြောက်မြားလှစွာသော ဖိနှိပ်မှုတွေထဲကနေ သူမတူထူးခြားတဲ့ ဆုံးဖြတ်ချက်ပြတ်ပြတ်သားသားပေးတဲ့မူရင်းကနဦး အာခိကို ဖော်ထုတ်ဖို့စိုင်းပြင်းတာလည်းမဟုတ်ဘူး။

ဒါကတော့ ကိုယ့်ကိုယ်ကို မင်းမဲ့ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ခဲ့ကြတဲ့သူတွေရေးခဲ့တဲ့ သမိုင်းထဲကစာတွေထဲမှာရော မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဆိုတဲ့လေဘယ်ကိုမသုံးဘဲ ဒီအတွေးအခေါ်တွေကိုကျင့်သုံးခဲ့ကြတဲ့ သီအိုရီပညာရှင်တွေနဲ့ တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေရဲ့စာတွေထဲမှာပါ တွေ့ရတဲ့ “မင်းမဲ့ဖီမီနင့်သဘောတရား” ရဲ့အဓိပ္ပါယ်ပဲ။ သူတို့ကြားထဲမှာ တူညီနေတာက မိန်းမတွေခံနေရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေထဲမှာ တစ်စုံတစ်ခုရှိနေတယ်ဆိုတဲ့သိမှုရယ်နဲ့ မတူညီတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေအချင်းချင်း ပြန်လည်တွန်းအားပေးမှုတွေရှိနေတာကြောင့် ဖိနှိပ်မှုတွေအားလုံးကို မညွှန်းဆိုဘဲ ဖိနှိပ်မှုတစ်ခုတည်းကို ပပျောက်ဖို့ကြိုးစားလို့မရဘူးဆိုတဲ့သိမှုတွေပဲ။ တိုတိုပြောရရင် သူတို့တွေအကုန်လုံးကြားထဲကတူညီတဲ့လက်ခံချက်က အားလုံးတန်းတူညီမျှမလွတ်မြောက်သေးသရွေ့ ဘယ်သူမှမလွတ်မြောက်ဘူးဆိုတာပဲ။

ဥပမာ – ဒီမင်းမဲ့ဖီမီနင့်အယူအဆကြောင့်ပဲလည်း (ဒီစာအုပ်ရေးဖို့အကြောင်းဖန်လာစေတဲ့ တိုက်တွန်းချက်တွေထဲကသူတစ်ယောက်ဖြစ်တဲ့) အန်မာဂိုးလ်မန်း (Emma Goldman) ဟာ “ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့လေဘယ်ကို ငြင်းချက်ထုတ်ပြီး “မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတာကိုသာ ရွေးချယ်ကျင့်သုံးခဲ့တယ်။ သူ့အတွက်ကတော့ မင်းမဲ့သဘောတရားဟာ ဘဝကိုပေါင်းစည်းပေးတဲ့ဆရာတစ်ဆူဖြစ်ပြီး ဖိနှိပ်မှုအပေါင်းဟာ ဆုံမှတ်တစ်ခုမှာလာစုစည်းနေကြတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကိုထောက်ပြတာပဲတဲ့။ တစ်ဖက်မှာတော့ ၂၀ ရာစုအစ နယူးယောက်မြို့မှာ “ဖီမီနင့်ဇင်” ဟာ လူတန်းစားအရခေါင်းပုံဖြတ်ခံနေရတာတွေနဲ့ အခြားသောလွှမ်းမိုးမှုတွေကို လားလားမျှစိတ်မဝင်စားတဲ့ လူလတ်တန်းစားမိန်းမတွေသာပါဝင်တဲ့အ‌ရွေ့တစ်ခုနဲ့သာ သက်ဆိုင်နေခဲ့တယ်တဲ့။ ဒါကြောင့် ဂိုးလ်မန်းရဲ့ ဒဿနက “ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့လေဘယ်ကိုဆန့်ကျင့်ပြီး မင်းမဲ့သဘောတရားကနေတဆင့် မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးမေးခွန်းကို အဖြေရှာဖို့ကြိုးစားတယ်။ ဒါပေမဲ့ သူ့ရဲ့ဒဿနဟာလည်း အန်နာခါဖီမီနင့်သဘောတရားတွေ စိမ့်ဝင်နေသေးတာပဲဆိုတာကို ထင်ထင်ရှားရှား ဒီစာအုပ်ထဲမှာတွေ့ရလိမ့်မယ်။

