“ယောင်္ကျားတွေရော ဖီမီနင့်ဖြစ်နိူင်သလား?”
ဒီမေးခွန်းက မနေ့ကပြုလုပ်ခဲ့တဲ့ တော်လှန်ရေးဆိုင်ရာရေးသားချက်များခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ သူပုန်တို့ရေးခဲ့တဲ့ “တော်လှန်ရေးထဲကဖမ်မနစ်စကားဝိုင်း”ဆိုတဲ့ဆောင်းပါးကို အခြေခံဆွေးနွေးရင်းကနေ ပေါ်လာတဲ့မေးခွန်းတစ်ခုပါပဲ သူပုန်တို့ရဲ့မူရင်းစကားဝိုင်းဟာ ဆောင်းပါးအရ ၂၀၂၁ ခုနှစ်အောက်တိုဘာလမှာ ဖီမီနင့်ဇင်ကိုစိတ်ဝင်စားသူသူငယ်ချင်းတွေစုပေါင်းပြီးလုပ်ခဲ့တဲ့စကားဝိုင်းတစ်ခုလို့သိရပါတယ် အဲ့ဒီစကားဝိုင်းရဲ့ပထမမေးခွန်းဖြစ်တဲ့ “မိမိကိုယ်ကိုဖမ်မနစ်လို့ခံယူသလား ဘာကြောင့်ခံယူသလဲ” ဆိုတဲ့မေးခွန်းအပေါ်မှာအခြေခံပြီး ကျွန်မတို့ရဲ့စာဖတ်ဝိုင်းမှာလည်း အဲ့ဒီမေးခွန်းကိုထပ်ပြီးတူးဆွခဲ့ကြတယ် အဲ့ဒီမှာ ကျွန်မအတွက် စာဖတ်သူတွေပြောသွားတာတွေကိုနားထောင်ပြီးစိတ်ဝင်စားမိတာက ယောင်္ကျားလေး (သို့) မွေးရာပါကတည်းက ယောင်္ကျားလို့သမုတ်ခံပြီးကြီးပြင်းလာတဲ့သူတွေအနေနဲ့ သူတို့ကိုယ်သူတို့ ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ရမှာ ရှက်နေကြတယ်၊ လက်ရွံ့နေကြတယ်၊ မိမိကိုယ်ကို ဖီမီနင့်လို့ခေါ်လိုက်ရင် သူတို့ကျင်လည်ရာကနေ ဘေးဖယ်ခံလိုက်ရမှာတွေရှိနေတယ်ဆိုတဲ့အဆိုပါပဲ အဲ့ဒါဘာကြောင့်များဖြစ်နိူင်မလဲဆိုတာ ကျွန်မဒီနေ့သုံးသပ်ကြည့်ချင်တယ်
ပထမဆုံး ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတဲ့စကားလုံးကို ၁၈၇၃ ခုနှစ်မှာ အလုံးစုံးသာယာဝပြောသော (utopian)သဘောတရားတွေနဲ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ကိုလိုက်စားတဲ့ ပြင်သစ်တွေးခေါ်ပညာရှင်ယောင်္ကျား ချားလ်စ်ဖူရီရေ (Charles Fourier) ကနေစပြီးတီထွင်ခဲ့တယ်လို့ ကျွန်မလေ့လာရတယ် ဖူရီရေရဲ့ ကနဦးဖီမီနင့်ဇင်ကို အဓိပ္ပါယ်ဖွင့်ဆိုချက်ကတော့ “feminine qualities and character” (မ,ဆန်သောအရည်အသွေးနှင့်အကျင့်စရိုက်များရှိသော) လို့သဘောရခဲ့တယ် နောက်ပိုင်းမှာ အနောက်နဲ့ဥရောပနိူင်ငံတွေမှာ ယောင်္ကျားတွေနည်းတူမိန်းမတွေပါ မဲပေးခွင့်ရရှိရေး၊ ပစ္စည်းဥစ္စာတန်းတူပိုင်ဆိုင်နိူင်ခွင့်တွေအတွက်လှုပ်ရှားခဲ့ကြတဲ့ (လူဖြူမိန်းမတွေဦးဆောင်တဲ့) Suffrage အရွေ့တွေမှာ ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ပင်မမဏ္ဍိုင်အနေနဲ့ပေါ်ပေါက်လာခဲ့တယ် ဒါကို ခုခေတ်မှာတော့ ဖီမီနင့်ဇင်ရဲ့ ပထမလှိုင်းလို့မှတ်ယူကြတာပေါ့ (ဒီနေရာမှာ သတိမူသင့်တာကလည်း ဒီဖီမီနင့်လှိုင်းတွေဟာ လူဖြူမိန်းမတွေရဲ့အရွေ့တွေနဲ့ အနောက်တိုင်းက ဖီမီနင့်အရွေ့တွေကိုသာ ထည့်သွင်းစဉ်းစားလေ့ရှိတဲ့ အနောက်ဥရောပစံပြုဖီမီနင့်ဇင်တိုင်းတာချက်တွေသာဖြစ်တယ်ဆိုတာပါပဲ)