တကယ်တော့ “အန်နာခါ-ဖီမီနင့်ဇင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးကို ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွေက ဖီမီနင့်ဇင်အသွင်တစ်မျိုးအောက်ကနေလှုပ်ရှားခဲ့ကြတဲ့ ဖီမီနင့်လူမှုရေးအရွေ့တွေမှာ ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်အသုံးပြုခဲ့ကြတယ်ဆိုတာတွေ့ရတယ်။ အဲ့ဒီအရွေ့တွေက သူတို့ကိုယ်ကိုယ် မင်းမဲ့သမားတွေလိုမြင်ခဲ့ကြပြီး မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ကြားက အရေးကြီးတဲ့ပေါင်းကူးမှုတွေကို ထောက်ပြခဲ့ကြတယ် — အဲ့ဒီပေါင်းကူးမှုဟာ အ‌ရေးကြီးလွန်းလို့ တချို့တက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေက “မင်းမဲ့သဘောတရားက သင်ပေးတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်”[iv] လို့တောင် ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြတယ်။ ဟုတ်ပါတယ်။ ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွေထဲက ဖီမီနင့်တော်တော်များများလိုချင်ခဲ့တာကလည်း အထက်အောက်စနစ်ပေါင်းစုံကို ဖျက်ဆီးခြင်း၊ အရင်းရှင်စနစ်၊ ဂျန်ဒါပုံသေမှတ်ယူမှုများ၊ လူအချင်းချင်းကြားကျူးလွန်တဲ့အကြမ်းဖက်မှုတွေကို ပပျောက်စေလိုခြင်းဆိုတဲ့ မင်းမဲ့ပန်းတိုင်တွေပါပဲ။ သူတို့တွေက မင်းမဲ့သမားတွေ အသုံးပြုလေ့ရှိတဲ့ အလေ့အထ (အကူအညီတောင်းခံခြင်းကနေအစ ရင်းနှီးရာအုပ်စုတွေကြားထဲမှာ အများသ‌ဘောဆန္ဒရရှိရန်တည်ဆောက်ခြင်း) တွေကနေတဆင့် “ပုဂ္ဂိုလ်ရေးသည် နိူင်ငံရေးဖြစ်သည်” (မင်းမဲ့သမားတွေခေါ်တာတော့ “ကြိုတင်ပုံဖော်ခြင်းနိူင်ငံ‌ရေး”[v]) လို့ ကြွေးကြော်ခဲ့ကြတာပဲ။