ဒါပေမဲ့ ကျွန်မလက်ရှိစိမ်ပြေနပြေအချိန်ယူပြီးဖတ်ဖြစ်နေတဲ့ ဆိုဖီလူးဝစ်စ်ရဲ့ ၂၀၂၂ ခုနှစ်ကထုတ်ဝေခဲ့တဲ့ Abolish the Family: A Manifesto for Care and Liberation (မိသားစုကိုဖြိုချဖျက်စီး – ဂရုစိုက်ခြင်းနှင့်လွတ်မြောက်ရေးအတွက်ကြေငြာချက်) ဆိုတဲ့စာအုပ်ထဲမှာတော့ ဖူရီရေရဲ့အဆိုပြုချက်အရ မူရင်းဖီမီနင့်ဇင်ဟာ ဆိုရှယ်လစ်သဘောတရားတွေနဲ့အများကြီးချိတ်ဆက်နေပြီး ယောင်္ကျားမိန်းမတန်းတူမှုဆိုတာထက် ဆိုရှယ်လစ်သဘောတရားအရ လူမှုရေးပြန်လည်ထုတ်လုပ်မှု (social reproduction) (ဒါတွေကတော့ ထမင်းဟင်းချက်တာ၊ သားမွေးတာ၊ ကလေးပြုစုပျိုးထောင်တာအစရှိတဲ့ လူသားမျိုးဆက်တွေတစ်ဆက်ပြီးတစ်ဆက်လည်ပတ်လာဖို့လုပ်ကြရတဲ့လုပ်အားဖြစ်စဉ်တွေ) လုပ်စဉ်တွေမှာ မိန်းမသော်လည်း၊ ယောင်္ကျားသော်လည်းကောင်းလုပ်ကြ၊ ဒါမှမဟုတ် တန်းတူညီတူတာဝန်ခွဲဝေပေးတယ်ဆိုတာထက် ဆိုရှယ်လစ်နိူင်ငံတော်ဟာ အဲ့ဒီလူမှုပြန်လည်ထုတ်လုပ်မှုတွေကို ပုဂ္ဂုလိဂမိသားစုဆိုတာရဲ့လက်ထဲမှာပဲပုံပေးလိုက်တာမျိုးမလုပ်ဘဲ နိူင်ငံတော်ကပါ အလုံးစုံကူညီပံ့ပိုးသွားဖို့ကိုအဆိုပြုခဲ့တယ်လို့ လူးဝစ်စ်ကထောက်ပြထားတယ်
ကွက်ကွက်ကွင်းကွင်းသေချာမြင်အောင် ဥပမာပေးရရင် လက်ရှိ ကျွန်မတို့အရင်းရှင်စနစ်လက်အောက်မှာ သားမွေးခြင်း၊ ပြီးရင် မွေးလာတဲ့ကလေးကို လူဖြစ်လာအောင်ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်းအလုပ်ဟာ အဖေနဲ့အမေ (တစ်ခါတစ်လေ အဖိုးအဖွား) အစရှိတဲ့ မိသားစုဆိုတာကနေပဲ တာဝန်ခံလုပ်ကြရတယ်၊ ကိုယ်ဝန်သည်ဘဝကအစ ကလေးမွေးဖွားတဲ့အချိန်၊ ကလေးကို သူ့ဘာသာသူရပ်တည်နိူင်လာတဲ့အချိန်အထိပြုစုပျိုးထောင်ပေးတဲ့အလုပ်ဟာ အဲ့ကလေးရဲ့အဖေ၊ အမေ၊ သွေးသားတော်စပ်တဲ့ဆွေမျိုးဆိုတာတွေရဲ့တာဝန်သာဖြစ်တယ်လို့ ကမ္ဘာ့တစ်ဝန်းကမော်ဒန်လူ့အဖွဲ့အစည်းတွေကလက်ခံထားကြတယ်မလား? ဒါပေမဲ့ ဖူရီရေရဲ့အမြင်အရတော့ ကလေးဆိုတာသည် သူ့ကို ဇီဝဗေဒအရမျိုးပွားကူးဆက်ပေးလိုက်တဲ့သူ၊ သူနဲ့ သွေးသားတော်စပ်တဲ့သူတွေတင်သာမက အခြားသောသူတွေ (ဆိုရှယ်လစ်သဘောတရားအရတော့ နိူင်ငံတော်ကပါ) ပါဝင်ပြုစုပျိုးထောင်ပေးရမှာဖြစ်ပြီး တစ်သီးပုဂ္ဂလမိသားစုမော်ဒယ်ဆိုတာကို ကျော်လွန်ပြီး လူမှုပြန်လည်ထုတ်လုပ်ရေးကိုလုပ်ကြရမယ်လို့ဆိုထားခဲ့တယ် ဖူရီရေဟာ အလုံးစုံသာယာဝပြောခြင်းသဘောတရားတွေကိုစိတ်ကူးယဉ်ပုံဖော်ရတာကြိုက်တဲ့သူပီပီ သူ့ရဲ့ပုံဖော်ချက်တွေထဲမှာတော့ ပုဂ္ဂုလိဂမိသားစုဆိုတာကိုဖြိုချဖျက်ဆီးတဲ့အခါ ထည့်သွင်းစဉ်းစားခဲ့တာတွေထဲမှာ polyamory လို့ခေါ်တဲ့ လူတစ်ယောက်ထက်ပိုပြီးချစ်ကြိုက်သက်ဝင်မှု၊ လိင်ဆက်ဆံခြင်းကို ရှုံ့ချမဲ့အစား ပေါ်ပေါ်ထင်ထင်အားပေးတဲ့ sex positivity တွေပါခဲ့တယ် တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာလည်း ဖူရီရေဟာ လူဖြူဥရောပယောင်္ကျားတစ်ယောက်ပီပီ သူ့ရဲ့ အရင်းရှင်စနစ်တီထွင်ထားတဲ့မိသားစုကိုဖြိုချဖျက်ဆီးဆိုတဲ့အာဘော်တွေမှာလည်း လူမျိုးရေးခွဲခြားဆက်ဆံရေးနဲ့ ကိုလိုနီသဘောတရားတွေ စိမ့်ဝင်နေသေးတုန်းပဲဆိုတာကို လူးဝစ်စ်ကသတိပေးထားပြန်ပါသေးတယ် (ဒီမိသားစုဖြိုချဖျက်ဆီးခြင်းဆိုင်ရာအကြောင်း (family abolition) များကတော့ ကျွန်မလက်ရှိစိတ်ဝင်စားတဲ့အချက်တစ်ခုဖြစ်လို့ နောက်မှသီးသန့်ဆောင်းပါးရေးပါဦးမယ် အောက်မှာ လူးဝစ်စ်နဲ့တခြားသူတွေရေးခဲ့တဲ့စာတချို့ထည့်ပေးထားပါတယ်)
ထားပါတော့ အဲ့တော့ ဖီမီနင့်ဇင်နဲ့ပြန်ချိတ်ဆက်ရရင် ဖူရီရေရဲ့ကနဦးစကားလုံးတီထွင်မှုကိုပဲပြန်ကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် အခုလက်ရှိအရင်းရှင်စနစ်အောက်မှာ ဖိနှိပ်ခံထားရတဲ့ မိန်းမဆိုတဲ့ဂျန်ဒါကို ဖိနှိပ်သူလို့ယူဆတဲ့ ယောင်္ကျားဆိုတဲ့ဂျန်ဒါနဲ့တန်းတူညီမျှတည်ရှိရေး၊ လုပ်ပိုင်ခွင့်ရှိရေးဆိုတာထက် မ,သဘောတရားများကိုသာ ဆိုလိုခဲ့ခြင်းဖြစ်တယ်လို့ ကျွန်မတို့သဘောပေါက်လို့ရတယ်
ဒါပေမဲ့လည်း ဖူရီရေရဲ့စိတ်ကူးယဉ်ပုံဖော်ချက်ဟာ အကောင်အထည်မပေါ်ခဲ့ဘဲ အရင်းရှင်စနစ်ကြီးထွားလာတာနဲ့အမျှ အထက်ကရေးခဲ့သလို မိသားစုဆိုတာဟာ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ပဓာနအကျဆုံးထုတ်ကုန်ယူနစ်တစ်ခုဖြစ်လာခဲ့တယ် ဒါက အလုပ်သမားလူတန်းစားတွေဘာတွေမပြောခင်မှာပဲ မိသားစုဆိုတာကိုအရင်းရှင်ကုမ္မဏီတစ်ခုအနေနဲ့မြင်ယောင်ကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် (တကယ်တမ်းက မိသားစုဆိုတာ အရင်းရှင်ကုမ္မဏီတစ်ခု၊ ဒါမှမဟုတ် အရင်းရှင်စနစ်ကို လည်ပတ်နေနိူင်အောင် ထောက်ပံ့ပေးဖို့လုပ်အားမွေးမြူပေးနေရတဲ့ အခြေခံအကျဆုံးလုပ်သားမွေးမြူမှုတစ်ခုပါပဲ) မိသားစုထဲကဂျန်ဒါဖြစ်တည်မှုတွေဟာ လူတန်းစားဖြစ်တည်မှုတန်းတူအသွင်ပေါက်နေတယ်ဆိုတာကို တွေ့ရမယ် မိသားစုလည်ပတ်ဖို့အတွက် အိမ်ထောင်ဦးစီးယောင်္ကျားကပိုက်ဆံရှာမယ်၊ အဲ့ဒီပိုက်ဆံကို မိန်းမဖြစ်သူက စုစည်းမယ်၊ လိုအပ်သလိုခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာစီမံခန့်ခွဲမယ်၊ အဲ့ဒီမိသားစုကုမ္မဏီကြီးအဓွန့်ရှည်တည့်တံ့အောင် ပြန်လည်အလုပ်အကျွေးပြုမဲ့ နောက်အလုပ်သမားသစ်တွေဖြစ်တဲ့ကလေးတွေကိုမွေးမြူမယ် ပြီးရင် အဲ့ကလေးတွေက အဲ့ဒီယောင်္ကျားနဲ့အဲ့ဒီမိန်းမအလုပ်မလုပ်နိူင်တော့တဲ့တစ်ချိန်မှာ သူတို့ကိုပြန်လည်စောင့်ရှောက်ကြမယ်လို့ သူတို့မျှော်လင့်တယ်၊ ပြန်လည်လည်းစောင့်ရှောက်ကြရတယ် ဒီနေရာမှာ ဒီမိသားစုကုမ္မဏီရဲ့လည်ပတ်မှု currency မှာ ရုပ်ဝတ္တုပစ္စည်းတွေဖြစ်တဲ့ပိုက်ဆံငွေကြေးအပြင် ဒြပ်မဲ့လုပ်အားတွေဖြစ်တဲ့ ကျေးဇူးခံကျေးဇူးစား၊ မိဘမေတ္တာ၊ အချစ်အစရှိတဲ့စိတ်ခံစားချက်လုပ်အားတွေကပါ ဒီမိသားစုကုမ္မဏီကိုချုပ်နှောင်ထားပြီးသားဖြစ်တယ်
ဒီနေရာမှာ ဒီလိုအရင်းရှင်စနစ်ရဲ့ပဓာနအကျဆုံးယူနစ်အသွင်နဲ့လည်ပတ်တဲ့မိသားစုဆိုတာ ကိုလိုနီစနစ်တွေနဲ့လည်း အများကြီးချိတ်ဆက်နေသေးတယ် ကိုလိုနီကျွန်မပြုခံရခင်ကာလတွေမှာ အင်ဒီးဂျနင့်အစုအဖွဲ့တွေမှာ မိသားစုဆိုတာကို ဒီလိုမျိုးပုဂ္ဂုလိဂဆန်ဆန်မလည်ပတ်ခဲ့ကြဘူး တစ်လင်တစ်မယားစနစ်တို့ဘာတို့ဆိုတာရှိချင်မှရှိခဲ့မယ် ကလေးတစ်ယောက်မွေးရင် တစ်ရွာလုံးကဝိုင်းဝန်းပြုစုပျိုးထောင်လေ့ရှိကြတယ် လူတစ်ယောက်ကနေ လိင်ကွဲချင်းပေါင်းသင်းတာရှိသလို လိင်တူချင်းလည်းပေါင်းသင်းနေကြတာမျိုးတွေရှိကောင်းရှိနိူင်တယ် ဒါတွေနဲ့ပတ်သက်ပြီးလေ့လာထားတဲ့မနုဿဗေဒသုတေသနတွေလည်းရှိပါတယ် ဘယ်ဟာကပိုကောင်းတယ်၊ မကောင်းဘူးဆိုတာထက် ကျွန်မတို့ကျင်လည်ရာပတ်ဝန်းကျင်မှာ လက်ရှိအများလက်ခံကျင့်သုံးနေကြတဲ့ မော်ဒန် cishet နျူးကလီးယား (ယောင်္ကျား၊ မိန်းမ၊ ကလေးသာပါတဲ့) မိသားစုဆိုတာကို ဘာကြောင့် ဘယ်တုန်းကလက်ခံလိုက်ကြတာလဲဆိုဝာာကို ပြန်လည်မေးခွန်းထုတ်ကြရမှာသာဖြစ်တယ်