ဒါပေမဲ့လည်း ဖီမီနင့်ဇင်အမျိုးမျိုးဟာ သမိုင်းအရ မင်းမဲ့သဘောတရားဆန်နေတာကို တွေ့ကြရလိမ့်မယ်။ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ကြသူတွေအတွက်တော့ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ယောင်္ကျားနဲ့မိန်းမကြား တန်းတူညီမျှမှုတစ်ခုရောက်ရှိရေးကိုဆိုလိုတာဖြစ်ပြီး မိန်းမတွေကလည်း ယောင်္ကျားတွေနည်းတူ အာဏာနေရာတစ်ခုမှာ ပျော်မွေ့နိူင်ရေးအတွက် လိုအပ်တဲ့ ဥပဒေရေးရာနဲ့ နိူင်ငံရေးအခြေအနေတွေကိုရှာဖွေကြတယ်။ ဒါပေမဲ့ ယောင်္ကျားတိုင်းဟာ အာဏာအထက်အောက်စနစ်ထဲမှာ တန်းတူညီမျှနေရာရနေတာတော့ မဟုတ်ဘူး။ အဲ့ဒါကြောင့် ဖီမီနင့်ဇင်က ယောင်္ကျားတွေနဲ့တန်းတူနေရာရရေးအတွက် ဦးတည်တဲ့အခါ ဆိုလိုရင်းက အနည်းငယ်သောယောင်္ကျားတချို့နဲ့သာတန်းတူနေရာရရေးဖြစ်သွားတယ်။ ဒီလိုနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ယောင်္ကျားတချို့ခံစားရတဲ့အခွင့်ထူးခံစားရမှုတွေကို မိန်းမ (အချို့) ခံစားရရေးဖို့အတွက်သာ အားထုတ်တဲ့ အီလစ်စနစ်တစ်ခုသာ အလွယ်တကူပြန်ဖြစ်သွားနိူင်တယ်။ ဒီစာအုပ်ထဲမှာတော့ ငါတို့နားလည်တာက ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ယောင်္ကျားတချို့နဲ့တန်းတူနေရာရရေးအတွက် ရုန်းကန်ခြင်းမဟုတ်ဘူး – မိန်းမတွေအကုန်လုံးရဲ့ဖိနှိပ်ခံရမှုတွေအတွက် ရုန်းကန်ခြင်းဖြစ်တယ်ဆိုတာပဲ။[vi] အဲ့ဒါအပြင် ကျဥ်းမြောင်းလှတဲ့ “မိန်းမဖြစ်တည်မှု” ဆိုတဲ့နားလည်ချက်အောက်ကနေ ဖိနှိပ်ခံနေရတာတွေပါ ရုန်းကန်ခြင်းဖြစ်တယ်။

 

အဲ့ဒါရဲ့ အကျိုးဆက်အနေနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ မိန်းမကိစ္စတွေနဲ့ပဲ လုံးပမ်းနေတဲ့အရွေ့တစ်ခုမဟုတ်တော့ဘဲ လက်ရှိငါတို့အားလုံးကြုံတွေ့နေရတဲ့
ဂျန်ဒါနေရာတွေကို ဇီဝဗေဒအရ နှစ်ခုသာရှိတယ်လို့လျှော့ချမှတ်ယူထားတာတွေ နောက်ပြီး အဲ့ဒီဂျန်ဒါနေရာတွေကနေဖယ်သွေသူတွေကို
ဆေးပညာအရသော်လည်းကောင်း၊ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာအရသော်လည်းကောင်း မူမမှန်ဘူးလို့သတ်မှတ်ထားတဲ့ “မော်ဒန်/ကိုလိုနီဂျန်ဒါစနစ်”[vii]
ပြဿနာမှာ ခွဲထုတ်လို့မရတဲ့ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ဝေဖန်သုံးသပ်ခြင်းဖြစ်လာတယ်။ ယောင်္ကျားတွေဟာ ဂျန်ဒါနှစ်မျိုးပဲရှိတယ်လို့
သတ်မှတ်ထားတဲ့စနစ်မှာ မိန်းမတွေထက် အသာစီးရနေတာမှန်ပေမဲ့ “ယောင်္ကျား” vs. “မိန်းမ” ဆိုတဲ့ ဂျန်ဒါစံနှုန်းသတ်မှတ်ချက်တွေနဲ့
ဂျန်ဒါနှစ်မျိုးသာရှိတယ်လို့ယူဆချက်တွေဟာ မွေးကင်းစမှာ မိန်းမလို့ ပညတ်ချက်ထုတ်ခံထားရတဲ့သူတွေအတွက်သာမက လူတိုင်းအပေါ်မှာ
ဖိနှိပ်နေတယ်။ အဲ့ဒါဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ လူတိုင်းက ဂျန်ဒါတွေအလိုက်သတ်မှတ်ထားတဲ့ အခန်းကဏ္ဍတွေမွေးမြူရေးနဲ့
ပြန်လည်ထုတ်လုပ်ရေးတွေမှာ ပါဝင်နေကြရလို့ပဲ။

 

ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ဝေဖန်သုံးသပ်တဲ့မှန်ဘီလူးလို့ အကြမ်းဖျင်းမှတ်ယူမယ်ဆိုရင် ငါတို့ကိုယ်တွင်းထဲမှာ အမြစ်တွယ်နေတဲ့ လွှမ်းမိုးမှုတွေကိုပြန်လည်သုံးသပ်ပြီး ဖိနှိပ်မှုတွေအကြောင်းကို ပိုပြီး ထဲထဲဝင်ဝင်နားလည်လာနိူင်မယ်။ သမိုင်းထဲကဖီမီနင့်တွေးခေါ်ပညာရှင်တွေကလည်း လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးမှုယန္တရားတွေကို သိမ်မွေ့စွာနဲ့ အထုပ်ဖြေပြနိူင်ခဲ့ကြတယ်။ မိန်းမတွေကြုံတွေ့ရတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေမှာ တစ်စုံတစ်ရာသူမတူထူးခြားနေတာတွေရှိတယ်ဆိုတာ မှန်ပေမဲ့ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာ အဲ့ဒီထူးခြားမှုကို ဝေဖန်ပိုင်းခြားခြင်းဟာလည်း လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးမှုယန္တရားတွေအကြောင်းကို သေသေချာချာပိုထောက်ပြလာနိူင်တယ်။ ဖီမီနင့်တချို့အတွက်ကတော့ လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးမှုတွေရဲ့ ကောက်ကျစ်မှုသဘာဝဟာ ပါဝါရဲ့ညို့ငင်ဆွဲဆောင်မှု (မင်းမဲ့သမားတွေခေါ်တာကတော့ “စိတ်လိုလက်ရအလုပ်အကျွေးပြုခြင်းအကြပ်အတည်း”) ကနေ ဆင်းသက်လာတာဖြစ်တယ်။ အေတီးယန်း ဒီလာဘိုအဲတီ (Étienne de la Boétie) တစ်ခါပြောခဲ့သလို တချို့အုပ်ချုပ်သူတွေ အချိန်အကြာကြီး ပါဝါရှိနေတာဟာ အများက လိုလိုလားလားနာခံနေကြလို့ပဲ။[viii] အဲ့ဒီပါဝါကိုဖြုတ်ချဖို့ဆိုရင် အရှင်းဆုံးအဖြေက လူအများစုအနေနဲ့ နာခံနေတာတွေကို ရပ်လိုက်ဖို့ပဲ။ ဘာလို့လူတွေက အဲ့ဒီပါဝါတွေမှာ ဆက်လက်ဒူးထောက်နေကြသေးတာလဲ? မဟာဖိုဝါဒက ဘာလို့ဆက်ရှင်သန်နေသေးတာလဲ? ဖီမီနင့်စာပေတွေကို ကြည့်ရင် မိန်းမတွေကိုယ်တိုင် သူတို့ကို အချိန်ကာလကြာမြင့်စွာ ဖိနှိပ်ထားတာဖြစ်တဲ့ ဂျန်ဒါအခန်းကဏ္ဍတွေနဲ့ ဂျန်ဒါပုံသေမှတ်ယူမှုယန္တရားတွေကို လိုလိုလားလား ပြန်လည်မွေးမြူနေသေးတာတွေကို ထဲထဲဝင်ဝင်မြင်ရတယ်။ ဥပမာပေးရရင် စီမုန်းဒီဘူဘွား (Simone de Beauvoir) က လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၇၀ ကျော်ကတည်းက