စကားချပ်ခံချင်တာက ဒီနျူးကလီးယားမိသားစုမော်ဒယ်ကိုဝေဖန်လို့ ကျွန်မက အားလုံး polyamory ပေါင်းသင်းဆက်ဆံမှုတွေရှာကြ၊ ယောင်္ကျားတစ်ယောက်ကနေ မိန်းမတွေအများကြီးယူကြ၊ မိန်းမတစ်ယောက်ကနေ ယောင်္ကျားတွေအများကြီးယူကြလို့ဆိုနေတာမဟုတ်ပါဘူး ခုခေတ်ကြီးမှာတော့ ဒီလိုနျူးကလီးယားမိသားစုကိုပြန်ပုန်ကန်မှုတွေမှာလည်း ဖိုဝါဒကြီးစိုးမှုတွေပြန်လည်စိမ့်ဝင်နေနိူင်သေးတာပဲ ဥပမာကြည့်ကြမယ်ဆိုရင် အခြေခံမော်မန်ဘာသာရေး (Fundamentalist Mormonism) အလေ့အထတွေရဲ့ အသက်မပြည့်သေးတဲ့မိန်းကလေးတွေကို ယောင်္ကျားအိုကြီးကနေ ဘုရားသခင်တောင်းဆိုချက်အရဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်အောက်ကနေ တစ်ယောက်ထက်ပိုပြီး လက်ထပ်ယူခြင်းမျိုးပေါ့ (Fundamentalist Mormonism နဲ့ သာမန် Mormonism ကတော့မတူပါဘူး)
၁၉ ရာစုကာလတွေကထွက်ပေါ်ခဲ့တဲ့ မင်းမဲ့အယူအဆတွေမှာ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတဲ့စကားလုံးဟာ တကယ်တမ်းလူတိုင်းဖိနှိပ်မှုတွေအောက်ကနေလွတ်မြောက်ရေးအတွက် အသုံးမဝင်တော့ဘူးလို့ဆိုလာကြတယ် (ကျွန်မလက်ရှိဘာသာပြန်နေတဲ့ ချီအာရာဘိုတက်ချီရဲ့ အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်မိတ်ဆက်ဆောင်းပါးကိုကြည့်ပါ) မင်း/အုပ်ချုပ်သူဆိုတာကိုသာ တကယ်တမ်းဆန့်ကျင်ကြမယ်ဆိုရင် ဖိုဝါဒကြီးစိုးမှုကိုပါတစ်ပြိုင်နက်တည်းပုန်ကန်ပြီးသားဖြစ်တဲ့အတွက် မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးကိုဦးစားပေးလွတ်မြောက်ရေးကိုမျှော်ကိုးတဲ့ဖီမီနင့်အရွေ့ဆိုတာ မင်းမဲ့ဝါဒရဲ့အနှစ်သာရတစ်ခုသာဖြစ်မနေဘူးလားလို့ မင်းမဲ့သမားတွေ (အထူးသဖြင့် မိန်းမမင်းမဲ့သမားတွေကိုယ်နှိုက်)ကမေးခွန်းထုတ်ခဲ့ကြတယ်
ဒီအဆိုကိုကြည့်ရမယ်ဆိုရင်လည်း ကျွန်မဒီဆောင်းပါးရေးဖို့လှုံ့ဆော်ခဲ့တဲ့မေးခွန်းရဲ့အဖြေကိုဆန်းစစ်ရာရောက်မလားလို့တွေးမိတယ် ဒါကတော့ ဖီမီနင့်လို့ မိမိကိုယ်ကိုခေါ်ရမှာကိုကြောက်ခြင်း၊ ရှက်ခြင်းခံစားနေရတဲ့သူတွေအတွက် (ဒီနေရာမှာ ယောင်္ကျားတွေမှမဟုတ်ပါဘူး တချို့မိန်းမတွေ၊ တခြားဂျန်ဒါရှိသူတွေ၊ အထက်ကပြောခဲ့သလိုမင်းမဲ့သမားတချို့တွေလည်း ကိုယ့်ကိုယ်ကိုဖီမီနင့်လို့ခေါ်ရမှာလက်ရွံ့နေတာတွေရှိကောင်းရှိနိူင်ပါတယ်) သူတို့ရဲ့ကြောက်ခြင်း၊ ရှက်ခြင်းဟာ ဖီမီနင့်ဇင်ကိုနားလည်လက်ခံသဘောပေါက်မှုအမျိုးမျိုးကွဲပြားရာကနေ မြစ်ဖျားခံတယ်လို့ ကျွန်မမြင်မိတယ်
ကျွန်မသတိထားမိသလောက် ဖီမီနင့်ဇင်အပေါ်အမျိုးမျိုးနားလည်လက်ခံသဘောပေါက်ထားချက်တွေကို မျက်တောင်အဖွင့်အပိတ်တပ်ပြီးချရေးကြည့်ပါမယ် မျက်တောင်အဖွင့်အပိတ်တပ်ရတာက ဒီအဆိုတွေ၊ ယူဆချက်တွေက လုံးဝဥဿုံမှန်နေတယ်လို့ မသတ်မှတ်စေချင်လို့ပဲဖြစ်တယ်
၁) “ဖီမီနင့်ဇင်သည် မိန်းမတွေအပေါ်ဖိနှိပ်ခံထားရမှုတွေအတွက်ကြိုးပမ်းလှုပ်ရှားမှုတစ်ခုဖြစ်သည်”
၂) “မိန်းမခန္ဓာနှင့်မွေးလာသောသူများသည် ၎င်းတို့၏မိန်းမခန္ဓာဖြစ်တည်မှုကြောင့် မိန်းမတွေ၏ဖိနှိပ်ခံရမှုကို ခန္ဓာနှင့်ရင်းပြီးနားလည်သည် ထိုအခါ မိန်းမခန္ဓာမရှိသောသူများ၊ မိန်းမခန္ဓာနှင့်မွေးဖွားမကြီးပြင်းလာသောသူများသည် မိန်းမတွေ၏ဖိနှိပ်မှုဆိုတာကို အလုံးစုံနားလည်နိူင်ရန်ခက်ခဲနေသည်”
၃) “ဖီမီနင့်ဇင်သည် မိန်းမ/ယောင်္ကျားတန်းတူညီမျှရရှိရေးကိုဦးတည်ထားသောလုပ်ရပ်တစ်ခုဖြစ်သည်”
၄) “ဖီမီနင့်အရှေ့မှာ ‘ယောင်္ကျား’ (သို့) ‘ကွီးယား’ (သို့) ‘လူမည်း’ (သို့) ‘လူဖြူ’ အစရှိသောနာမဝိသေသနလေဘယ်များတပ်၍ရသည်/တပ်နေစရာမလိုပါ”
တခြားဖီမီနင့်ဇင်ကိုသဘောပေါက်ပုံတွေ၊ ကျင့်သုံးပုံတွေလည်းအမျိုးမျိုးရှိကောင်းရှိနိူင်ပါတယ် ဒီအချက်တွေကတော့ မနေ့ကစာဖတ်ဝိုင်းမှာသတိပြုမိတာတွေကိုအခြေခံပြီးကောက်နုတ်ချက်ထုတ်ထားတာပါ
ဒီလိုအမျိုးမျိုးကွဲပြားခြားနားနေတဲ့ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာဘာလဲ၊ ဖီမီနင့်ဆိုတာဘယ်လိုလူမျိုးလဲဆိုတဲ့မေးခွန်းတွေထဲက အဓိကအောက်ခြေအချက်ဟာ ဖီမီနင့်ဇင်ကို လုပ်ရပ် (action) vs. ဖြစ်တည်မှု (identity) လို့ခွဲခြားသတ်မှတ်ရာကနေ စလာတယ်လို့ ကျွန်မသုံးသပ်ချင်တယ်
ပထမအချက်က ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို မိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးအတွက်သာလှုပ်ရှားကြိုးပမ်းမှုလို့ယူဆမယ်ဆိုရင် ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ လူတစ်ယောက်ရဲ့ခန္ဓာဖြစ်တည်မှုနဲ့အများကြီးချိတ်ဆက်သွားပါတယ် ပူစီ/စော-က်ဖုတ်အစရှိတဲ့ မိန်းမဇီဝခန္ဓာကိုယ်လို့သတ်မှတ်ထားတဲ့အရာတွေမပါဘဲ မွေးဖွားကြီးပြင်းလာတဲ့သူတွေအနေနဲ့ မိန်းမတစ်ယောက်အနေနဲ့ရင်ဆိုင်ရတဲ့ဖိနှိပ်မှု၊ ရုန်းကန်ရမှုတွေကို ခန္ဓာနဲ့ရင်းပြီးမသိနိူင်ဘူး၊ အဲ့လိုမသိနိူင်တဲ့အတွက်လည်း ဖီမီနင့်ဇင်ကို ဘေးကနေသာပံ့ပိုးပေးလို့ရမယ်၊ တကယ်တမ်းထဲထဲဝင်ဝင်တော့သဘောပေါက်မှာမဟုတ်ဘူးဆိုတဲ့အဆိုပါ
ဒီအဆိုကို ကျွန်မကတော့ အလုံးစုံလက်မခံချင်ဘူး မိန်းမခန္ဓာနဲ့မွေးဖွားကြီးပြင်းလာတဲ့သူတွေအဖို့ မိန်းမဖြစ်တည်မှုကနေ သူတို့ရဲ့ရုန်းကန်မှု၊ ဖိနှိပ်ခံရမှုတွေကို ခန္ဓာကနေတဆင့်သိကြတယ်ဆိုတာမှန်ပါတယ် သို့ပေသိ တစ်ပြိုင်နက်တည်းမှာပဲလည်း “စော-က်ဖုတ်” တို့၊ “ဂွေး-စိ”တို့ အစရှိတဲ့ ကိုယ်ခန္ဓာအစိတ်အပိုင်းတွေဟာလည်း ခြေထောက် ၄ ခုပါတဲ့ စတုရန်းပုံရှိတဲ့သစ်ပြားတစ်ချပ်ကို “စားပွဲ”လို့ လူ့အဖွဲ့အစည်းကနေသမုတ်လိုက်သလိုပဲ မိန်းမအင်္ဂါတို့၊ ယောင်္ကျားအင်္ဂါတို့ဆိုပြီးသတ်မှတ်လိုက်ရာက စတာပဲဖြစ်တဲ့အတွက် တကယ်တမ်းမိန်းမဖြစ်တည်မှုအပေါ်အခြေခံတဲ့ဖိနှိပ်မှုတွေ ပပျောက်ဖို့ဆိုတာ အဲ့ဒီ “မိန်းမ” လို့သမုတ်ခံထားရခြင်းတွေကိုပါ ချေမှုန်းကြရမယ်လို့ကျွန်မကတော့ ယုံကြည်တယ် ဖိနှိပ်ခြင်းအခြေခံပထမအဆင့်ဟာ လေဘယ်တပ်ခြင်း (identification) ပါပဲ ပြီးရင် လေဘယ်အလျောက်ခွဲခြားတာ (discrimination) ပေါ့နော်