ဒီပြဿနာကိုထောက်ပြခဲ့ထားပြီးသားဖြစ်တယ် — အချိန်အတိုင်းအတာတစ်ခုအတွင်းမှာ လူသားမျိုးစိတ်တစ်ခုကနေ နောက်ထပ်တစ်ခုအပေါ်ကို လွှမ်းမိုးနိူင်စွမ်းရှိခဲ့တဲ့ တခြားသာဓကတွေ၊ များသောအားဖြင့် နံပါတ်အရမညီမျှတာတွေကြောင့် ဒီလိုအခွင့်ထူးခံစားမှုတွေဖြစ်ပေါ်လာတာ အခုချိန်ထိတည်ရှိနေတဲ့သာဓကတွေရှိခဲ့ပေမဲ့ မိန်းမတွေအတွက်တော့ ဒီလိုမဖြစ်ခဲ့ဘူး။ မိန်းမတွေဟာ နံပါတ်အရနိမ့်ပါးနေတာ၊ ဖိနှိပ်ခံနေရတာမဟုတ်ဘူး။ တကယ်တမ်းတော့ အဲ့ဒါနဲ့ပြောင်းပြန်ပဲ — ‘မ’သဘောတရားများမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနဲ့ မညီမျှမှုတွေကြောင့် ကမ္ဘာ့လူဦးရေကနေ မိန်းမတွေအများကြီးပျောက်နေတယ်။ အဲ့ဒါကြောင့် ဖိနှိပ်မှုတွေဆက်ရှိနေရခြင်းရဲ့အကြောင်းရင်းဟာ အခြားတစ်ခုခုဖြစ်နိူင်တယ်။ စီမုန်းဒီဘူဘွားအတွက်တော့ အဲ့ဒါဘာကြောင့်လဲဆိုတော့ “မိန်းမကို အခြားတစ်ပါး (Other) လို့ပြုကျင့်လိုက်တဲ့ယောင်္ကျားဟာ သူ(မိန်းမ)ရဲ့ နက်နက်ရှိုင်းရှိုင်း သိလျက်နဲ့ပါဝင်နေမှုတွေထဲမှာ ရှာတွေ့မဲ့” “အခြားတစ်ပါးပြုကျင့်မှုကို ဆန့်ကျင့်ခြင်း၊ ယောင်္ကျားနဲ့အတူ သိလျက်နဲ့ရေငုံနှုတ်ပိတ်ပါဝင်နေမှုတွေကို ဆန့်ကျင့်ခြင်းဟာ သူတို့ထက် ပိုမြင့်မြတ်ပါတယ်ဆိုတဲ့ဇာတ်အတန်းအစားနဲ့ အလိုတူအလိုပါပြုခြင်းကနေရရှိမဲ့ အခွင့်အရေးတွေကိုအကုန်လုံးကို ငြင်းဆိုရာရောက်လို့ပဲ” တဲ့။[ix] ဂျန်ဒါလွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်မှုတွေမှာ ထူးဆန်းတဲ့ကောက်ကျစ်ယုတ်မာမှုတစ်ခုရှိတယ်။ အဲ့ဒီတော့ သူ့ကိုအဖြေရှာဖို့ကြိုးစားတာကလည်း လွှမ်းမိုးအုပ်ချုပ်မှုယန္တရားတွေ ဘယ်လိုလည်ပတ်သလဲဆိုတာကို ပိုပြီးကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်မြင်လာစေပြီး သူတို့တွေပျက်စီးဖို့အတွက်အဆင့်သင့်ပြင်ထားပြီးသားဖြစ်တယ်။ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ယေဘုယျဝေဖန်ပိုင်းခြားချက်တစ်ခုရဲ့နောက်ဆက်တွဲပဲတော့ မဖြစ်သင့်ဘူး။ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လူမှုအစီအစဥ်ကြီးတစ်ခုလုံးကို ယေဘုယျဝေဖန်ပိုင်းခြားချက်တစ်ခုရဲ့ အစတစ်နေရာဖြစ်ရမယ်။[x]