နောက်ပြီးတော့ မိန်းမလွတ်မြောက်ရေးကို သူ့၏ ပူစီပါရေးမပါရေးနဲ့သာချိတ်စဉ်းစားမယ်ဆိုရင် အဲ့ဒီခန္ဓာကိုယ်နိူင်ငံရေးတွေရဲ့ပြင်ပကိုရောက်နေတဲ့ လိင်အင်္ဂါနှစ်မျိုးနဲ့မွေးလာတဲ့ intersex လူတွေ၊ လိင်ပြောင်းလိင်လွဲလုပ်လိုက်တဲ့ trans တွေကို မသိမသာနဲ့ ဒုတိယ၊ တတိယအစရှိသဖြင့်အဆင့်တွေပြန်ခွဲလိုက်မှာကို ကျွန်မတော့ သိပ်မနှစ်မြို့လှဘူး မိန်းမဖြစ်တည်မှုရှိနေတိုင်းလည်း မိန်းမတွေရဲ့ဖိနှိပ်မှုကို အလိုအလျောက်နားလည်သဘောပေါက်သွားတတ်တာမဟုတ်ဘူးဆိုတာကိုလည်း စာဖတ်သူတချို့ကထောက်ပြခဲ့ကြတယ် ခန္ဓာကနေရင်းတဲ့ဖိနှိပ်မှုဆိုတာကို စကားနဲ့ဖွင့်ပြော၊ ဝေဖန်ဆင်ခြင်နိူင်ဖို့အလုပ်ဆိုတာ အဲ့ဒီခန္ဓာရှိတဲ့လူတိုင်းမလုပ်တတ်ပြန်ဘူး ဒီနေရာမှာ embodiment က အရေးမပါဘူးဆိုတာထက် embodiment တစ်ခုတည်းအပေါ်မှာပဲ ပုံအပ်ထားရင် တကယ်တမ်းလွတ်မြောက်ရေးအရွေ့တွေ၊ အလုပ်အကိုင်တွေက သူ့အလိုလိုဖြစ်လာတတ်တာမျိုးမဟုတ်ဘူးဆိုတာကို ထောက်ပြတာပါ (“ရာဒီကယ်ဖီမီနင့်ဇင်”၊ “လစ်ဘရယ်ဖီမီနင့်ဇင်”၊ “ဆိုရှယ်လစ်ဖီမီနင့်ဇင်”၊ “ထိန်းချုပ်ချုပ်နှောင်မှုတွေကိုအားပေးတဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” အစရှိတဲ ဖီမီနင့်ဇင်လေဘယ်အမျိုးမျိုးတွေကိုတော့ လေဘယ်တွေပြန်ခွဲပြီး ခွဲခြားမှုအသစ်တွေပဲထပ်ပေါ်လာတာဖြစ်တဲ့အတွက် အထူးတလည်ထည့်မဆွေးနွေးတော့ပါဘူး)
ဒုတိယအချက်က ဒါဆို ဖီမီနင့်ဇင်ကို လုပ်ရပ်အနေနဲ့စဉ်းစားကြည့်ကြမယ်ဆိုတဲ့အဆိုပေါ့ ဒါကတော့ ယောင်္ကျားပဲဖြစ်နေပါစေ၊ မိန်းမပဲဖြစ်နေပါစေ၊ ကွီးယားပဲဖြစ်နေပါစေ ဘယ်သူမဆို ဖီမီနင့်ကျင့်ဝတ်ကိုကျင့်သုံးနေတဲ့သူဆိုရင် သူ့ကို ဖီမီနင့်လို့ခေါ်ဝေါ်မှတ်ယူလို့ရမယ်ဆိုပြီးတွေးတာပေါ့ ဒါကလည်း အတိုင်းအတာတစ်ခုအထိ အဓိပ္ပါယ်ရှိတယ်လို့ကျွန်မထင်တယ် ဖီမီနင့်ကျင့်ဝတ်ဆိုတာသည် မိန်းမတွေလွတ်မြောက်ရေးသာမက ဖိနှိပ်ခံလူတန်းစားတစ်ရပ်ဖြစ်တဲ့မိန်းမတွေ၊ အဲ့ဒီမိန်းမတွေရဲ့ဖိနှိပ်ခံနေရမှုတွေက အထက်က မဟာဖိုဝါဒကိုမသိမသာမြုံထားတဲ့ အရင်းရှင်စနစ်ရဲ့နျူးကလီးယားမိသားစုပုံစံဂျင်းဆိုတာကိုသာ သဘောပေါက်ရင် အဲ့ဒီမိန်းမတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးဆိုတာဟာ သူတို့နဲ့အတူ နျူးကလီးယားမိသားစုစနစ်ထဲမှာ လူတန်းစားအရဖိနှိပ်ခံနေရတဲ့ ယောင်္ကျားတွေ၊ အဲ့ဒီနျူးကလီးယားမိသားစုစနစ်ထဲ လားလားမျှတောင် ဘောင်မဝင်တဲ့ကွီးယားတွေရဲ့လွတ်မြောက်ရေးတွေနဲ့ပါ တစ်ပါတည်းချိတ်ဆက်နေတယ်ဆိုတာကို ကျွန်မတို့ ထင်သာမြင်သာရှိလာနိူင်တယ်
အထက်က ကျွန်မဆောင်းပါးအစမှာမေးခဲ့တဲ့မေးခွန်းဟာ လက်ရှိ ဖီမီနင့်ဇင်ကို (မြန်မာပြည်မှာမဟုတ် တစ်ကမ္ဘာလုံးမှာပါ) မိန်းမဖြစ်တည်မှုနဲ့သာ တွဲမြင်ရာကနေ စလာတဲ့ပြဿနာလို့ ကျွန်မကတော့ထင်တယ် ဟုတ်တာပေါ့
ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ မိန်းမဖိနှိပ်ခံရမှုတွေအတွက်သာကြိုးပမ်းတဲ့လုပ်ရပ်၊ မိန်းမအနေနဲ့မွေးဖွားကြီးပြင်းလာသူတွေသာ ပိုနားလည်တဲ့ကိစ္စလို့ယူဆကြမယ်ဆိုရင် မိမိကိုယ်ကို မိန်းမလို့မခံယူသူတွေက ဘာများအရေးတယူလုပ်ပြောနေစရာလိုသေးဦးမလဲ?
ယောင်္ကျားတစ်ယောက်ဟာ ကိုယ့်ကိုယ်ကို ယောင်္ကျားဖီမီနင့်လို့သာခေါ်ပြီး တကယ်တမ်းဖီမီနင့်အရွေ့တွေမှာ ဘေးလူအနေနဲ့သာ လက်ပိုက်ကြည့်နေကြတာပဲ မဟုတ်ဘူးလား?
ဖီမီနင့်ဇင်ဟာ မိန်းမတွေလွတ်မြောက်ရေးသာဖြစ်လို့ မိန်းမတွေသာ လုပ်ကြ၊ ပြောကြဆိုပြီး ယောင်္ကျားတွေ၊ မိန်းမမဟုတ်သူတွေက မိန်းမတွေကိုပဲ နေရာပိုပေးသယောင်ယောင်၊ ခ,ယရသယောင်ယောင်နဲ့ ဘေးထွက်နေကြတာပဲမဟုတ်ဘူးလား?
အဲ့ဒါကြောင့်လည်း ၂၀၁၄ ခုနှစ်မှာ နယူးယောက်မြို့က The New School မှာ လုပ်ခဲ့တဲ့စကားဝိုင်းမှာ လူမည်းဖီမီနင့်စာရေးသူ ဘယ်လ်ဟွတ်ခ် (bell hooks) က “People can start out in feminism and end up in patriarchy.” (“ဖီမီနင့်ဇင်ကိုအခြေပြုစအလုပ်လုပ်လာတဲ့သူတွေတောင် မဟာဖိုဝါဒကြီးစိုးမှုရဲ့သားကောင်တွေအနေနဲ့အဆုံးသတ်သွားတတ်တယ်”)၊ ပြီးတော့ “Patriarchy has no gender” (“မဟာဖိုဝါဒမှာ ဂျန်ဒါမရှိဘူး”) ဆိုပြီး သတိပေးခဲ့တာပဲ
ကျွန်မအနေနဲ့ကတော့ ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာကို အပေါ်ယံလေဘယ်သတ်မှတ်ချက်တွေကနေသာမစဉ်းစားဘဲ၊ “မိန်းမဆိုတာ မီးဖိုချောင်ဝင်ရတယ်/ကလေးမွေးရတယ် အစရှိတဲ့၊ ဟုတ်လည်းဟုတ်နေပေမဲ့ တကယ်တမ်း အဲ့ဒါတွေရဲ့အမြစ်ကိုမလှန်မိတဲ့အပေါ်ယံဖိနှိပ်မှုတွေကိုသာ အားမလိုအားမရဖြစ်မှုတွေကနေ ကျော်လွန်ပြီး မိန်းမတွေ မီးဖိုချောင်ဝင်၊ ကလေးမွေးလုပ်ပြီးပါဝင်နေရတဲ့ မော်ဒန်နျူးကလီးယားမိသားစုပုံစံဆိုတာရဲ့ မိန်းမတွေတင်သာမက အခြားသော ဂျန်ဒါ၊ လူမျိုးအစရှိတဲ့ဖြစ်တည်မှုပေါင်းစုံအပေါ်ကိုပါသက်ရောက်နေတဲ့ ဖိနှိပ်မှုအခြေအမြစ်ကို သေသေချာချာကိုင်ဆုပ်မိဖို့အရေးကြီးတဲ့ “ဖြစ်တည်မှုလုပ်ရပ်” (actionable embodiment သို့ embodied action) လို့သဘောပေါက်မိတယ် (ဖြစ်တည်မှုဆိုတာကလည်း လုပ်ရပ်အပေါ်မှာမူတည်ပြီး ပြောင်းလဲနေတတ်တာပဲမဟုတ်ဘူးလား?) တစ်ခါရေးခဲ့ဖူးသလို ကျွန်မအတွက် ဖီမီနင့်ဇင်ဆိုတာ နှစ်မျိုးပဲရှိသယောင်သတ်မှတ်ထားတဲ့အရာကိစ္စ (binarism) တွေကို ဝေဖန်ဆန်းစစ်တာဖြစ်တဲ့အတွက် ခန္ဓာဖြစ်တည်မှု vs. လုပ်ရပ်ဆိုပြီး ဒွိဟနှစ်ခုတည်းကနေပဲ ဖီမီနင့်ဇင်ကိုချဥ်းကပ်လို့မရဘူးလို့မြင်တယ်
တကယ်တမ်းက မိန်းမတွေရဲ့ဖိနှိပ်ခံရမှုတွေဟာ ယောင်္ကျားတက်ကြွလှုပ်ရှားသူတွေ၊ မိမိကိုယ်ကို ရာဒီကယ်မကျရင်တောင်မှ ခေတ်ရှေ့ပြေးတယ်လို့မှတ်ယူတဲ့ မြန်မာပြည်က ယောင်္ကျားပညာရှင်ဒဿနိကတွေ အင်မတန်မှကြိုက်နှစ်သက်စွာ ကြွေးကြော်ကြတဲ့ မာ့စ်ဝါဒီတို့၊ အရင်းရှင်စနစ်ချေမှုန်းရေးတို့၊ စနစ်တွေကိုဖြိုချဖျက်ဆီးရေးတို့၊ ကိုလိုနီစနစ်နဲ့အင်ပိုင်ယာစနစ်ကိုဆန့်ကျင့်ပုန်ကန်ရေး၊ မင်းမဲ့သဘောတရားတို့အစရှိတဲ့ လွတ်မြောက်ရေးနိယာမမျိုးစုံနဲ့ချိတ်ဆက်နေတာပါပဲ အဲ့ဒီလမ်းစဉ်စကားလုံးလုပ်ရပ်တွေရဲ့နောက်မှာ၊ ရှေ့မှာ “ဖီမီနင့်” ဆိုပြီး နာမဝိသေသနတွေတပ်နေစရာမလိုပါဘူး ဖီမီနင့်အရွေ့တွေမှာ ပါဝင်ကူညီပေးတဲ့ယောင်္ကျားတို့ဘာတို့ မိမိကိုယ်ကိုသမုတ်နေစရာမလိုပါဘူး ဖီမီနင့်ဖြစ်တည်မှုလုပ်ရပ်တွေကို နေထိုင်ကျင့်သုံးနေတဲ့သူတွေအဖို့လည်း နိူင်ငံတကာဂရန့်တွေရရေးမရေရေး၊ အင်တာနေရှင်နယ် ဖီမီနင့်တက်ကြွလှုပ်ရှားမှုကြီးဦးဆောင်ရေးမဆောင်ရေး၊ လူသိထင်ရှားလူကြိုက်များရေးတွေထက် ကိုယ့်ကိုယ်ကို ဖီမီနင့်လို့မှတ်ယူကြမှာတွေထက် ကိုယ့်ရဲ့ခံယူချက်လုပ်ဆောင်ရပ်တွေအပေါ်မှာအခြေခံပြီး ဘာကိုဘာကြောင့်လုပ်ကိုင်နေတာလဲဆိုတာကိုသာ ရှင်းရှင်းလင်းလင်းဖြစ်နေကြဖို့ကသာလျှင် တကယ်တမ်းအဓိကကျတဲ့အရာတစ်ရပ်မဟုတ်လား? တကယ်တမ်းသာ အဲ့ဒီ့လွတ်မြောက်ရေးလမ်းစဉ်တွေကို လိုက်စားနေတယ်၊ လိုက်စားချင်တယ်ဆိုရင် ဖီမီနင့်အနှစ်သာရတွေက စိမ့်ဝင်နေပြီးသားပဲဖြစ်တဲ့အတွက် ကျွန်မအတွက်က အဲ့ဒီ့အလုပ်တွေကို လုပ်ကိုင်နေတဲ့သူတွေဟာ တကယ်သာ သူတို့ရဲ့လမ်းကြောင်းနဲ့ခံယူချက်သာမှန်ကန်ကြတယ်ဆိုရင် သူတို့မသိလိုက်ခင်မှာတင်ပဲ၊ သူတို့ဘယ်လောက်ပင် ရှက်နေကြောက်နေ၊ တီကောင်ဆားပက်သလိုတွန့်လိမ်နေကြတဲ့ကြားမှာတင်ပဲ ဖီမီနင့်ကြီးတွေဖြစ်နေကြဦးမှာပါပဲလေ
ကျေးဇူးတင်လွှာ – ဒီဆောင်းပါးရေးဖြစ်ရန် စိတ်ကူးများလှုံ့ဆော်ပေးသော “တော်လှန်ရေးနှင့်ဂျန်ဒါ” စာဖတ်ဝိုင်းတက်ရောက်ဆွေးနွေးခဲ့ကြသူများ၊ စာဖတ်ဝိုင်းတွင်အခြေပြုဆွေးနွေးခဲ့ကြသော “တော်လှန်ရေးထဲက ဖမ်မနစ်စကားဝိုင်း”ကိုရေးသားထုတ်ပြန်ခဲ့သောသူပုန်တို့ကို ကျေးဇူးအထူးတင်ပါတယ်
ပုံ – ထုံးဖြူသုတ်ထားသော ဘုရားတစ်ဆူ၏မုခ်ဝတစ်ခု၌ ခဲဖြင့်ရေးခြစ်ထားသော “မိတ်ဆွေအား ‘လူ’ ဟုသတ်မှတ်ထားပါသည်” ဟူသောစာတန်း
ဆိုဖီလူးဝစ်စ် (Sophie Lewis) ၏ “Abolish the Family” စာအုပ်အကြောင်းအင်တာဗျူး
https://archive.org/…/tfsr…/family-abolition.pdf
ကွီးယားနှင့်ထရန်စ်အဘောလစ်ရှင်းနင့်သမား မမ်အီးအိုဘရိုင်ရန် (ME. O’Brien) ရေးသော “To Abolish the Family: The Working Class Family and Gender Liberation in a Capitalist Development” စာအုပ် pdf
https://endnotes.org.uk/articles/to-abolish-the-family.pdf
လိုင်ဇာဖယ်သာစတုန်း (Liza Featherstone) ရေးသော “At the Dawn of Capitalism, Charles Fourier Imagined a Socialist-Feminist Utopia” ဆောင်းပါး
https://jacobin.com/…/socialist-feminist-utopia-charles…
ဂျက်စီကွန်း (Jesse Cohn) ရေးသော “Anarchism and Gender” ဆောင်းပါး
https://theanarchistlibrary.org/…/jesse-cohn-anarchism…
ဟွီးရင်းလူ (Huiying Liu) ရေးသော “Feminism: An Organic or an Extremist Position? On Tien Yee As Represented by He Zhen” ဆောင်းပါး
https://muse.jhu.edu/pub/4/article/49672/pdf
၂၀၁၄ ခုနှစ် The New School တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော ဘယ်လ်ဟွတ်ခ် (bell hooks) ၏ဆွေးနွေးဝိုင်းဗွီဒီယို
https://blogs.newschool.edu/…/bellhooksteachingtotr…/….
၂၀၂၃ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်သောမြန်မာ့သုတေသနဂျာနယ်တွင် ထုတ်ပြန်ခဲ့သော သူပုန်တို့ရဲ့ “တော်လှန်ရေးထဲ ဖမ်မနစ်စကားဝိုင်း” ဆောင်းပါး
https://ijbs.online/…/%e1%80%90%e1%80%b1%e1%80%ac%e1…/
ကျွန်မလက်ရှိဘာသာပြန်နေသော အန်နာခါဖီမီနင့်ဇင်စာအုပ် မိတ်ဆက်အပိုင်း
https://machinthe.noblogs.org/…/%e1%80%99%e1%80%ad%e1…/
၂၀၂၂ ခုနှစ်တွင် ရေးခဲ့သော “ကျွန်မရဲ့ဖီမီနင့်ဇင်” ဆောင်းပါး
https://machinthe.noblogs.org/post/2022/05/30/%e1%80%80%e1%80%bb%e1%80%bd%e1%80%94%e1%80%ba%e1%80%99%e1%80%9b%e1%80%b2%e1%80%b7%e1%80%96%e1%80%ae%e1%80%99%e1%80%ae%e1%80%94%e1%80%84%e1%80%b7%e1%80%ba%e1%80%87%e1%80%84%e1%80%ba/