ဆက်ရန်

ပုံ – ၁၉၁၁ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာတစ်ဝှမ်းမှစက်မှုလုပ်သားများ (The Industrial Workers of the World or IWW) မှထုတ်ပြန်သော အရင်းရှင်စနစ်ပိရမစ်ပိုစတာ။

 

[i] ဥပမာ – ‌ဂျော့ချ်ခရိုဒါ (George Crowder) ရဲ့ “ဂန္ထဝင်မင်းမဲ့သဘောတရား” ဆိုတဲ့စကားလုံးမှာ “ဂန္ထဝင်” ဆိုတဲ့စကားလုံးစကားလုံးဟာ သူ့ရဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရားကို ပြန်လည်တည်ဆောက်တဲ့နေရာမှာ ဂေါ့ဒ်ဝင် (Godwin)၊ ပရုဒုန် (Proudhon)၊ ဘာကူနင် (Bakunin) နဲ့ ခရောပေါ့တ်ကင် (Kropotkin) အစရှိတဲ့ ယောင်္ကျားလေးယောက်ရဲ့အတွေးအခေါ်တွေမှာပဲ ကန့်သတ်လိုက်သလိုပဲ။ အဲ့လိုလုပ်ခြင်းကြောင့် မင်းမဲ့သဘောတရားနဲ့ပတ်သက်ပြီး ပါဝင်ခဲ့ကြတဲ့ အခြားသောဂျန်ဒါတွေကို ဖျောက်ဖျက်လိုက်ရာရောက်တယ်။ ဂျော့ချ်ခရိုဒါရဲ့  ဂန္ထဝင်မင်းမဲ့သဘောတရား – ဂေါ့ဒ်ဝင်၊ ပရုဒုန်၊ ဘာကူနင်နှင့် ခရောပေါ့တ်ကင်တို့၏နိူင်ငံရေးအတွေးအခေါ် (Classical Anarchism – The Political Thought of Godwin, Proudhon, Bakunin, and Kropotkin) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။ မကြာခဏမေ့နေတတ်ကြတာက ဂန္ထဝင် (classical) နဲ့ လူတန်းစား (class) ဆိုတဲ့စာလုံးတွေဟာ လက်တင်စာလုံးမူရင်း classis ကနေဆင်းသက်လာတာဖြစ်ပြီး အဓိပ္ပါယ်ကတော့ လူတန်းစားလို့ရိုးရိုးရှင်းရှင်းဆိုရပေမဲ့ ပြင်သစ်လို classique လို့ခေါ်တဲ့စကားလုံးကတော့ ကြီးကျယ်မြင့်မြတ်ကောင်းမွန်လှသော (par excellence) အတန်းအစားလို့လည်း တွင်တွင်ကျယ်ကျယ် လူအများသဘောပေါက်ကြတယ်ဆိုတာပဲ။ (ဘာသာပြန်မှတ်ချက် – မြန်မာစကားလုံးမှာလည်း ပါဠိကနေ မွေးစားထားသော “ဂန္ထဝင်” ဆိုသောစကားလုံးသည် အလွန်ရှေးကျသော၊ နန်းထိုက်သောဟူသည့်အဓိပ္ပါယ်သက်ရောက်သည်။ “နန်း” ဟူသည်မှာ ဘုရင်၊ မင်းအစရှိသည့် အုပ်ချုပ်သူတို့စံမြန်းသည့်နေရာဖြစ်သဖြင့် “ဂန္ထဝင်ဆန်သော မင်းမဲ့သဘောတရား”၊ “နန်းထိုက်သော မင်းမဲ့သ‌ဘောတရား” ဆိုသည်မှာ ဆိုလိုရင်းသဘောတရားရှေ့နောက်မညီဖြစ်နေသည်။)

 

[ii] မာကစ်စ်ဘေး (Marquis Bey) လေ့လာထားသလို လူမည်းမင်းမဲ့သဘောတရားအတွက်ဆိုရင်လည်း ဒီအဆိုကမှန်ပါတယ်။ မာကစ်စ်ဘေးရဲ့ မင်းမဲ့လူမည်းသဘောတရား – လူမည်းမင်းမဲ့သဘောတရားဆီသို့ မှတ်စုများ (Anarcho-Blackness: Notes towards a Black Anarchism) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

 

[iii] အယ်ရီကိုမာလက်တက်စတာ (Errico Malatesta) ရဲ့ မင်းမဲ့သဘောတရား (မ) L’anachia ဆိုတဲ့စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

 

[iv] အမြင်များအစုအစည်း (Perspectives Collective) က ထုတ်ပြန်သော မင်းမဲ့ဖီမီနင့်ဇင် – မင်းမဲ့သီအိုရီ၏အမြင်များအထူးပေါင်းချုပ် Anarchafeminism – A Special Issue of Perspectives on Anarchist Theory” စာအုပ်ထဲက ဂျူလီယာတန်နန်ဘော (Julia Tanenbaum) ရဲ့ “လွှမ်းမိုးမှုအားလုံးကို ဖျက်ဆီးရန် – မင်းမဲ့ဖီမီနင့်သီအိုရီ၊ စည်းရုံခြင်းနှင့် လုပ်ရပ် ၁၉၇၀-၁၉၇၈” (“To Destroy Domination in All Its Form: Anarchafeminist Theory, Organization, and Action, 1970-1978” ကိုကြည့်ပါ။

 

[v] ဂျူလီယာတန်နန်ဘော (Julia Tanenbaum) ရဲ့ “လွှမ်းမိုးမှုအားလုံးကို ဖျက်ဆီးရန် – မင်းမဲ့ဖီမီနင့်သီအိုရီ၊ စည်းရုံခြင်းနှင့် လုပ်ရပ် ၁၉၇၀-၁၉၇၈” (“To Destroy Domination in All Its Form: Anarchafeminist Theory, Organization, and Action, 1970-1978” ကိုကြည့်ပါ။

 

[vi] ဇီဝအခြေပြုဖိနှိပ်မှုတွေလှုပ်ရှားတဲ့အရွေ့တစ်ခုအနေနဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်အဓိပ္ပါယ်ကိုတော့ ဘယ်လ်ဟွတ်ခ် (bell hooks) ရဲ့ မာဂျင်ကနေအလယ်တည့်တည့်နေရာမှထုတ်ဖော်သောဖီမီနင့်သီအိုရီ (Feminist Theory from Margin to Center) မှ စာမျက်နှာ ၁၇-၃၁ ကိုကိုးကားပါတယ်။

 

[vii] မာရီယာလူဂွန်းနဲ (Maria Lugones) ရဲ့ “ဂျန်ဒါ၏ကိုလိုနီသဘောတရား” (“The Coloniality of Gender”) ကိုကြည့်ပါ။

 

[viii] အေတီးယန်း ဒီလာဘိုအဲတီ (Étienne de la Boétie) ရဲ့ နာခံမှုနိူင်ငံရေး – စိတ်လိုလက်ရအလုပ်အကျွေးပြုခြင်းဆိုင်ရာဟောပြောချက် (The Politics of Obedience: The Discourse of Voluntary Servitude) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

 

[ix] စီမုန်းဒီဘူဘွား (Simone de Beauvoir) ရဲ့ ဒုတိယလိင် (The Second Sex) စာအုပ်ကိုကြည့်ပါ။

 

[x] ဒီနေရာမှာ ကာလ်မာ့စ် (Karl Marx) ရဲ့ ဝေဖန်ပိုင်းခြင်းမှုသီအိုရီ (critical theory) ကို ၁၈၄၃ ခုနှစ်မှာ ဖွင့်ဆိုထားတဲ့ “ရုန်းကန်မှုတွေကို မိမိကိုယ်ကိုရှင်းလင်းခြင်းနှင့် ထိုခေတ်၏ဆန္ဒများ” ဆိုတဲ့အဓိအပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကို ကိုးကားပါတယ်။ ဒါပေမဲ့ နန်စီဖရေစာ (Nancy Fraser) ပြောခဲ့သလို ဖီမီနင့်ရုန်းကန်မှုဟာ အဲ့ဒီမာ့စ်ပြောခဲ့တဲ့ရုန်းကန်မှုတွေရဲ့ အဓိကကျလှတဲ့အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုအနေနဲ့ မှတ်ယူပြီး ယေဘုယျသီအိုရီထုတ်ပြီးမှ နောက်ကနေအပိုထပ်ထည့်လို့ရတဲ့အရာတစ်ခုလို့တော့ လက်မခံပါဘူး။ နန်စီဖရေစာရဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့ကံကောင်းမှုများ – နိူင်ငံတော်မှကြီးကြပ်ကွပ်ကဲသော အရင်းရှင်စနစ်မှ နီရိုလစ်ဘရယ်အကြပ်အတည်းပြဿနာ The Fortunes of Feminism: From State-Managed Capitalism to Neoliberal Crisis ဆိုတဲ့စာအုပ်ထဲက စာမျက်နှာ ၁၉ မှ ၅၁ကိုကြည့်ပါ။